გლობალური დათბობის გავლენა ძალადობრივ ქცევასა და მენტალურ ჯანმრთელობაზე
ბოლო წლების ექსტრემალურმა ამინდმა მსოფლიოს მრავალ წერტილში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის არაერთი კრიზისი გამოიწვია. უმეტეს შემთხვევაში, მსგავს კატაკლიზმებზე გავლენა ადამიანის ზემოქმედებით შეცვლილმა კლიმატმა იქონია. მაგალითისთვის, მიჩნეულია, რომ 2003 წლის ზაფხულის მაღალმა ტემპერატურამ ევროპის თექვსმეტი ქვეყნის 50 ათასიდან 70 ათასამდე ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
მსოფლიო მასშტაბით კი შეფასებულია, რომ ბოლო ორ ათწლეულში სიცხით გამოწვეული მიზეზებით 296 ათასი ადამიანი გარდაიცვალა.
სიცხე და მენტალური ჯანმრთელობა
მაგრამ მომატებული ტემპერატურა მხოლოდ ფიზიკურ ჯანმრთელობას როდი ვნებს, მას არანაკლებ სერიოზული გავლენა შეიძლება ჰქონდეს მენტალურ ჯანმრთელობაზეც. კვლევამ აჩვენა, რომ ტემპერატურის ზრდა დაკავშირებულია თვითმკვლელობისა და ძალადობრივი ქცევის მატებასთან, ასევე გუნება-განწყობისა და შფოთვითი აშლილობების გამწვავებასთან.
1993-2003 წლებში ინგლისსა და უელსში ჩატარებულმა კვლევებმა გამოავლინა, რომ როდესაც ტემპერატურა 18°C-ზე მაღალი იყო, ყოველი 1°C-ით მატება მოსახლეობაში თვითმკვლელობის რისკის 3.8%-ით ზრდასთან იყო ასოცირებული.
ფინეთში ჩატარებული კვლევის მონაცემებით, 1993-2003 წლების შუალედში ტემპერატურის 1°C-ით გაზრდა ძალადობრივი დანაშაულის 1.7%-ით მომატებასთან იყო დაკავშირებული. იმასაც კი ვარაუდობენ, რომ შეერთებულ შტატებში 2010-2099 წლების შუალედში იმაზე 1.2 მილიონით მეტი თავდასხმა შეიძლება მოხდეს, ვიდრე კლიმატური ცვლილებების გარეშე მოხდებოდა.
მაღალ ტემპერატურასა და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას შორის კავშირის დადგენა კვლევის აქტიური სფეროა. მეცნიერებმა გამოავლინეს, რომ გლობალურ დათბობასთან დაკავშირებულმა ჯანმრთელობის ისეთმა პრობლემებმა, როგორიცაა დარღვეული ძილი და სეროტონინის დონის არევა, შესაძლოა, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს ადამიანთა მენტალური მდგომარეობის განსაზღვრაზე.
ძილის ნაკლებობა ხშირად უკავშირდება ძლიერი სიცხის პერიოდებს, რამაც შეიძლება გაღიზიანება, იმპულსური ქცევები და ძალადობაც კი გამოიწვიოს.
ასევე მოიპოვება მტკიცებულებები, რომ სითბურ ტალღებთან დაკავშირებულმა ექსტრემალურმა სიცხემ, შესაძლოა, დემენციის ზოგიერთი ფორმის განვითარებას და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებას შეუწყოს ხელი. ასეთ დროს განსაკუთრებით საფრთხის ქვეშ არიან ის ადამიანები, რომლებიც ისედაც განიცდიან მენტალურ პრობლემებს.
სეროტონინის დონის დაბალი მაჩვენებელი კი ასოცირდება დეპრესიასთან, შფოთვასთან, იმპულსურობასთან, აგრესიულობასთან და ძალადობრივი ქცევების მატებასთან.
რას უნდა ველოდოთ მომავალში
მომავალში სითბური ტალღები კიდევ უფრო ცხელი და ხანგრძლივი იქნება. ტემპერატურული რეკორდებიც უფრო და უფრო ხშირად მოიხსნება, რადგან მსოფლიო კვლავაც განაგრძობს დათბობას. მაგალითისთვის, ჩრდილო-დასავლეთ აზიაში თეორიულად შესაძლებელია, რომ 2100 წლისთვის ტემპერატურა 8.4°C-ით გაიზარდოს.
საშუალოდ 1.5°C-ით თბილი მსოფლიოს ზოგიერთ რეგიონში ტემპერატურის საშუალო მატება ამ მაჩვენებელზე გაცილებით მაღალი იქნება. ამ პრობლემას თან ერთვის იმ ხალხის რაოდენობის ზრდაც, რომელიც ქალაქებში ცხოვრობს. ნავარაუდებია, რომ 2050 წლისთვის მსოფლიო მოსახლეობის ორი მესამედი ურბანიზებულ ადგილებში იქნება თავმოყრილი.
ურბანული გარემო იმაზე ცხელია, ვიდრე სოფლის ტიპის დასახლებები. ეს ფენომენი "ურბანული სითბოს კუნძულის" სახელითაა ცნობილი. დაკვირვებამ აჩვენა არა მხოლოდ ის, რომ ქალაქები სოფლებზე უფრო სწრაფად დათბება, არამედ ისიც, რომ სითბური ეფექტი ღამით გაიზრდება. ამან შეიძლება კიდევ უფრო გაამძაფროს სიცხის გავლენა ძილზე.
კლიმატური ცვლილებების შემსუბუქება და ამ ცვლილებებთან ადაპტაცია არსებითად საჭირო გახდება გლობალური დათბობის პოტენციური გამანადგურებელი შედეგების შესამცირებლად.
უფრო თბილ სამყაროში ცხოვრებასთან ადაპტაცია შეიძლება მოიცავდეს შენობაში ჰაერის ცირკულაციის ხარისხის გაზრდას და ექსტრემალური სიცხის დროს სამუშაო საათების ახლებურად გადანაწილებას. მაგალითად, პარიზმა უკვე შექმნა "გრილი კუნძულები": მწვანე და ლურჯი სივრცეები, როგორიცაა პარკები, ხელოვნური ტბები და საცურაო აუზები, რომლებიც სიცხისგან დაცვას უზრუნველყოფენ.
ყველაზე მარტივი, რისი გაკეთებაც ახლა შეგვიძლია, ადამიანებისთვის იმის გაგებინებაა, თუ რა ზეგავლენა ექნება დათბობას ჩვენს მენტალურ ჯანმრთელობაზე, აგრესიაზე და ძალადობაზე. ამ გზით მოსახლეობა უკეთ მიხვდება, რატომ უნდა მიიღონ მონაწილეობა იმ წამოწყებებში, რომლებიც პლანეტას ოპტიმალურ ტემპერატურას შეუნარჩუნებს. ისინი გაიაზრებენ, რომ ამ გზით ერთდროულად დაუჭერენ მხარს როგორც უკეთეს მენტალურ ჯანმრთელობას, ასევე კლიმატური კრიზისის წინააღმდეგ ბრძოლას.
-
გადახედვადღეს, 20 აპრილს, 7 საათზე, რუსული კანონის საპროტესტო აქცია კვლავ გაიმართება დღეს, 20 აპრილს, 7 საათზე, რუსული კანონის საპროტესტო აქცია კვლავ გაიმართება
-
გადახედვასტუდენტი, რომელიც კობახიძის ლექციაზე საქართველოსა და ევროკავშირის დროშით მივიდა, ლექციაზე არ შეუშვეს სტუდენტი, რომელიც კობახიძის ლექციაზე საქართველოსა და ევროკავშირის დროშით მივიდა, ლექციაზე არ შეუშვეს
-
გადახედვადაუშვებელია, მივიღოთ კანონი, რომლის უკან გაწვევისკენ მოგვიწოდებენ ცივილიზებული სამყაროს წევრი ქვეყნები — GPBA დაუშვებელია, მივიღოთ კანონი, რომლის უკან გაწვევისკენ მოგვიწოდებენ ცივილიზებული სამყაროს წევრი ქვეყნები — GPBA
-
გადახედვადღეს, 20 აპრილს, 5 საათზე, გაიმართება ქალების მარში — ქალები ვირჩევთ ევროპას დღეს, 20 აპრილს, 5 საათზე, გაიმართება ქალების მარში — ქალები ვირჩევთ ევროპას
-
გადახედვავდებთ პირობას, კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბების შემდეგ, მოქალაქეებს არ ექნებათ შეხება ნიღბიან სპეცრაზმელებთან — ოპოზიციური პარტიების განცხადება ვდებთ პირობას, კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბების შემდეგ, მოქალაქეებს არ ექნებათ შეხება ნიღბიან სპეცრაზმელებთან — ოპოზიციური პარტიების განცხადება
-
გადახედვაკინოცენტრმა დაფინანსება შეგვიწყვიტა — თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი კინოცენტრმა დაფინანსება შეგვიწყვიტა — თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი
-
გადახედვაGPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა GPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა
-
გადახედვასააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს სააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს
-
გადახედვაშესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს შესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს
-
გადახედვაოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს! ოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს!
-
გადახედვაკვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ კვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ
-
გადახედვალაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო ლაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო
-
გადახედვადეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე დეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე
-
გადახედვავახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება ვახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება
-
გადახედვახაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით ხაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით
-
გადახედვარა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა რა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა
-
გადახედვაოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2 ოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2
-
გადახედვაახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება ახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება
-
გადახედვატაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს ტაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს
-
გადახედვარატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები რატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები
-
გადახედვასაფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია საფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია
კომენტარები