შეწყვიტეთ ძილზე წუხილი — თქვენი ტვინი მადლიერი დაგრჩებათ
ძილზე დარდი ალბათ ყველაზე კონტრპროდუქტიული გადაწყვეტილებაა, რაც კი შეიძლება, მივიღოთ — მაშინაც კი, თუ ნაირ-ნაირი გაჯეტები საპირისპიროს გვეუბნებიან.
მეიკენ ნედერგარდი საკუთარ თავს პრაგმატულ ქალად მიიჩნევს. მას ჰყავს შვილები, აქვს კარიერა და იცის, რომ ღამით სრულყოფილად გამოძინების შემდეგ თავს უკეთესად გრძნობს. როგორც ნეირომეცნიერი, იგი ძილის ბიოლოგიური მნიშვნელობისა და ღირებულების წარმოჩენაზე მუშაობს. 2013 და 2019 წლებში მისი თანაავტორობით განხორციელებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ძილის დროს ტვინი ისეთი ტოქსინებისგან ირეცხება, როგორიცაა, მაგალითად, ნეიროდეგენერაციულ დაავადებებთან დაკავშირებული ბეტა ამილოიდი.
და ასე მოულოდნელად ძილს ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების ხელისშემშლელი ბერკეტის ფუნქცია მიეწერა; ამ აღმოჩენის მთავარი მომხიბვლელობა ის იყო, რომ ეს საოცნებო წამალი ყველასთვის უფასოდ იყო ხელმისაწვდომი. შედეგების გაცნობამ თავად ნედერგარდიც კი ააღელვა და მის თვალში ძილის რეჟიმის რეგულირება უფრო პრიორიტეტული გახდა. "ახლა მეტ ყურადღებას ვიჩენ ძილისადმი", — ამბობს მკვლევარი.
ხოლო ჩვენთვის, ვისაც ტვინის ფუნქციონირების საკვლევად აუცილებელი ხელსაწყო-დანადგარებით სავსე ლაბორატორიები არ გვაქვს, არსებობს გაჯეტების მთელი კომპლექტი, რომელთაგან თითოეული მეცნიერული შეფასების ილუზიას გვთავაზობს: ციფრებითა და სქემებით სავსე ყოველღამეული მოხსენებები გვატყობინებენ, რამდენად ეფექტიანად ფუნქციონირებდა ჩვენი სხეული ძილის პერიოდში. ეს ტრენდი მას მერე დაიწყო, რაც 2009 წელს ამერიკული კომპანია ფიტბიტი ეგრეთ წოდებული ფიტნეს ტრეკერების პირველი მწარმოებელი გახდა.
იმ დროისთვის ფიტბიტის მოწყობილობა, ფაქტობრივად, კარგად გაპიარებული პედომეტრი იყო. ის ვერც გულისცემას გაგიზომავდათ და ვერც დროს გეტყოდათ. მის მიერ გამოთვლილი გარბენილი მანძილიც კი ზოგჯერ არაზუსტი იყო. თუმცა მას ძილის ხანგრძლივობისა და ხარისხის აღნუსხვა შეეძლო და ყოველდღიურად "ძილის ეფექტიანობის" ქულას გიანგარიშებდა. და სწორედ აქედან დაიწყო ძილის ოპტიმიზაციის სურვილით შეპყრობა. 2016 წელს ძილის საზომების მსოფლიო ბაზარი ერთმილიარდიანი გახდა, 2024 წლისთვის კი ამ მონაცემის კიდევ 18 პროცენტით გაზრდაა მოსალოდნელი.
თუკი ერთ დროს ძილი ისეთივე ყოფით მოვლენად ითვლებოდა, როგორიც, მაგალითად, შხაპის მიღებაა, ახლა ის ტრენდად ქცეული ჯანსაღი ცხოვრების წესის მწვერვალზეა მოქცეული. ამ ამბავში ირონიული ისაა, რომ ძილზე ზედმეტი ფიქრები შფოთვის წყაროდ იქცევა ხოლმე; შფოთვა კი ადამიანებს ღამის ძილს უფრთხობს. ძილის ცუდ რეჟიმზე დარდი TED-ის გამოსვლების თემადაც კი იქცა და ამ პრობლემისადმი მიძღვნილი წიგნები ბესტსელერების სიის სათავეში მოხვდნენ.
თავისი პოპულარულ-სამეცნიერო კვლევის, რატომ ვიძინებთ, ფარგლებში, კალიფორნიის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგი, მეთიუ უოლკერი გვაფთხილებს, რომ გამოუძინებლობა ეპიდემიაა, რომელმაც საგანგაშო შედეგებამდე შეიძლება მიგვიყვანოს. მისი მტკიცებით, ქრონიკულად გადაღლილი გონება ჩვენს სხეულს დიაბეტის, კიბოსა და სხვა სერიოზული დაავადებების განვითარებისთვის ხელსაყრელ სივრცედ აქცევს. მეორე მხრივ, დღის განმავლობაში მცირეხნიანი თვალის მოხუჭვა გვიუმჯობესებს მეხსიერებასა და ხასიათს, რომლის შემდეგაც თავს ახალგაზრდულად ვგრძნობთ და შესაბამისადაც გამოვიყურებით. "ძილი შეუცვლელი ბიოლოგიური აუცილებლობაა", — განაცხადა უოლკერმა თავის 2019 წლის TED-ის გამოსვლაში, — "ის სიცოცხლის შემნარჩუნებელია და დედა ბუნების მხრიდან უკვდავების მიღწევის ყველაზე წარმატებულ მცდელობას წარმოადგენს".
უკვდავება, მართლაც რომ, მიმზიდველად ჟღერს. ასე რომ, ჩვენც ენთუზიაზმით ვიკეთებთ ძილის ეფექტიანობის გამზომ ბეჭდებსა და მაჯის სააათებს; თეთრეულისა და ლეიბის ქვეშ კი საგულდაგულოდ ვმალავთ მოწყობილობებს, რომლებიც გვპირდებიან, რომ ჩვენი გულის რიტმსა და ძილის ციკლებს აღნუსხავენ. ჩვენ ვაკვირდებით ძილის სტადიებს; დასვენების ხანგრძლივობის, ხარისხისა და სიღრმის მაჩვენებელ მონაცემებს კი რედიტის იმ ფორუმებზე ვაქვეყნებთ, სადაც მომხმარებლები ცივი შხაპის სარგებლიანობასა და ბალიშების საჭიროებაზე კამათობენ.
ყველა ეს გაზომვა, შეფასება და შედარება, ფაქტობრივად, წარმოშობს ძილის ახალი ტიპის დარღვევას, რომელსაც ზოგიერთი მეცნიერი ორთოსომნიას უწოდებს. ტერმინი ნაწარმოებია ბერძნული სიტყვების, სწორი და ძილი, შეერთების გზით. ორთოსომნია აღნიშნავს მდგომარეობას, როცა ხარისხიან ძილზე შფოთვა ინსომნიის გამომწვევი ხდება.
"პაციენტების მიერ ძილის გამზომი მოწყობილობის მონაცემებსა და დღისით განცდილ უენერგიობას შორის თვითნებურად დადგენილი კავშირი, შესაძლოა, იდეალის მიღწევის დაუსრულებელ მცდელობად იქცეს", — წერენ ნორსვესტერნისა და რაშის უნივერსიტეტების სპეციალისტები, რომლებმაც ზემოაღნიშნული ტერმინი მოიგონეს. ისინი აკვირდებოდნენ სამ ადამიანს, რომლებიც ძილის საზომ ხელსაწყოებს მეტად ენდობოდნენ, ვიდრე — პროფესიონალი ექსპერტების რჩევებს. ერთ შემთხვევაში 27 წლის ქალი დარწმუნებული იყო, რომ ღრმა ძილის ნაკლებობა ჰქონდა, რის გამოც ლაბორატორიაში სრული გამოკვლევა ჩაიტარა. შედეგებმა აჩვენა, რომ მისი ძილის ციკლი სრულიად ნორმალური იყო, მაგრამ ქალს აზრი მაინც არ შეცვლია: "მაშინ, რატომ ამბობს ჩემი ფიტბიტი, რომ ცუდად მძინავს?" — კითხულობდა იგი.
ძილი ჩვენი ახალი სადარდელი და დანაშაულის გრძნობის გამომწვევი გახდა. და ეს მაშინ, როცა მონაცემების შემგროვებელი გაჯეტები ხშირად უზუსტო და ნაკლოვან ინფორმაციას გვაწვდიან. ჩვენ შეპყრობილები ვხდებით იმ მიზნებით, რომლბსაც ეს ხელსაწყოები გვისახავენ და განვიცდით, როცა შედეგს ვერ ვაღწევთ. ახალ-ახალი კვლევები ამგვარ სინდისის ქენჯნას გვიმძაფრებენ, რადგან ჯადოსნურ პანაცეას გვახსენებენ და თითქოს ყურში ჩაგვჩურჩულებენ: გამორთე ნეტფლიქსი, დაივიწყე სოციალური ცხოვრება, ელექტრონული ფოსტა, ნიჟარაში დარჩენილი გაურეცხავი თეფშები და ჩახტი ლოგინში.
ძილი ბიოლოგიური აუცილებლობა კია, მაგრამ მასზე ფიქრით მიღებული სტრესი ჩვენი არჩევანის შედეგია. ძილზე წუხილი უძილობის მიზეზად რომ არ გადაგვექცეს, სჯობს, ამაზე ნაკლები ვიფიქროთ და თავს განმტვირთავი, სტრესისგან დაცლილი, გემრიელი დასვენების უფლება მივცეთ.
-
გადახედვაემინემის ახალი ალბომი The Death of Slim Shady ზაფხულში გამოვა — ნახეთ ტრეილერი ემინემის ახალი ალბომი The Death of Slim Shady ზაფხულში გამოვა — ნახეთ ტრეილერი
-
გადახედვაოპოზიციური პარტიები 28 აპრილს, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ დაანონსებულ ევროპულ მარშს უერთდებიან ოპოზიციური პარტიები 28 აპრილს, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ დაანონსებულ ევროპულ მარშს უერთდებიან
-
გადახედვაქალს გულის მექანიკური ტუმბო და ღორის თირკმელი გადაუნერგეს — ისტორიაში პირველად ქალს გულის მექანიკური ტუმბო და ღორის თირკმელი გადაუნერგეს — ისტორიაში პირველად
-
-
გადახედვა2023 წელს ემიგრანტების რიცხვი 95.6%-ით გაიზარდა — საქსტატი 2023 წელს ემიგრანტების რიცხვი 95.6%-ით გაიზარდა — საქსტატი
-
გადახედვამოქალაქის მიმართ იძულების ფაქტზე შსს-ს თანამშრომელი ამხილეს მოქალაქის მიმართ იძულების ფაქტზე შსს-ს თანამშრომელი ამხილეს
-
-
გადახედვადააკავეს პირი, რომელმაც 21 400 დოლარის და 600 ევროს ოდენობის ყალბი კუპიურები გაასაღა დააკავეს პირი, რომელმაც 21 400 დოლარის და 600 ევროს ოდენობის ყალბი კუპიურები გაასაღა
-
გადახედვასომხეთმა და აზერბაიჯანმა, საზღვრის დელიმიტაციის შესახებ, შეთანხმებას მიაღწიეს — სომხეთში გადაწყვეტილებას პროტესტით შეხვდნენ სომხეთმა და აზერბაიჯანმა, საზღვრის დელიმიტაციის შესახებ, შეთანხმებას მიაღწიეს — სომხეთში გადაწყვეტილებას პროტესტით შეხვდნენ
-
-
გადახედვასაქართველოს მთავრობა ევროპის საბჭოს GRECO-ს ანტიკორუფციული შეფასების ანგარიშს მალავს — TI საქართველოს მთავრობა ევროპის საბჭოს GRECO-ს ანტიკორუფციული შეფასების ანგარიშს მალავს — TI
-
გადახედვააფხაზეთში ანგარიშები გაუყინეს არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომელიც მოსახლეობას მატერიალურ და იურიდიულ დახმარებას უწევს აფხაზეთში ანგარიშები გაუყინეს არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომელიც მოსახლეობას მატერიალურ და იურიდიულ დახმარებას უწევს
-
გადახედვაორი პოლიციელი დაიღუპა თავდასხმის შედეგად ყარაჩაი-ჩერქეზეთში ორი პოლიციელი დაიღუპა თავდასხმის შედეგად ყარაჩაი-ჩერქეზეთში
-
გადახედვაატაკამის უდაბნოს მიწისქვეშ, 4 მეტრ სიღრმეში, მიკრობული სიცოცხლე აღმოაჩინეს ატაკამის უდაბნოს მიწისქვეშ, 4 მეტრ სიღრმეში, მიკრობული სიცოცხლე აღმოაჩინეს
-
გადახედვავცხოვრობთ თუ არა სიმულაციაში — მეცნიერის თქმით, მან ამის მტკიცებულებას მიაგნო ვცხოვრობთ თუ არა სიმულაციაში — მეცნიერის თქმით, მან ამის მტკიცებულებას მიაგნო
-
გადახედვამეცნიერებმა ალმასი სულ რაღაც 150 წუთში შექმნეს მეცნიერებმა ალმასი სულ რაღაც 150 წუთში შექმნეს
-
გადახედვა126 სამოქალაქო და მედიაორგანიზაცია ხელისუფლებასთან თანამშრომლობას წყვეტს 126 სამოქალაქო და მედიაორგანიზაცია ხელისუფლებასთან თანამშრომლობას წყვეტს
-
გადახედვაკროსვორდი: გამოიცანი ევროპის ქალაქი ღირშესანიშნაობით კროსვორდი: გამოიცანი ევროპის ქალაქი ღირშესანიშნაობით
-
-
გადახედვაჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს ჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს
-
გადახედვაშსს-მ დააკავა პირი, რომელმაც გარდაბანში თანასოფლელი მოკლა შსს-მ დააკავა პირი, რომელმაც გარდაბანში თანასოფლელი მოკლა
კომენტარები