შეგიძლია თუ არა ადამიანის მოკვლა?
იქნება ეს ფილმები, თამაშები, სერიალები თუ წიგნები, მკვლელობის ისტორიებს ჩვენს გარშემო მრავლად ვხვდებით. მკვლელობაზე საუბრისას, ბუნებრივად ჩნდება კითხვა, არის თუ არა რაიმე ფაქტორები ან მახასიათებლები, რაც ზრდის შანსებს, რომ ადამიანი მკვლელობას ჩაიდენს? უფრო მეტიც, შენ თუ შეგიძლია, რომ ადამიანი მოკლა?
ან ოდესმე თუ გიფიქრიათ ადამიანის მკვლელობაზე?
ამ კითხვაზე შეგიძლიათ არ გვიპასუხოთ, ევოლუციური ფსიქოლოგის, დეივიდ ბასის ჩატარებული კვლევით, რომელშიც მან 1 000 სტუდენტი გამოკითხა, გაირკვა, რომ ქალების 76 და კაცების 91 პროცენტი სხვა ადამიანის მკვლელობაზე სერიოზულად ერთხელ მაინც დაფიქრებულა.
სწრაფად გიცემთ თუ არა გული?
შვედეთში 2009 წლამდე სავალდებულო სამხედრო სამსახური მოქმედებდა, რომლის ფარგლებშიც 18 წლის წვევამდელებს გარკვეულ სამედიცინო შემოწმებას უტარებდნენ.
მეცნიერებმა გააანალიზეს მონაცემთა ბაზა, რომელშიც 710 000 წვევამდელის გულის ცემის სიხშირე შედიოდა. მიღებული შედეგები მიუთითებდა, რომ ადამიანებს, რომლებსაც 18 წლის ასაკში დაბალი გულის ცემის სიხშირე (უფრო ნაკლები, ვიდრე 60 დარტყმა წუთში) უფიქსირდებოდათ, მაღალი გულის ცემის სიხშირის მქონე ადამიანებთან შედარებით, მომავალში მძიმე დანაშაულის ჩადენის რისკი 39%-ით უფრო ნაკლები ჰქონდათ.
გარკვეული განსხვავებების პოვნა მკვლელების ტვინშიც შეიძლება. იმ მკვლელების შესწავლით, რომლებიც ფსიქიკური დარღვევის მიზეზით, დანაშაულს არ აღიარებდნენ, გაირკვა, რომ მათ ტვინში შუბლისწინა ქერქს შემცირებული აქტივობა ახასიათებდა, რაც ლოგიკურია, თუ გავიხსენებთ, რომ ტვინის ეს უბანი გადაწყვეტილებების მიღებაში და სოციალურ ქცევაში ძლიერადაა ჩართული. გარდა ამისა, ასეთ დამნაშავეებს მომატებული აქტივობა ჰქონდათ ტვინის ლიმბურ სისტემაში, რომელიც ემოციებზეა პასუხისმგებელი.
MAO-A, ანუ "მებრძოლი გენი"
MAO-A გენი ყველა ჩვენგანშია, თუმცა ადამიანების დაახლოებით 33%-ს გააჩნია ამ გენის ერთ-ერთი ვარიანტი, რომელიც აგრესიასთანაა დაკავშირებული.
ამ ყველაფერს ბუნება-აღზრდის ცნობილ დაპირისპირებამდე მივყავართ. აღზრდა, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, თუმცა ჩვენს ჩამოყალიბებაში ბუნება ძალიან დიდ როლს თამაშობს.
ასეთი გენის ქონა არ ნიშნავს, რომ ჩვენ დანაშაულს აუცილებლად ჩავიდენთ. თუმცა თუ გენის ამ ვარიანტს ისეთი გარემო ფაქტორები დაემატება, როგორიც არის, მაგალითად, ბავშობაში სასტიკი მოპყრობა, აგრესიის გამოვლენისა და დანაშაულის ჩადენის რისკები იმატებს.
თანაც, კვლევებით ირკვევა, რომ სერიული მკვლელების 68 პროცენტს ბავშვობაში ცუდად ეპყრობოდნენ.
ერთი შეხედვით, შესაძლოა, უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ძალადობასა და აგრესიასთან ცუდი კვებაცაა კავშირში. განსაკუთრებით ყურადსაღები კი ომეგა-3 მჟავების ნაკლებობაა. კვლევებით ირკვევა, რომ ომეგა-3 მჟავების მიღებას აგრესიისა და ძალადობის შემთხვევების 37 პროცენტით შემცირება შეუძლია.
კიდევ ერთი საინტერესო ფაქტი — სტატისტიკა მიუთითებს, რომ ყველაზე დიდი სიფრთხილე კვირას უნდა გამოიჩინოთ, რადგან მკვლელობების უმეტესობა სწორედ კვირა დღეს ხდება.
რა თქმა უნდა, აგრესია და ძალადობა აუცილებლად მკვლელობას არ ნიშნავს, მაგრამ მკვლელობაზე საუბრისას აუცილებელია, რომ მკვლელის წინასწარგანწყობები და წარსული გამოცდილებებიც გავითვალისწინოთ.
ასევე აღსანიშნავია, რომ თუ შენ კაცი ხარ, უფრო მეტი შანსია, რომ მკვლელობა ჩაიდინო. დედამიწის მოსახლეობის ნახევარი ქალია, მიუხედავად ამისა, ქალებზე, ჩადენილი მკვლელობების მხოლოდ 14,7 პროცენტი მოდის.
რატომ?
მკვლელობა სარისკოა და ეს ადამიანს, შესაძლოა, ძალიან ძვირად დაუჯდეს. მაგალითად, მკვლელობის შემდეგ ადამიანმა, შესაძლოა, საკუთარ ბავშვთან დროის გატარება სხვადასხვა მიზეზის (თუნდაც საპასუხო მკვლელობის) გამო ვეღარ შეძლოს.
კვლევები მიუთითებს, რომ დედის დაღუპვა ბავშვის გადარჩენის შანსებს რადიკალურად ამცირებს. თუმცა, გადარჩენის შანსებზე ასეთ დიდ გავლენას მამის დაღუპვა არ ახდენს.
არსებობს მოსაზრება, რომ თუ საკითხს საკუთარი გენების შთამომავლობისთვის გადაცემის კუთხით შევხედავთ, ქალებს მკვლელობის შემთხვევაში დასაკარგი უფრო მეტი აქვთ, ვიდრე კაცებს.
მაგრამ საერთოდ რატომ უნდა მოვკლათ ვინმე?
მეცნიერების ნაწილს მიაჩნია, რომ ჩვენი ევოლუციური ისტორიის განმავლობაში, მკვლელობის შედეგად მიღებული სარგებელი (სხვისი რესურსების მოპოვება) არსებულ რისკებს აჭარბებდა.
კვლევები ასევე მიუთითებს, რომ მაღალ ევოლუციურ საფეხურზე მყოფ ცხოველებში ლეტალური ძალადობა უფრო ხშირია. მაგალითად, პრიმატები (ადამიანების ჩათვლით) საკუთარი სახეობის წარმომადგენლების მოკვლისკენ, სხვა ძუძუმწოვრებთან შედარებით, ექვსჯერ უფრო მიდრეკილნი არიან.
ადამიანი იმ სახეობათა რიგს მიეკუთვნება, რომლებიც სხვა ზრდასრულ ინდივიდებს განსაკუთრებით ხშირად კლავენ — ამ ჯგუფში შედის ისეთი სოციალური და ტერიტორიული ცხოველები, როგორებიც არიან, მაგალითად, მგლები, ლომები და აფთრები. საბედნიეროდ, მსოფლიოში მკვლელობების სიხშირე სტაბილურად იკლებს, თუმცა საჭიროა იმ მოტივებისა და სტიმულების უკეთ შესწავლა, რომელმაც, შესაძლოა ადამიანი მსგავსი საქციელის ჩადენამდე მიიყვანოს.
"კვლევები აჩვენებს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ადამიანის, როგორც სახეობად, უფრო კონკრეტულად კი ერთ-ერთ პრიმატად აღქმა. გავრცელებული ტენდენციით, ადამიანის ქცევა სხვა ცხოველების ქცევისგან რადიკალურად განსხვავებულად განიხილება, ეს კი ადამიანის ტვინისა და ჩვენი ქცევების უკეთ აღქმას აბრკოლებს", — აცხადებს იუტას უნივერსიტეტის ანთროპოლოგი პატრიცია ლამბერტი.
-
გადახედვასპეციალურ საგამოძიებო სამსახურში ნიკო მანაგაძის გამოკითხვა დასრულდა სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურში ნიკო მანაგაძის გამოკითხვა დასრულდა
-
გადახედვათბილისსა და ერევანს შორის რეგულარული რეისები დაინიშნა თბილისსა და ერევანს შორის რეგულარული რეისები დაინიშნა
-
გადახედვაჯენიფერ ლოურენსს ავღანელი ქალების უფლებებზე ფილმის გადაღების გამო აკრიტიკებენ ჯენიფერ ლოურენსს ავღანელი ქალების უფლებებზე ფილმის გადაღების გამო აკრიტიკებენ
-
გადახედვაორბანი აცხადებს, რომ ნეთანიაჰუს უნგრეთში მიიწვევს და გარანტიას იძლევა, რომ ჰააგის გადაწყვეტილებას არ შეასრულებს ორბანი აცხადებს, რომ ნეთანიაჰუს უნგრეთში მიიწვევს და გარანტიას იძლევა, რომ ჰააგის გადაწყვეტილებას არ შეასრულებს
-
-
გადახედვა"ვითხოვთ ხელახალ არჩევნებს" — ზუგდიდში საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს "ვითხოვთ ხელახალ არჩევნებს" — ზუგდიდში საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს
-
გადახედვატრამპის ადმინისტრაცია ჰააგის სასამართლოს დასანქცირებას გეგმავს ტრამპის ადმინისტრაცია ჰააგის სასამართლოს დასანქცირებას გეგმავს
-
გადახედვასაქსტატი: მოსახლეობის აღწერის თვითრეგისტრაციის ვადა გახანგრძლივდა საქსტატი: მოსახლეობის აღწერის თვითრეგისტრაციის ვადა გახანგრძლივდა
-
გადახედვაპროტესტების მოთხოვნები მიმართული უნდა იყოს ხელახალი არჩევნების ჩატარებისკენ — 23 NGO ერთობლივ განცხადებას ავრცელებს პროტესტების მოთხოვნები მიმართული უნდა იყოს ხელახალი არჩევნების ჩატარებისკენ — 23 NGO ერთობლივ განცხადებას ავრცელებს
-
გადახედვათინა ბოკუაჩავა: პაპუაშვილი ცრუობს, რომ დიპლომატიური კორპუსი არ მიიწვიეს, დიპლომატიური კორპუსი უარს აცხადებს მივიდეს პარლამენტის სხდომაზე თინა ბოკუაჩავა: პაპუაშვილი ცრუობს, რომ დიპლომატიური კორპუსი არ მიიწვიეს, დიპლომატიური კორპუსი უარს აცხადებს მივიდეს პარლამენტის სხდომაზე
-
გადახედვაცესკოს თავმჯდომარემ ქონებრივი დეკლარაცია შეავსო - მისი წლიური ანაზღაურება 162,000 ლარია ცესკოს თავმჯდომარემ ქონებრივი დეკლარაცია შეავსო - მისი წლიური ანაზღაურება 162,000 ლარია
-
გადახედვა100 წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ედვინ ჰაბლმა სხვა გალაქტიკების არსებობა დაამტკიცა 100 წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ედვინ ჰაბლმა სხვა გალაქტიკების არსებობა დაამტკიცა
-
გადახედვააქციაზე დაკავებულ მათე დევიძეს აღკვეთის ღონისძიებად პატიმრობა შეეფარდა აქციაზე დაკავებულ მათე დევიძეს აღკვეთის ღონისძიებად პატიმრობა შეეფარდა
-
-
გადახედვამიხეილ სააკაშვილი: ხალხო, შევწყვიტოთ "ბალერინკობის" თამაში, საჭიროა სიმტკიცე, მიწოლა! მიხეილ სააკაშვილი: ხალხო, შევწყვიტოთ "ბალერინკობის" თამაში, საჭიროა სიმტკიცე, მიწოლა!
-
-
გადახედვაპირველი დეკემბრიდან გზის ცალკეულ მონაკვეთებზე სატრანსპორტო საშუალების ზამთრის საბურავებით აღჭურვა სავალდებულოა პირველი დეკემბრიდან გზის ცალკეულ მონაკვეთებზე სატრანსპორტო საშუალების ზამთრის საბურავებით აღჭურვა სავალდებულოა
-
გადახედვა21 წლის მათე დევიძის სასამართლო პროცესი საქალაქო სასამართლოში მიმდინარეობს 21 წლის მათე დევიძის სასამართლო პროცესი საქალაქო სასამართლოში მიმდინარეობს
-
გადახედვაპროკურორი: კადრებში მკაფიოდ ჩანს სამ პოლიციელზე თავდასხმა, ვითხოვთ პატიმრობას პროკურორი: კადრებში მკაფიოდ ჩანს სამ პოლიციელზე თავდასხმა, ვითხოვთ პატიმრობას
-
გადახედვაიოსელიანის ხელფასი 7 000 ლარიდან 12 000 ლარამდე გაიზარდა — შემდეგი წლიდან კი 13 000 ლარს გადააჭარბებს იოსელიანის ხელფასი 7 000 ლარიდან 12 000 ლარამდე გაიზარდა — შემდეგი წლიდან კი 13 000 ლარს გადააჭარბებს
-
გადახედვა"გაოცებული ვარ" — ლეონარდო დიკაპრიომ ქეით ვინსლეტი კომპლიმენტებით აავსო "გაოცებული ვარ" — ლეონარდო დიკაპრიომ ქეით ვინსლეტი კომპლიმენტებით აავსო
კომენტარები