რატომ ავლენენ ადამიანები რობოტებისადმი ძალადობრივ და რასისტულ გრძნობებს
ჩვენ რობოტებს ცუდად ვექცევით და ეს პრობლემაა.
ადამიანები ზოგჯერ ძალიან უხეშად ვექცევით რობოტებს. ყოფილა შემთხვევები, როცა ბეისბოლის ბიტებით გვიცემია ისინი, მუშტი დაგვირტყამს მათთვის და თავიც კი მოგვიკვეთავს. მსგავსი სასტიკი მოპყრობა მსოფლიოს ყველა წერტილში ფიქსირდება — ფილადელფიიდან ოსაკასა და მოსკოვამდე.
ეს ბადებს კითხვას: რამდენად არაეთიკურია რობოტებზე თავდასხმა? ზოგიერთი მკვლევარი ამ პრობლემის გადაჭრასა და იმ გზის აღმოჩენას ცდილობს, რომელიც ადამიანებს რობოტებისადი მეტ ემპათიას გაუჩენს.
სამეცნიერო ჟურნალში, Scientific Reports, ივლისში გამოქვეყნებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ამ მიზნის მისაღწევად მარტივი გზა არსებობს. თუ ადამიანს თავზე მოარგებ 3D დისპლეის (ანუ, ფაქტობრივად, მაღალტექნოლოგიურ სათვალეს) და გადაისვრი მას რობოტის სხეულში ისე, რომ სამყაროს მისი პერსპექტივით უყუროს, დიდი შანსია, მექანიკური არსებებისადმი დამოკიდებულებაც შეეცვალოს.
"გადასროლაში ვგულისხმობთ მონაწილეებისთვის ილუზორულად ისეთი გარემოს შექმნას, რომელშიც ყველაფერს რობოტის თვალით აღიქვამენ; მის თავს ისე გაამოძრავებენ, როგორც საკუთარს; სარკეში ჩახედვისას თავიანთი გამოსახულების ნაცვლად რობოტს დაინახავენ", — განმარტავს კვლევის თანაავტორი ტრენტოს უნივერსიტეტიდან, ფრანჩესკო პავანი, — "რობოტის ადგილას ყოფნის გამოცდილება ექსპერიმენტის მონაწილეებში მათდამი მეტად მეგობრულ დამოკიდებულებას აჩენს".
ეს კვლევა რობოტების უფლებებზე ბოლო დროს შესრულებულ ფილოსოფიურ ნაშრომებს ამდიდრებს და რაღაც ახალს ამბობს მათ მიმართ ჩვენს მორალურ პოზიციაზე. ამ სფეროში მთავარი გასათვალისწინებელი ფაქტორი ისაა, რომ თუ ერთ დღესაც ჩვენ ცნობიერი რობოტის შექმნას შევძლებთ, მისდამი ეთიკურად მოპყრობის ვალდებულებაც დაგვეკისრება.
მაგალითად, ფილოსოფოსი პიტერ სინგერი ამბობს, რომ კითხვაზე, მომავლის რობოტებს დადგენილი ეთიკური ნორმების გათვალისწინებით უნდა მოვეპყრათ თუ არა, პასუხი სწორხაზოვანია: თუ ხელოვნური ინტელექტი ცნობიერია, მასზე ეს ნორმები ცალსახად ვრცელდება და თუ არ არის - არ ვრცელდება.
ჩვენი ახლანდელი მანქანები ახლოსაც კი არ არიან ცნობიერების გამომუშავებასთან, თუმცა მათ მიმართ არსებული ეთიკური გაურკვევლობა სულ უფრო საგანგაშო ხდება. ადამიანთა უნდობლობა და ბრაზი რობოტების მიმართ იმდენად რეალურია, რომ ის ზოგჯერ ძალადობრივ ქცევაშიც ვლინდება. ზოგ შემთხვევაში ძალადობას იმის შიში ბადებს, რომ რობოტები სამსახურებს წაგვართმევენ ან ერთ დღესაც ადგებიან და თავიანთი ადამიანი ბატონების წინააღმდეგ გაილაშქრებენ.
რასობრივი და გენდერული კუთხით არსებული მიკერძოებები ასევე აისახება იმაზე, თუ როგორ ვეპყრობით რობოტობეს. კვლევები აჩვენებს, რომ როდესაც მანქანას საშველად მიმართავენ, ადამიანები უპირატესობას ანიჭებენ ქალის ხმას, მაგრამ თუ თხოვნაზე უარს იღებენ, ზოგჯერ ძალადობრივად უსწორდებიან მას. ავტორიტეტული განცხადებების მოსასმენად კი კაცის ხმას არჩევენ.
ადამიანებს იმდენად აქვთ ჩაბეჭდილი ცნობიერებაში რასობრივი მიკერძოებები, რომ, როგორც ერთმა კვლევამ აჩვენა, ზოგჯერ თეთრ რობოტებს შავ რობოტებზე უკეთესად ეპყრობიან. კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა რასისტულ ნიადაგზე თავდასხმის ტენდენციის დასადგენი ტესტი გამოიყენეს: მონაწილეებს საფრთხის დონე როგორც თეთრი და ფერადკანიანი ადამიანების, ისე თეთრი და შავი რობოტების ფოტოებზე დაყრდნობით უნდა განესაზღვრათ და იმ გამოსახულებებისთვის ესროლათ, რომლებსაც საშიშად ჩათვლიდნენ. ექსპერიმენტის ბოლოს აღმოჩნდა, რომ შავ რობოტებს ბევრად მეტჯერ ესროლეს, ვიდრე მათ თეთრ ვერსიებს.
დღეისათვის, როცა მხოლოდ არაცნობიერ რობოტებთან გვიწევს გამკლავება, შეგვიძლია არ ვინერვიულოთ იმაზე, რომ ჩვენს ქცევას მათზე მავნებელი ეფექტი ექნება. თუმცა ზოგიერთ მკვლევარს ის აღელვებს, რომ მსგავს ქცევას ჩვენზე, ადამიანებზე შეიძლება ჰქონდეს საზიანო გავლენა ზნეობრივი კომპასის მოშლის სახით. თუ ალექსას მსგავს, ქალის ხმის მქონე რობოტ-ასისტენტებზე მივმართავთ გენდერულ საფუძველზე წარმოშობილ აგრესიას ან რასიზმის ნიადაგზე გავუსწორდებით შავ რობოტებს და ამ საქციელის გამო პასუხს არავინ გვაგებინებს, რადგან "ისინი ხომ მხოლოდ რობოტები არიან", ამ ტენდენციას შეუძლია, ქალის ან განსხვავებული კანის ფერის მქონე ადამიანის მიმართ ძალადობრივი ქცევის წახალისება გამოიწვიოს.
რობოტების მიმართ ზედმეტი ემპათიაც სარისკოა
როდესაც რობოტებთან ურთიერთობებზე ვსაუბრობთ, მხოლოდ ის ფაქტორი არაა საგანგაშო, რომ მათდამი შეურაცხმყოფელ მოპყრობას ჩვენი ხასიათის ვნება შეუძლია.
ზოგიერთ მკვლევარს უჩნდება კითხვა, რა მოხდება, თუ ზედმეტი ემპათია გვაიძულებს, ადამიანებს რობოტები ვამჯობინოთ?
მაკგილის უნივერსიტეტის მკვლევრის, კამილ ლანტეინის აზრით, რობოტების მიმართ თანაგრძნობა ადამიანებისადმი ემპათიას ამცირებს, რადგან "სოციალური რობოტებისგან კომპრომისების გარეშე შეგვიძლია მივიღოთ ის, რაც გვსურს. ეს კი სხვა ადამიანებისადმი გულისხმიერი მოპყრობის საჭიროებას აქრობს".
ლანტეინი თავის ნაშრომში ხსნის, რატომ ფიქრობს, რომ ადამიანები რობოტებთან ურთიერთობას ამჯობინებენ:
"სოციალური რობოტი, რომელიც სულ კარგ ხასიათზეა, ყოველთვის აკეთებს იმას, რასაც ვთხოვთ და ყველა შესაძლო ფორმით ერგება ჩვენს მოთხოვნებს, სასურველი რომანტიკული პარტნიორია იმდენად, რამდენადაც არასოდეს იქცევა ცუდად, რაც მის მიმართ ემპათიის გაჩენას აიოლებს.
"ამის შედეგად, ჩვენ, შეიძლება, სხვა ადამიანებისადმი უყურადღებონი გავხდეთ სწორედ იმ მიზეზით, რომ ისინი ზედმეტად ადამიანურები, კომპლექსურები და არაპროგნოზირებადები იქნებიან იმ რობოტებთან შედარებით, რომლებიც ჩვენს ყველა სურვილს უპრობლემოდ დააკმაყოფილებენ".
თუ რთულად დასაჯერებელი ჩანს, რომ ოდესმე ხორცშესხმულ რომანტიკულ პარტნიორს მანქანა შეიძლება ამჯობინოთ, გაითვალისწინეთ, რომ მსგავსი ტენდენცია ზოგ ადამიანში უკვე შეინიშნება. მაგალითად, ჩინეთში მილიონობით ქალს აქვს გადმოწერილი აპლიკაცია, რომელიც ურთიერთობაში გამყოფებს ვირტუალურ შეყვარებულთან. ქალებმა იციან, რომ მათი შეყვარებულები დამპროგრამებული მანქანები არიან, თუმცა მაინც ბედნიერად იხდიან ფულს იმ ტკბილი სიტყვების მოსასმენად, რომელთაც მათ "კაცები" ეჩურჩულებიან.
რა დასკვნა შეგვიძლია გამოვიტანოთ ამ ყველაფრისგან? უნდა ვეცადოთ, რომ უფრო მეტი ემპათია გამოვიჩინოთ რობოტების მიმართ? თუ ნაკლები? თუ ემპათიის განსხვავებული ფორმა უნდა გამოვიმუშაოთ? ერთადერთი, რაც ამჟამად ცხადია, არის ის, რომ რობოტები მორალის ნაცრისფერ ზონაში იმყოფებიან. ამ სფეროში ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასარკვევი და იმედია, რომ ამის გაკეთებას იქამდე მოვასწრებთ, სანამ ჰორიზონტზე ცნობიერი ხელოვნური ინტელექტი გამოჩნდება.
ამავე თემაზე:
-
გადახედვაბოკუჩავა: პირადად პრემიერთან გვაქვს კითხვა — რა იწვევს იძულებით ემიგრაციას? კითხვაზე, სავარაუდოდ, კვლავ მივიღებთ დუმილს ბოკუჩავა: პირადად პრემიერთან გვაქვს კითხვა — რა იწვევს იძულებით ემიგრაციას? კითხვაზე, სავარაუდოდ, კვლავ მივიღებთ დუმილს
-
-
გადახედვა"ეს თემა დახურულია ჩვენთვის" – კობახიძე ვეტინგის შესახებ "ეს თემა დახურულია ჩვენთვის" – კობახიძე ვეტინგის შესახებ
-
-
გადახედვაპინოქიო, მძინარე მზეთუნახავი და ბემბი საშინელებათა ფილმის გმირებად იქცევიან პინოქიო, მძინარე მზეთუნახავი და ბემბი საშინელებათა ფილმის გმირებად იქცევიან
-
-
გადახედვაშესაძლოა, მარსზე წყალს იმაზე მცირე ხანს ეარსება, ვიდრე აქამდე ვვარაუდობდით შესაძლოა, მარსზე წყალს იმაზე მცირე ხანს ეარსება, ვიდრე აქამდე ვვარაუდობდით
-
გადახედვაკობახიძის თქმით, საპატრიარქოს მიერ დაფუძნებული სასწავლებლებისთვის 35-მილიონიან დაფინანსებას არჩევნებთან კავშირი არ აქვს კობახიძის თქმით, საპატრიარქოს მიერ დაფუძნებული სასწავლებლებისთვის 35-მილიონიან დაფინანსებას არჩევნებთან კავშირი არ აქვს
-
-
გადახედვადააკავეს 2 პირი, რომელიც საქართველოში ამზადებდა ევროპის ქვეყნების მართვის მოწმობებს და სხვა ყალბ საბუთებს დააკავეს 2 პირი, რომელიც საქართველოში ამზადებდა ევროპის ქვეყნების მართვის მოწმობებს და სხვა ყალბ საბუთებს
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ბედნიერი ვარ, რომ დავიბადე 18 მარტს და არა 5 მარტს, თორემ ვიღაც-ვიღაცები კიდევ რაღაცას დამაბრალებდნენ პრეზიდენტი: ბედნიერი ვარ, რომ დავიბადე 18 მარტს და არა 5 მარტს, თორემ ვიღაც-ვიღაცები კიდევ რაღაცას დამაბრალებდნენ
-
გადახედვაგამოიყვანეს გენმოდიფიცირებული ძროხა, რომელსაც ადამიანის ინსულინის შემცველი რძე აქვს გამოიყვანეს გენმოდიფიცირებული ძროხა, რომელსაც ადამიანის ინსულინის შემცველი რძე აქვს
-
გადახედვაროცა შიმშილი გვემუქრება — რა კავშირია კლიმატის კრიზისსა და სურსათის შემცირებას შორის როცა შიმშილი გვემუქრება — რა კავშირია კლიმატის კრიზისსა და სურსათის შემცირებას შორის
-
გადახედვადიუნის კლიმატი — რამდენად შესაძლებელია არაკისის მსგავს პლანეტაზე სიცოცხლე დიუნის კლიმატი — რამდენად შესაძლებელია არაკისის მსგავს პლანეტაზე სიცოცხლე
-
გადახედვაშესაძლოა, მარსზე ერთ მეტეორიტს 3 მილიარდამდე კრატერი წარმოექმნა შესაძლოა, მარსზე ერთ მეტეორიტს 3 მილიარდამდე კრატერი წარმოექმნა
-
-
გადახედვანანა ჯორჯაძის მორიგი შედევრი ქართველი ხელოვანების მძიმე ხვედრზე ნანა ჯორჯაძის მორიგი შედევრი ქართველი ხელოვანების მძიმე ხვედრზე
-
გადახედვამეტყველების ეს მახასიათებელი შესაძლოა, დემენციის ადრეული ნიშანი იყოს მეტყველების ეს მახასიათებელი შესაძლოა, დემენციის ადრეული ნიშანი იყოს
-
გადახედვაპერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახური აცხადებს, რომ ზოგიერთი ორგანიზაცია SMS რეკლამებს მაინც აგზავნის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახური აცხადებს, რომ ზოგიერთი ორგანიზაცია SMS რეკლამებს მაინც აგზავნის
-
გადახედვაგზა ვირთხებით სავსე "კომუნალკიდან" მეხუთე ვადით რუსეთის პრეზიდენტობამდე — რა ვიცით პუტინის ცხოვრების შესახებ გზა ვირთხებით სავსე "კომუნალკიდან" მეხუთე ვადით რუსეთის პრეზიდენტობამდე — რა ვიცით პუტინის ცხოვრების შესახებ
-
კომენტარები