რატომ ავლენენ ადამიანები რობოტებისადმი ძალადობრივ და რასისტულ გრძნობებს
ჩვენ რობოტებს ცუდად ვექცევით და ეს პრობლემაა.
ადამიანები ზოგჯერ ძალიან უხეშად ვექცევით რობოტებს. ყოფილა შემთხვევები, როცა ბეისბოლის ბიტებით გვიცემია ისინი, მუშტი დაგვირტყამს მათთვის და თავიც კი მოგვიკვეთავს. მსგავსი სასტიკი მოპყრობა მსოფლიოს ყველა წერტილში ფიქსირდება — ფილადელფიიდან ოსაკასა და მოსკოვამდე.
ეს ბადებს კითხვას: რამდენად არაეთიკურია რობოტებზე თავდასხმა? ზოგიერთი მკვლევარი ამ პრობლემის გადაჭრასა და იმ გზის აღმოჩენას ცდილობს, რომელიც ადამიანებს რობოტებისადი მეტ ემპათიას გაუჩენს.
სამეცნიერო ჟურნალში, Scientific Reports, ივლისში გამოქვეყნებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ამ მიზნის მისაღწევად მარტივი გზა არსებობს. თუ ადამიანს თავზე მოარგებ 3D დისპლეის (ანუ, ფაქტობრივად, მაღალტექნოლოგიურ სათვალეს) და გადაისვრი მას რობოტის სხეულში ისე, რომ სამყაროს მისი პერსპექტივით უყუროს, დიდი შანსია, მექანიკური არსებებისადმი დამოკიდებულებაც შეეცვალოს.
"გადასროლაში ვგულისხმობთ მონაწილეებისთვის ილუზორულად ისეთი გარემოს შექმნას, რომელშიც ყველაფერს რობოტის თვალით აღიქვამენ; მის თავს ისე გაამოძრავებენ, როგორც საკუთარს; სარკეში ჩახედვისას თავიანთი გამოსახულების ნაცვლად რობოტს დაინახავენ", — განმარტავს კვლევის თანაავტორი ტრენტოს უნივერსიტეტიდან, ფრანჩესკო პავანი, — "რობოტის ადგილას ყოფნის გამოცდილება ექსპერიმენტის მონაწილეებში მათდამი მეტად მეგობრულ დამოკიდებულებას აჩენს".
ეს კვლევა რობოტების უფლებებზე ბოლო დროს შესრულებულ ფილოსოფიურ ნაშრომებს ამდიდრებს და რაღაც ახალს ამბობს მათ მიმართ ჩვენს მორალურ პოზიციაზე. ამ სფეროში მთავარი გასათვალისწინებელი ფაქტორი ისაა, რომ თუ ერთ დღესაც ჩვენ ცნობიერი რობოტის შექმნას შევძლებთ, მისდამი ეთიკურად მოპყრობის ვალდებულებაც დაგვეკისრება.
მაგალითად, ფილოსოფოსი პიტერ სინგერი ამბობს, რომ კითხვაზე, მომავლის რობოტებს დადგენილი ეთიკური ნორმების გათვალისწინებით უნდა მოვეპყრათ თუ არა, პასუხი სწორხაზოვანია: თუ ხელოვნური ინტელექტი ცნობიერია, მასზე ეს ნორმები ცალსახად ვრცელდება და თუ არ არის - არ ვრცელდება.
ჩვენი ახლანდელი მანქანები ახლოსაც კი არ არიან ცნობიერების გამომუშავებასთან, თუმცა მათ მიმართ არსებული ეთიკური გაურკვევლობა სულ უფრო საგანგაშო ხდება. ადამიანთა უნდობლობა და ბრაზი რობოტების მიმართ იმდენად რეალურია, რომ ის ზოგჯერ ძალადობრივ ქცევაშიც ვლინდება. ზოგ შემთხვევაში ძალადობას იმის შიში ბადებს, რომ რობოტები სამსახურებს წაგვართმევენ ან ერთ დღესაც ადგებიან და თავიანთი ადამიანი ბატონების წინააღმდეგ გაილაშქრებენ.
რასობრივი და გენდერული კუთხით არსებული მიკერძოებები ასევე აისახება იმაზე, თუ როგორ ვეპყრობით რობოტობეს. კვლევები აჩვენებს, რომ როდესაც მანქანას საშველად მიმართავენ, ადამიანები უპირატესობას ანიჭებენ ქალის ხმას, მაგრამ თუ თხოვნაზე უარს იღებენ, ზოგჯერ ძალადობრივად უსწორდებიან მას. ავტორიტეტული განცხადებების მოსასმენად კი კაცის ხმას არჩევენ.
ადამიანებს იმდენად აქვთ ჩაბეჭდილი ცნობიერებაში რასობრივი მიკერძოებები, რომ, როგორც ერთმა კვლევამ აჩვენა, ზოგჯერ თეთრ რობოტებს შავ რობოტებზე უკეთესად ეპყრობიან. კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა რასისტულ ნიადაგზე თავდასხმის ტენდენციის დასადგენი ტესტი გამოიყენეს: მონაწილეებს საფრთხის დონე როგორც თეთრი და ფერადკანიანი ადამიანების, ისე თეთრი და შავი რობოტების ფოტოებზე დაყრდნობით უნდა განესაზღვრათ და იმ გამოსახულებებისთვის ესროლათ, რომლებსაც საშიშად ჩათვლიდნენ. ექსპერიმენტის ბოლოს აღმოჩნდა, რომ შავ რობოტებს ბევრად მეტჯერ ესროლეს, ვიდრე მათ თეთრ ვერსიებს.
დღეისათვის, როცა მხოლოდ არაცნობიერ რობოტებთან გვიწევს გამკლავება, შეგვიძლია არ ვინერვიულოთ იმაზე, რომ ჩვენს ქცევას მათზე მავნებელი ეფექტი ექნება. თუმცა ზოგიერთ მკვლევარს ის აღელვებს, რომ მსგავს ქცევას ჩვენზე, ადამიანებზე შეიძლება ჰქონდეს საზიანო გავლენა ზნეობრივი კომპასის მოშლის სახით. თუ ალექსას მსგავს, ქალის ხმის მქონე რობოტ-ასისტენტებზე მივმართავთ გენდერულ საფუძველზე წარმოშობილ აგრესიას ან რასიზმის ნიადაგზე გავუსწორდებით შავ რობოტებს და ამ საქციელის გამო პასუხს არავინ გვაგებინებს, რადგან "ისინი ხომ მხოლოდ რობოტები არიან", ამ ტენდენციას შეუძლია, ქალის ან განსხვავებული კანის ფერის მქონე ადამიანის მიმართ ძალადობრივი ქცევის წახალისება გამოიწვიოს.
რობოტების მიმართ ზედმეტი ემპათიაც სარისკოა
როდესაც რობოტებთან ურთიერთობებზე ვსაუბრობთ, მხოლოდ ის ფაქტორი არაა საგანგაშო, რომ მათდამი შეურაცხმყოფელ მოპყრობას ჩვენი ხასიათის ვნება შეუძლია.
ზოგიერთ მკვლევარს უჩნდება კითხვა, რა მოხდება, თუ ზედმეტი ემპათია გვაიძულებს, ადამიანებს რობოტები ვამჯობინოთ?
მაკგილის უნივერსიტეტის მკვლევრის, კამილ ლანტეინის აზრით, რობოტების მიმართ თანაგრძნობა ადამიანებისადმი ემპათიას ამცირებს, რადგან "სოციალური რობოტებისგან კომპრომისების გარეშე შეგვიძლია მივიღოთ ის, რაც გვსურს. ეს კი სხვა ადამიანებისადმი გულისხმიერი მოპყრობის საჭიროებას აქრობს".
ლანტეინი თავის ნაშრომში ხსნის, რატომ ფიქრობს, რომ ადამიანები რობოტებთან ურთიერთობას ამჯობინებენ:
"სოციალური რობოტი, რომელიც სულ კარგ ხასიათზეა, ყოველთვის აკეთებს იმას, რასაც ვთხოვთ და ყველა შესაძლო ფორმით ერგება ჩვენს მოთხოვნებს, სასურველი რომანტიკული პარტნიორია იმდენად, რამდენადაც არასოდეს იქცევა ცუდად, რაც მის მიმართ ემპათიის გაჩენას აიოლებს.
"ამის შედეგად, ჩვენ, შეიძლება, სხვა ადამიანებისადმი უყურადღებონი გავხდეთ სწორედ იმ მიზეზით, რომ ისინი ზედმეტად ადამიანურები, კომპლექსურები და არაპროგნოზირებადები იქნებიან იმ რობოტებთან შედარებით, რომლებიც ჩვენს ყველა სურვილს უპრობლემოდ დააკმაყოფილებენ".
თუ რთულად დასაჯერებელი ჩანს, რომ ოდესმე ხორცშესხმულ რომანტიკულ პარტნიორს მანქანა შეიძლება ამჯობინოთ, გაითვალისწინეთ, რომ მსგავსი ტენდენცია ზოგ ადამიანში უკვე შეინიშნება. მაგალითად, ჩინეთში მილიონობით ქალს აქვს გადმოწერილი აპლიკაცია, რომელიც ურთიერთობაში გამყოფებს ვირტუალურ შეყვარებულთან. ქალებმა იციან, რომ მათი შეყვარებულები დამპროგრამებული მანქანები არიან, თუმცა მაინც ბედნიერად იხდიან ფულს იმ ტკბილი სიტყვების მოსასმენად, რომელთაც მათ "კაცები" ეჩურჩულებიან.
რა დასკვნა შეგვიძლია გამოვიტანოთ ამ ყველაფრისგან? უნდა ვეცადოთ, რომ უფრო მეტი ემპათია გამოვიჩინოთ რობოტების მიმართ? თუ ნაკლები? თუ ემპათიის განსხვავებული ფორმა უნდა გამოვიმუშაოთ? ერთადერთი, რაც ამჟამად ცხადია, არის ის, რომ რობოტები მორალის ნაცრისფერ ზონაში იმყოფებიან. ამ სფეროში ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასარკვევი და იმედია, რომ ამის გაკეთებას იქამდე მოვასწრებთ, სანამ ჰორიზონტზე ცნობიერი ხელოვნური ინტელექტი გამოჩნდება.
ამავე თემაზე:
-
გადახედვაბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე ბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე
-
-
გადახედვამასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს მასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს
-
გადახედვაახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს ახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს
-
გადახედვამედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ მედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ
-
გადახედვაროგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა როგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა
-
გადახედვავინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით ვინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით
-
გადახედვა340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა 340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი მამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი
-
გადახედვაინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი ინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი
-
-
გადახედვაფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ ფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ
-
-
გადახედვაახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს ახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს
-
გადახედვა2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს 2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს
-
გადახედვაკვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს კვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს
-
გადახედვაბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები ბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები
-
გადახედვალაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო ლაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო
-
გადახედვა2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ 2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ
-
გადახედვაBlack Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ Black Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ
-
გადახედვააზერბაიჯანი ევროკავშირისა და აშშ-ის სომხეთთან დაგეგმილი შეხვედრის გამო აღშფოთებულია აზერბაიჯანი ევროკავშირისა და აშშ-ის სომხეთთან დაგეგმილი შეხვედრის გამო აღშფოთებულია
კომენტარები