სინუჰეს ამბავი – მსოფლიოს პირველი რომანი საკუთარი გზის ძიებაზე მოგვითხრობს
სინუჰეს ამბავი ოთხი ათასი წლის წინ დაიწერა და დღეს არამარტო ძველი ეგვიპტის, არამედ მსოფლიო ლიტერატურის შედევრად არის აღიარებული. ეს კაცობრიობის ისტორიაში პირველი რომანია და მასში ყველა იმ ელემენტს იპოვით, რომელიც თანამედროვე ლიტერატურაში აღგვაფრთოვანებს: თავგადასავლების ძიების წყურვილს, დარდსა თუ ადამიანური ყოფისთვის დამახასიათებელ შიშებს. სინუჰეს ამბის უცნობი ავტორი, ალბათ, ვერასდროს წარმოიდგენდა, რომ მის ნაწერს ამდენი საუკუნის შემდეგაც ეყოლებოდა მკითხველი. როგორც ჩანს, ეგვიპტელებმა თავდაუზოგავად იშრომეს იმისთვის, რომ ჩვენამდე ეს ისტორია მოეტანათ. დღეისათვის ცნობილია სინუჰეს ამბის 36 ხელნაწერი, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ეს ადრეული ტექსტი ძველეგვიპტურ პერიოდშიც კი საკმაოდ პოპულარული იყო.
სიუჟეტი
პოემის უცნობი ავტორი პირველ პირში მოგვითხრობს სავარაუდოდ გამოგონილ ამბავს სამეფო კარის მსახურის სინუჰეს ცხოვრების შესახებ, რომელიც ფარაონ ამენემჰეტ I-ის სავარაუდო მკვლელობის ამბის გაგების შემდეგ შიშით აღივსება, ეგვიპტიდან გარბის და საბოლოოდ პალესტინის რეგიონში სახლდება. ხანშიშესულ სინუჰეს, რომელმაც უამრავი განსაცდელი გადაიტანა, სამშობლოს მონატრება იპყრობს, ის იმჟამინდელ ფარაონს სამშობლოში დაბრუნებას სთხოვს და ბრუნდება კიდეც. სინუჰეს მთელი ეგვიპტე სიხარულით ხვდება.
ამ ერთი შეხედვით მარტივ ფაბულაში ბიბლიური მოტივებისა და ოდისევსის თავგადასავლის მონახაზის ამოკითხვაც შეიძლება. სინუჰე იდეალურად განასახიერებს ძველეგვიპტური კულტურის იდეალებსა თუ შიშებს. ამ ტექსტიდანვე ვიგებთ, რომ სურვილი, დაიმარხო იმ ადგილას, რომელსაც სახლს უწოდებ, თითქმის იმდენივე საუკუნეს ითვლის, რამდენსაც - ადამიანის არსებობა.
ქაოსისა და წესრიგის ციკლი
რატომ იყო ამენემჰეტის სიკვდილი ასეთი შემაშფოთებელი სინუჰესთვის? სინუჰესთვის, ისევე, როგორც სხვა ეგვიპტელებისთვის, ფარაონის სიკვდილი მოასწავებდა ქაოსს, რომელსაც მალე ქვეყნის თითოეული მაცხოვრებელი მალე საკუთარ თავზე გამოსცდიდა. ქაოსის შიში კი ეგვიპტელებისთვის, არა მხოლოდ ყოფითი, არამედ სიმბოლურიც იყო.
ამ მიმართების გასაგებად, ეგვიპტურ მითოლოგიაში უნდა ჩავიხედოთ: ოსირისი, მეოთხე თაობის ღმერთი, ძველ ეგვიპტურ მითოლოგიაში ერთ-ერთი უმთავრესი ღვთაება იყო და ასოცირდებოდა წყალთან, მცენარეებთან, ეგვიპტელების ჰარმონიულ თანაცხოვრებასთან. მისი იდეალური სამეფო ნანგრევებად იქცა, როცა ის საკუთარმა ძმამ, სეთმა მოკლა, მისი სხეული დაანაწევრა და ნილოსში გაფანტა. ეს აქტი გამოხატავს ქაოსს, რომელიც სამყაროში ოსირისის განადგურების შემდეგ ჩამოწვა. წესრიგი იქამდე არ აღდგენილა, სანამ ოსირისის შვილმა, ჰორმა მამის გამო შური არ იძია და სეთი არ დაამარცხა.
სინუჰეს ამბის დაწერის დროს ძველ ეგვიპტეს ჯერ კიდევ მწარედ ახსოვდა ორ დიდ ქალაქს შორის გაჩაღებული სამოქალაქო ომი, რომელშიც თებელებმა გაიმარჯვეს და მეთერთმეტე დინასტია დაარსეს. მიუხედავად იმისა, რომ საერთო მმართველობა დამყარდა, მეთერთმეტე დინასტია ქაოსით დასრულდა, რამაც მეთორმეტე დინასტიის შექმნისთვის მყარი საფუძველი შექმნა. სწორედ ამ ახალი დინასტიის დამაარსებელი იყო ამენემჰეტ I - ის მმართველი, რომლის სიკვდილმაც სინუჰეს გაქცევა აიძულა. ამენემჰეტმა მოახერხა ძველი ეგვიპტის სტაბილურობისა და ძლიერების აღდგენა, რამაც სტიმული მისცა ხელოვნების, ლიტერატურისა და მონუმენტური სამშენებლო პროექტების წამოწყებას. ამ გადმოსახედიდან, გასაკვირი არაა, რატომ ჩათვალა სინუჰემ, რომ ფარაონის სავარაუდო მკვლელობა კიდევ ერთი მძიმე პერიოდის დასაწყისი იქნებოდა.
ტრანსფორმაცია
ამერიკელი ეგვიპტოლოგის, ჯონ ლ. ფოსტერის აზრით, სინუჰეს ამბავი მოგვითხრობს კაცზე, რომელიც შეიცვალა. მისი მოგზაურობა კი, პირველ რიგში, საკუთარი თავის განვითარების მცდელობაა. სინუჰე ეგვიპტიდან გაქცევისას მაღალ სტატუსს კარგავს, ნაწარმოების დასასრულს კი საზოგადოებაში კუთვნილ ადგილს იბრუნებს. ფაქტობრივად, ეს ეგზისტენციალური კრიზისის ამსახველი პირველი ტექსტია. შესაძლოა, სწორედ ამიტომ მიიპყრო მან ძველეგვიპტელების ყურადღება. ეს არა ღმერთებისა და ფარაონების, არამედ ადამიანის ისტორიაა.
ნაწარმოების დასაწყისში სინუჰე უბრალოდ მხდალი მოხელეა, რომელიც გაურკვევლობის შიშის გამო ქვეყანას ტოვებს, ის უარს აცხადებს ახალი ფარაონის მსახურებაზე, რადგან არ იცის, როგორი იქნება მისი მმართველობა. გაქცევა მას ლამის სიცოცხლის ფასად უჯდება, თუმცა მას ბედუინი გადაარჩენს - კაცი, რომელსაც სინუჰე წინა ცხოვრებაში თანასწორად არასდროს ჩათვლიდა. როცა სინუჰე უცხოელებს ხვდება, მათ ვერაფრით უხსნის გაქცევის მოტივებს და ამბობს, რომ ეს, ალბათ, ღვთის ნება იყო. ამ მომენტისთვის ნაწარმოების მთავარ გმირს ჯერ კიდევ არ შეუძლია სიმართლისთვის თვალის გასწორება. სინუჰეს ცხოვრებაში გარდამტეხი მომენტი მაშინ დგება, როცა მას უცნობი "გმირი" ბრძოლაში იწვევს. მიუხედავად იმისა, რომ სინუჰე ზომით პატარაა, ის მეტოქის დამარცხებას გამბედაობის ხარჯზე ახერხებს. სწორედ ამ სცენაში ვხედავთ, რამხელა გზა გაიარა მან ირაციონალური შიშიდან საკუთარი ძალების რწმენამდე. სინუჰე თავადაც ხვდება, რომ შეიცვალა და რაკი მისი გზა უკვე დასრულებულია, ის სამშობლოში დასაბრუნებლად მზადაა.
სად წავიკითხოთ?
სასიამოვნო ფაქტია, რომ მსოფლიოს პირველი რომანი უკვე ქართულადაც არსებობს. სინუჰეს ამბავი 201 წელს ქარჩხაძის გამომცემლობამ გამოსცა.
თუ წიგნზე მეტის გაგება გსურთ, ნახეთ შაბათის შუადღე, სადაც სინუჰეს ამბავზე ნენე კვინიკაძემ ისაუბრა:
პ.ს. მსოფლიოს პირველ რომანზე ინფორმაციის მოძიებისას ამ ვიდეოსაც წავაწყდი, სადაც 1980 წელს შექმნილი მანქანა ფურცელზე სინუჰეს ამბის დასაწყისს "ხატავს". აი, თურმე როგორ გადმოდის ფურცელზე იეროგლიფები.
-
გადახედვასაზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა ნაწილი განცხადებას ავრცელებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელთა ნაწილი განცხადებას ავრცელებს
-
გადახედვამამა ილია: მიეცით ქვეყანას სუნთქვის საშუალება – სამართლიანი და თავისუფალი მომავლის შანსი! მამა ილია: მიეცით ქვეყანას სუნთქვის საშუალება – სამართლიანი და თავისუფალი მომავლის შანსი!
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარეს მხარდაჭერისთვის მადლობას უხდის სალომე ზურაბიშვილი ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარეს მხარდაჭერისთვის მადლობას უხდის
-
გადახედვაგიორგი გახარია: დარწმუნებული ვარ, ევროპული სახელმწიფოები არც ერთ შემთხვევაში არ აღიარებენ ჩატარებულ არჩევნებს გიორგი გახარია: დარწმუნებული ვარ, ევროპული სახელმწიფოები არც ერთ შემთხვევაში არ აღიარებენ ჩატარებულ არჩევნებს
-
გადახედვავიკერი: ადმინისტრაციას მოვუწოდებ, მათ შორის, ივანიშვილი, კალაძე, კობახიძე დაასანქციროს ვიკერი: ადმინისტრაციას მოვუწოდებ, მათ შორის, ივანიშვილი, კალაძე, კობახიძე დაასანქციროს
-
გადახედვაჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარე:საქართველოსთვის წინსვლის ერთადერთი გზა ახალი არჩევნებია ჰელსინკის კომისიის თავმჯდომარე:საქართველოსთვის წინსვლის ერთადერთი გზა ახალი არჩევნებია
-
გადახედვამაგდებურგის საშობაო ბაზარზე თავდასხმის შედეგად გარდაცვლილთა რაოდენობა 5-მდე გაიზარდა მაგდებურგის საშობაო ბაზარზე თავდასხმის შედეგად გარდაცვლილთა რაოდენობა 5-მდე გაიზარდა
-
გადახედვა"ხორუმით ევროპისკენ" – ამ ლოზუნგით ფილარმონიიდან რუსთაველის გამზირის მიმართულებით მოცეკვავეები ხორუმის მწკრივით მსვლელობას მართავენ "ხორუმით ევროპისკენ" – ამ ლოზუნგით ფილარმონიიდან რუსთაველის გამზირის მიმართულებით მოცეკვავეები ხორუმის მწკრივით მსვლელობას მართავენ
-
გადახედვაქუთაისში მთავარი ნაძვის ხე პროტესტის ფონზე აინთო ქუთაისში მთავარი ნაძვის ხე პროტესტის ფონზე აინთო
-
გადახედვაანა ნაცვლიშვილი: კონსტიტუციური წესრიგის ერთადერთი საშუალება ახალი, სამართლიანი არჩევნებია ანა ნაცვლიშვილი: კონსტიტუციური წესრიგის ერთადერთი საშუალება ახალი, სამართლიანი არჩევნებია
-
გადახედვა"მეგრელებს წიწაკის სპრეით ვერ შეგვაშინებთ" — თსუ-ის პირველი კორპუსიდან მეგრელების მარში მიმდინარეობს "მეგრელებს წიწაკის სპრეით ვერ შეგვაშინებთ" — თსუ-ის პირველი კორპუსიდან მეგრელების მარში მიმდინარეობს
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ამ პირობებში არ შეიძლება სხვა პოლიტიკური გამოსავალი იყოს, თუ არა არჩევნების დანიშვნა პრეზიდენტი: ამ პირობებში არ შეიძლება სხვა პოლიტიკური გამოსავალი იყოს, თუ არა არჩევნების დანიშვნა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ხვალ პროევროპულ აქციას შეუერთდება სალომე ზურაბიშვილი ხვალ პროევროპულ აქციას შეუერთდება
-
გადახედვა"სვანური კოშკი არასდროს იქნება "ბაშნია" — თბილისში სვანების მარში მიმდინარეობს "სვანური კოშკი არასდროს იქნება "ბაშნია" — თბილისში სვანების მარში მიმდინარეობს
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ორბელიანების სასახლეში ოპოზიციასა და არასამთავრობოებს ხვდება სალომე ზურაბიშვილი ორბელიანების სასახლეში ოპოზიციასა და არასამთავრობოებს ხვდება
-
გადახედვაThe Guardian: ოლაფ შოლცი მაგდებურგში ჩავიდა The Guardian: ოლაფ შოლცი მაგდებურგში ჩავიდა
-
გადახედვამაგდებურგის საშობაო ბაზრობაზე თავდასხმის შედეგად მსხვერპლთა რიცხვი 5-მდე გაიზარდა – ეჭვმიტანილი დაკავებულია მაგდებურგის საშობაო ბაზრობაზე თავდასხმის შედეგად მსხვერპლთა რიცხვი 5-მდე გაიზარდა – ეჭვმიტანილი დაკავებულია
-
გადახედვასადამკვირვებლო ორგანიზაციები: ეუთო/ოდირის დასკვნა კიდევ ერთი საფუძველია, რომ საქართველოში ახალი არჩევნები ჩატარდეს სადამკვირვებლო ორგანიზაციები: ეუთო/ოდირის დასკვნა კიდევ ერთი საფუძველია, რომ საქართველოში ახალი არჩევნები ჩატარდეს
-
გადახედვაგანათლების და მეცნიერების სამინისტრო: ძირითადი ხარვეზი, რაზეც შესაძლოა კითხვები ჰქონდეს EQAR-ს გამოსწორებულია განათლების და მეცნიერების სამინისტრო: ძირითადი ხარვეზი, რაზეც შესაძლოა კითხვები ჰქონდეს EQAR-ს გამოსწორებულია
-
გადახედვაესპენ ბარტ ეიდე: როდესაც არჩევნები დარღვევებით ტარდება, დემოკრატია საფრთხის ქვეშაა ესპენ ბარტ ეიდე: როდესაც არჩევნები დარღვევებით ტარდება, დემოკრატია საფრთხის ქვეშაა
-
გადახედვალონდა თოლორაია: ეუთო/ოდირმა თქვა, რომ კანონმდებლობაში არის პრობლემა და რომ არჩევნებში ჩართულმა არცერთმა უწყებამ არ იმუშავა ეფექტიანად ლონდა თოლორაია: ეუთო/ოდირმა თქვა, რომ კანონმდებლობაში არის პრობლემა და რომ არჩევნებში ჩართულმა არცერთმა უწყებამ არ იმუშავა ეფექტიანად
კომენტარები