"ეგენი იმდენს იზამენ, რომ ფემინისტი გავხდები", — ამბობს პოპულარული ქართული სატირული სერიალის, ჩემი ცოლის დაქალების ერთ-ერთი ქალი პერსონაჟი, მთვარისა, იგივე ლუნა. ამავე წინადადებას მოჰყვება ბრაზით ნათქვამი სიტყვები: "კაცები რომ არიან, იმიტომ გასდით ასეთები". ერთი შეხედვით, ამ მონოლოგს მხოლოდ იუმორისტული დატვირთვა აქვს, თუმცა მასში ქართული საზოგადოების პარადოქსული აზროვნება შესანიშნავადაა გადმოცემული — ჩვენ ვხედავთ ქალს, რომელიც გრძნობს, მხოლოდ თავისი გენდერის გამო იჩაგრება, მაგრამ ფემინისტობა მაინც სალანძღავ სიტყვად მიაჩნია.

თუკი ფემინიზმის ხსენებაზე სოციალურ ქსელებში გავრცელებულ პოსტებს და მათ კომენტარებს თვალს გადაავლებთ, დარწმუნდებით, რომ მთვარისა მხოლოდ ერთეულების განზოგადებული პროტოტიპი როდია. ფემინიზმის ცნების არასწორი გააზრება და გაცნობიერებულად თუ უნებლიეთ მისი დაკნინება არც ქართული მედიისთვისაა უცხო. როცა ერთ-ერთი ქართული ტელევიზია ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ერთადერთ ქალ ეპისკოპოსზე — მეუფე რუსუდან გოცირიძეზე სიუჟეტს ამზადებდა, ინტერვიუერმა, თანაც ქალმა, შეიცხადა, "ახლა რომ არ მცოდნოდა, ვესაუბრები მეუფეს და ეპისკოპოსს, ვიფიქრებდი, რომ ფემინისტს ველაპარაკებიო". ამ რეპლიკაზე პირველმა ქართველმა ქალმა ეპისკოპოსმა, რომელიც მუდმივად იბრძვის ქალებისა და სხვა ჩაგრული ჯგუფების თანასწორობისთვის, ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე უპასუხა: "და ფემინისტს ესაუბრებით — ფემინისტობა არ არის სალანძღავი სიტყვა! მე ვფიქრობ, რომ ყველა ადამიანი, ვისაც ადამიანობა უღირს რამედ, არის ფემინისტი".

რატომ გვეშინია ფემინიზმის ასე? განა, რა არის ფემინიზმის ცნებაში ისეთი, რაც ზოგიერთი ქალის აღშფოთებასაც კი იწვევს?

ენციკლოპედია ბრიტანიკაში ფემინიზმი განმარტებულია როგორც "რწმენა სქესების სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური თანასწორობის შესახებ". ამ დეფინიციაში ყველაზე მნიშვნელოვანი სიტყვა არის თანასწორობა, რადგან სწორედ მისი ზუსტი მნიშვნელობის განსაზღვრა იწვევს ხშირად კამათსა და გაუგებრობას.

გაეროს განვითარების პროგრამის უახლესი კვლევის მიხედვით, მსოფლიოს არცერთ ქვეყანაში არ არის გენდერული თანასწორობა. თუმცა, ცხადია, არსებობს ქვეყნები, სადაც ამ მხრივ შედარებით უკეთესი სიტუაციაა, რისი მიზეზიც მრავალ ურთიერთგადაჯაჭვულ კულტურულ, სოციალურ და ეკონომიკურ ფაქტორებში უნდა ვეძიოთ.

ამ ყველაფრის გათვალისწინებით საქართველოშიც არცთუ სახარბიელო სიტუაციაა. "მეთორმეტე საუკუნეში ქალი მეფე გვყავდა, ქალების პატივისცემა არ გვესწავლება" გავრცელებული ფრაზაა, თუმცა ფაქტები, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდის, სრულიად განსხვავებულ სურათზე მეტყველებს. ქალებზე ძალადობენ — ფსიქოლოგიურად და ფიზიკურად, სამსახურსა და ოჯახში, ქუჩასა და ტრანსპორტში. და ქალებს კლავენ — კლავენ სახლში და სამსახურში, კლავენ შეყვარებულები, ქმრები, ყოფილი შეყვარებულები, ყოფილი ქმრები, ძმები და მამები, მამამთილები. აქ მთავრდება მათი ისტორია. ერთი-ორჯერ მოჰყვებიან საინფორმაციო გამოშვებაში ამ ამბავს და ერთი კვირის თავზე აღარავის ახსოვს ის. მხოლოდ შემდეგი მკვლელობისას გაახსენდება რამდენიმე ადამიანს რიცხვი — მერამდენე ფემიციდის ფაქტია იმ ქვეყანაში, სადაც ამ დანაშაულისთვის კუთვნილი სახელის დარქმევაც კი არ სურთ.

ამ ყველაფერს კვლავაც და კვლავაც ფემინისტური იდეალის ­— თანასწორობის შიში იწვევს. რატომ კლავენ კაცები ქალებს? იმიტომ, რომ ეშინიათ! ეშინიათ ღირსების შელახვის, რომელიც რეალურად იმ წამს შეილახა, როცა პირველად ასწიეს ხელი დასარტყმელად. ეშინიათ საზოგადოების — იმ მეზობლების, რომლებიც უბანში გავლისას თვალს გააყოლებენ და ჩურჩულით, თუმცა მაინც მათ გასაგონად დაიწყებენ ჭორაობას ყოფილ ცოლზე, რომელმაც გაბედა და განქორწინების შემდეგ ახალი ურთიერთობა წამოიწყო.

იმაში, თუ რამდენად სექსისტურია საზოგადოება, დიდ როლს თამაშობს კულტურაში შემორჩენილი პატრიარქალური ტრადიციული ღირებულებები. მიუხედავად საპირისპიროს მტკიცებისა, ქართული კულტურისთვის უცხო ნამდვილად არ იყო ქალების წინააღმდეგ მიკერძოებული დამოკიდებულებების გამოვლენა და ასე გრძელდება დღემდე — ამის მაგალითებია როგორც ეგრეთ წოდებული "ქალის გამზითვების" წესი ან საპატარძლოს აბანოში "გასინჯვის" ძველთბილისური ტრადიცია, ასევე გაცილებით ახალი ფენომენი, სელექციური აბორტი, როცა მშობლები მდედრობითი სქესის შვილის ყოლაზე უარს ამბობენ.

პატრიარქალური წყობის შემადგენელი ნაწილი რელიგიაცაა. მუსლიმურ ქვეყნებში ქალების ჩაგრულ მდგომარეობაზე არაერთი კვლევა, წიგნი თუ დოკუმენტური ფილმია მომზადებული, თუმცა გენდერულ თანასწორობას არც ქრისტიანული დოგმატიკა სწყალობს დიდად. ჯერ კიდევ დაბადების წიგნიდან მოყოლებული, როცა ღმერთმა კაცს ქალისკენ "ლტოლვა და მისი ბატონობა" დაუდგინა, ქალი მუდმივად მეორეხარისხოვან როლში გვევლინება. ეს ასეა როგორც ძველ აღთქმაში — სადაც ქალს როგორც საგანს, ისე აღიქვამენ, — ასევე ახალ აღთქმაში, — სადაც პავლე მოციქული შეზღუდვებს უწესებს მას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, უდგენს მას ჩაცმისა და ყოფაქცევის წესებს და ეხება მის რეპროდუქციულ უფლებებსაც:

"ასევე დედაკაცებიც, წესიერი სამოსლით, მორცხვობით და კდემამოსილებით შეიმკონ, არა თმის დაწვნით და ოქროთი, ან მარგალიტებით, ან ძვირფასი ტანსაცმლით, არამედ კეთილი საქმეებით, როგორც შეჰფერით დედაკაცებს, რომლებმაც ღვთისმოსაობა ირჩიეს. დედაკაცი უნდა სწავლობდეს მდუმარებაში სრული მორჩილებით. დედაკაცს არ ვაძლევ სწავლების ნებას, არც ქმარზე ბატონობისას, არამედ იყოს მდუმარედ. ვინაიდან პირველად ადამი შეიქმნა და მერე ევა. ადამი კი არ შემცდარა, არამედ დედაკაცი შეცდა და დანაშაული ჩაიდინა. თუმცაღა გადარჩება შვილების შობით, თუ იდგება რწმენაში, სიყვარულში და სიწმინდეში კდემამოსილებით" (პავლე მოციქულის ეპისტოლე ტიმოთეს მიმართ (პირველი), 2:9-15).

ახალ აღთქმაში ეს ერთადერთი მონაკვეთი ნამდვილად არაა, სადაც ქალების უფლებრივი მდგომარეობა დაკნინებითაა წარმოჩენილი. ამ ორიათასწლოვანი ტექსტის არაერთ ეპისტოლეში მკაცრადაა გადანაწილებული ოჯახში ქალისა და კაცის როლები:

"ცოლებო, დაემორჩილეთ თქვენს ქმრებს, როგორც უფალს. ვინაიდან ქმარი არის ცოლის თავი" (ეფესელთა მიმართ, 5:22-23).

"ცოლებო, დაემორჩილეთ თქვენს ქმრებს, როგორც უფალშია საკადრისი" (კოლასელთა მიმართ, 3:18).

"[ქალები] იყვნენ [...] ქმრების მორჩილნი, რათა არ იგმობოდეს ღვთის სიტყვა" (ტიტეს მიმართ, 2:5).

"დედაკაცებმა იყუჩონ ეკლესიებში, რადგან უფლება არა აქვთ, ილაპარაკონ, არამედ მორჩილად იყვნენ, როგორც რჯულიც ამბობს. ხოლო თუ რამის სწავლა სურთ, ჰკითხონ თავიანთ ქმრებს სახლში, ვინაიდან სამარცხვინოა დედაკაცისთვის ეკლესიაში ლაპარაკი" (კორინთელთა მიმართ (პირველი), 14:34-35).

თუმცა, სამართლიანობისთვის ისიც უნდა ითქვას, რომ პავლე მოციქული ერთ ეპისტოლეში განსხვავებული აზრის მატარებელ სიტყვებსაც ამბობს:

"რადგან ყველანი ღვთის შვილები ხართ იესო ქრისტეს რწმენით. ვინაიდან ყველანი, ვინც ქრისტეში მოინათლეთ, ქრისტეთივე შეიმოსენით. აღარ არის იუდეველი, აღარც ბერძენი, აღარც მონა და აღარც თავისუფალი, აღარც მამრი და აღარც მდედრი, რადგანაც ყველანი ერთი ხართ ქრისტე იესოში" (გალატელთა მიმართ, 3:26-28).

ამ ორი, რადიკალურად განსხვავებული პოზიციათაგან თანასწორობის მქადაგებელი აზრის დასახვა იდეალად არა მხოლოდ ცალკეული მოქალაქის სინდისზეა, არამედ თავად მართლმადიდებელი ეკლესიისაც — ინსტიტუტის, რომელიც საქართველოში დღეისთვის დიდი ნდობით სარგებლობს.

რუსუდან გოცირიძე საკუთარ ბლოგში, როგორ შეიძლება ღმერთი ფემინისტი იყოს, წერს: "ჩემი ფემინიზმი ძალიან ჰგავს ჩემი პატარა ძმიშვილის ნათქვამს — 'როგორ შეიძლება ღმერთი ფემინისტი იყოს, ღმერთი ღმერთია. ღმერთს, ალბათ, ძალიან სწყდება გული, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანები თანასწორები შექმნა, ჩვენ ისე ავურიეთ ყველაფერი, რომ ფემინიზმის გამოგონება დაგვჭირდაო'.

"კი... მეც ასე ვფიქრობ. ვფიქრობ, რომ ფემინიზმი ისევე, როგორც ადამიანის უფლებები, ისევე, როგორც კანონები, და როგორც ათი მცნება — არის კაცობრიობის ყავარჯნები. იმიტომ, რომ დამსხვრეული ადამიანები ვართ და თუ დამხმარე ინსტრუმენტი არ მივაშველეთ ჩვენს თანაცხოვრებას, ერთმანეთს დავერევით".

როგორ უნდა განვავითაროთ ისეთი ფემინისტური საზოგადოება, სადაც თანასწორობა ყველაზე მნიშვნელოვანი ღირებულება იქნება, კარგად არის ჩამოყალიბებული ერთ-ერთი პირველი ფემინისტი ფილოსოფოსის, მერი უოლსტონკრაფტის 1792 წლის ტრაქტატში, ქალის უფლებების დაცვა, სადაც ყურადღება გამახვილებულია აღზრდის პრობლემაზე. უოლსტონკრაფტი აკრიტიკებს გოგოების აღზრდის ტრადიციულ ფორმას, როცა მათ ფემინურობას სთხოვენ, რეალურად კი ცდილობენ, მათი გონებრივი და ფიზიკური შესაძლებლობები შეზღუდონ და განვითარების საშუალება არ მისცენ.

იმიტომ, რომ ეშინიათ. ეშინიათ საზოგადოების, სადაც ქალები და კაცები მშვიდობიანად იცხოვრებენ, გაიზიარებენ სოციალურ როლებს სხვადასხვა სფეროში, მიიღებენ თანაბარ ანაზღაურებას მსგავს სამუშაოზე, თანაბრადვე გაინაწილებენ უფლებებსა და მოვალეობებს ოჯახში და ექნებათ ერთნაირი შესაძლებლობები, იბრძოლონ საკუთარი მიზნებისათვის.

და მაინც, რატომ გვეშინია ფემინიზმის?

რატომ გვეშინია თანასწორობის?