საქართველოში, ისევე, როგორც მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში, ბიზნესის წამოწყება ბევრ მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას მოიცავს და ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არის სწორი სამართლებრივი ფორმის არჩევა. თქვენ მიერ არჩეული სამართლებრივი სტრუქტურა გავლენას მოახდენს თქვენი ბიზნესის სხვადასხვა ასპექტზე, მათ შორის, გადასახადებზე, ვალდებულებებზე, მენეჯმენტის ტიპსა და სხვა დეტალებზე. სწორედ ამიტომ, ინფორმირებული გადაწყვეტილების მისაღებად, აუცილებელია თითოეული იურიდიული ტიპის სუბიექტის მახასიათებლების შესწავლა. ამ საინტერესო მოგზაურობისას, საქმეს მნიშვნელოვნად ამარტივებს ისეთ პროფესიონალებთან კონსულტაციის გავლა, რომლებიც საქმის ექსპერტები არიან და თქვენი სურვილებისა და საჭიროებებიდან გამომდინარე, დაგეხმარებიან სწორად შეარჩიოთ თუ რა ფორმით არეგისტრირებთ ბიზნესს. საქართველოში მსგავსი სანდო და გამოცდილი კომპანია Prime Legal-ია, რომელიც 2019 წლიდან წარმატებით ემსახურება იურიდიულ და ფიზიკურ პირებს, რომელთაც სამართლებრივი საკითხების კუთხით, ყველაზე ოპტიმალური და მომგებიანი გადაწყვეტილების მიღება სურთ. ახლა კი, იმისათვის, რომ ზოგადი წარმოდგენა შეგიქმნათ იმ სხვადასხვა სამართლებრივი ფორმის შესახებ, რომელსაც ბიზნესი შეიძლება წარმოადგენდეს, მოდით, ერთად განვიხილოთ თითოეული:

ინდივიდუალური მეწარმე

ინდივიდუალური მეწარმე არის ბიზნეს სუბიექტის უმარტივესი ფორმა. ეს ტერმინი გულისხმობს, რომ ერთი ადამიანი ეწევა ბიზნესს, შესაბამისად, მას ბიზნესპარტნიორის ყოლა არ შეუძლია. საქართველოში, ფიზიკურ პირს ინდივიდუალური მეწარმის სტატუსი მეწარმეთა რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან ენიჭება. ინდმეწარმედ დარეგისტრირება მინიმალურ ბიუროკრატიულ პროცესებსა და დოკუმენტაციას მოითხოვს, ხოლო მფლობელს საშუალებას აძლევს თავად ჰქონდეს სრული კონტროლი მთელს ბიზნესზე. თუმცა, აქ, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ეს სტრუქტურა ასევე ნიშნავს, რომ ინდივიდი პირადად, საკუთარი ქონებით არის პასუხისმგებელი ბიზნესის ყველა ვალსა და ვალდებულებაზე, რამაც წინასწარ კარგად გაწერილი ბიზნესსტრატეგიის გარეშე, შეიძლება ადამიანის პირადი აქტივები რისკის ქვეშ დააყენოს. თუმცა, თუ ადამიანი ინდმეწარმის სტატუსს კარგად გააზრებული გადაწყვეტილებით იღებს, მაშინ საგულისხმო ფაქტია ისიც, რომ ინდივიდუალური მეწარმეები, სახელმწიფოს მხრიდან, ხშირად, საგადასახადო და სხვა შეღავათებით (მაგალითად, შეღავათიანი დაბეგვრით) სარგებლობენ, რაც ამ სტატუსის ქვეშ რეგისტრაციის წახალისებას ბუნებრივად იწვევს. საგადასახადო შეღავათების მოცულობა დამოკიდებულია საქმიანობის ტიპზე, ბრუნვასა და სხვა დეტალებსა.

ინდმეწარმედ დარეგისტრირება ადამიანს იუსტიციის სახლში ან საფინანსო ორგანიზაციაში ვიზიტის საშუალებით შეუძლია და ამისათვის, განცხადების შევსებისას, რამდენიმე მარტივი ინფორმაციის შევსებაა საჭირო:

• განმცხადებლის სახელი და გვარი;
• განმცხადებლის პირადი ნომერი;
• ხელმოწერა;
• ელექტრონული ფოსტის მისამართი;
• საწარმოს იურიდიული მისამართი;
• განცხადების შევსების თარიღი.

სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (სპს)

სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, იგივე სპს, სამეწარმეო საზოგადოების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული და პოპულარული იურიდიული ფორმაა. ამ დროს, რამდენიმე პირი (მინიმუმ ორი), რომლებიც შემდგომში ერთმანეთის პარტნიორებად მოიხსენიებიან, არეგისტრირებენ ბიზნესს ერთი საფირმო სახელწოდების ქვეშ და ერთად იწყებენ ბიზნესსაქმიანობას. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებად დარეგისტრირებისას, მონაწილეობის მიღება შეუძლიათ როგორც ფიზიკურ, ასევე იურიდიულ პირებს. ამ ფორმის სახელწოდების წარმომავლობა ძალიან საინტერესოა და როგორც ცნობილია, მოდის მისი თვისებიდან, რომლის მიხედვითაც, პარტნიორები კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ როგორც სოლიდარული მოვალეები, რაც ნიშნავს, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იქნებიან უშუალოდ და შეუზღუდავად, მთელი თავიანთი ქონებით. ინდივიდუალური მეწარმის სტატუსიდან განსხვავებით, სპს-ს საწარმოო ფირმის სახელწოდება უნდა შეიცავდეს მინიმუმ ერთი პარტნიორის სახელს სპს-ის დამატებით.

სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება უზრუნველყოფს ბალანსის დაცვას იმ კუთხით, რომ ამ საზოგადოების ვალდებულებების შესრულება მთელი თავისი ძალითა და ტვირთით მხოლოდ ერთ პარტნიორს არ დააწვეს ზურგზე, რაც ბადებს სამართლიანობის შეგრძნებას და პარტნიორებს შორის უთანხმოებას ამცირებს, რადგან ეს პუნქტი რეგულირდება კანონის მიხედვით.

კომანდიტური საზოგადოება (კს)

კომანდიტური საზოგადოება საწარმოს ანუ კომპანიის კიდევ ერთი ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმაა, რომლის მიხედვითაც, კს-დ დარეგისტრირება შეუძლიათ როგორც იურიდიულ, ასევე ფიზიკურ პირებს. ამ შემთხვევაშიც, რამდენიმე ფიზიკური/იურიდიული პირი ერთი საფირმო სახელწოდების ქვეშ ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას. ამ შემთხვევაში, სიახლე არის ის, რომ კომანდიტური საზოგადოება შედგება შეზღუდული და სრული პარტნიორებისგან. შეზღუდულ პარტნორები მოიხსენიებიან, როგორც კომანდიტები. ხოლო, სრული პარტნიორები იწოდებიან, როგორც კომპლემენტარები. სრული და შეზღუდული პარტნიორები, შეიძლება ითქვას, რომ სხვადასხვა უფლებით სარგებლობენ და კრედიტორების წინაშეც სხვადასხვაგვარად აგებენ პასუხს. უფრო ზუსტად, შეზღუდული პარტნიორები კომანდიტური საზოგადოების ხელმძღვანელობაში, როგორც წესი, არ მონაწილეობენ. თუმცა, შეზღუდულ პარტნიორს შეუძლია თავისი წილი გაასხვისოს ან მემკვიდრეობით გადასცეს მესამე პირს და ამისათვის სხვა პარტნიორის თანხმობა არ სჭირდება. რაც შეეხება ვალდებულებებს, კომანდიტები (შეზღუდული პარტნიორები) საზოგადოების კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ განსაზღვრული საგარანტიო თანხით. ხოლო კომპლემენტარები (სრული პარტნიორები), როგორც სოლიდარული მოვალეები — მთელი თავისი ქონებით, პირდაპირ და უშუალოდ. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მსგავსად, აქაც არის ვალდებულება, რომ ფირმის სახელი შეიცავდეს, სულ ცოტა, ერთი სრული პარტნიორის სახელს.

როგორც ამბობენ, კომანდიტური საზოგადოება კარგი არჩევანია, თუ რამდენიმე პარტნიორი სხვადასხვა ფინანსებით აპირებს ბიზნესში შესვლას და შესაბამისად, მოგებისა და წილის გადანაწილებაც სხვადასხვაგვარად სურთ.

შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (შპს)

შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების დაფუძნება ისეთივე მარტივია, როგორც ინდივიდუალური მეწარმის სტატუსის მიღება. რეგისტრაციისას, მონაწილეობის მიღება შეუძლია როგორც რამდენიმე (არაუმეტეს ორმოცდაათისა), ასევე მხოლოდ ერთ ადამიანს. თუ მხოლოდ ერთი ადამიანი არეგისტრირებს ამ სამეწარმეო საზოგადოებას, მაშინ დამფუძნებელი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირი ერთი და იგივეა. შპს-ს საწესდებო კაპიტალის მინიმალური ოდენობა 200 ლარია, შენატანის ოდენობა თითოეული პარტნიორისათვის შეიძლება იყოს განსხვავებული, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ იგი 10-ზე უნაშთოდ უნდა იყოფოდეს.

სხვა შემთხვევებისაგან განსხვავებით, შპს-ს მფლობელი, კრედიტორების წინაშე პასუხს თავისი ქონებით არ აგებს და პასუხისმგებლობა შეზღუდულია მხოლოდ დარეგისტრირებული შპს-ს ქონებით. ამიტომაც, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სტატუსი საქართველოში განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს. შპს-ს რეგისტრაციისათვის უნდა მიმართოთ იუსტიციის სახლს და სწორედ მათი მომსახურების საშუალებით, იურიდიულ პირთა რეესტრში თქვენი ასახვა იურიდიულ პირთა რეესტრში შესაბამისი სარეგისტრაციო მონაცემების მიხედვით მოხდება.

აღსანიშნავია, რომ რამდენიმე პარტნიორის არსებობის შემთხვევაში, შპს-ს პარტნიორები თავად თანხმდებიან წილების გადანაწილებაზე იმ კაპიტალის მიხედვით, რომლის შენატანსაც ახორციელებენ. აქ, საქმეს ამარტივებს ისიც, რომ კაპიტალი შეიძლება იყოს როგორც მატერიალური, ასევე არამატერიალური ქონებაც. შპს-ს დამფუძნებლებს თანაბარ პირობებში გადანაწილებული უფლება-მოვალეობები აქვთ, თუმცა წინასწარი შეთანხმების საფუძველზე, შესაძლებელია განსხვავებული გადანაწილების სისტემის შექმნაც.

სააქციო საზოგადოება (სს, კორპორაცია) და კოოპერატივი

სააქციო საზოგადოება, ალბათ, ყველაზე მეტად განსხვავდება ზემოთ ჩამოთვლილი იურიდიული ფორმებისგან. სს-ს კაპიტალი ერთი და იმავე ნომინალური ღირებულების მქონე აქციებად არის დაყოფილი. თავად აქცია ფასიანი ქაღალდია, რომელიც სააქციო საზოგადოების უფლებებსა და ვალდებულებებს აქციონერების (პარტნიორების) მიმართ არსებულ უფლებებსა და ვალდებულებებს ასახავს. სააქციო საზოგადოების საწესდებო კაპიტალის მინიმალური ოდენობა განსაზღვრულია 15 000 ლარის ოდენობით, ხოლო აქციის ნომინალური ღირებულება 1 ლარი მაინც უნდა იყოს. მნიშვნელოვანია, რომ სააქციო საზოგადოების პასუხისმგებლობა მისი კრედიტორების წინაშე შემოიფარგლება მხოლოდ კომპანიის ქონებით. თავად საზოგადოების მართვის მოდელი, კომპანიის მოგების (დივიდენდის) განაწილების წესი და სხვა არანაკლებ მნიშვნელოვანი საკითხები ძალიან მოქნილად, კომპანიის წესდების მიხედვით დგინდება, რომელსაც თავად დამფუძნებელი აქციონერები ადგენენ.

იმის გათვალისწინებით, რომ სააქციო საზოგადოებას არ აქვს ვალდებულება საჯაროდ ყიდდეს თავის აქციებს, თუმცა სურვილის შემთვევაში ასე მოქცევა თავისუფლად შეუძლია, მას მეწარმისთვის ძალიან მიმზიდველ იურიდიულ ფორმად აქცევს, ვინაიდან აქციების საჯაროდ გაყიდვა მნიშვნელოვნად ზრდის კომპანიის საბაზრო ღირებულებას და ეს, ასევე, ძალიან მარტივი გზაა ინვესტორების მოსაზიდადაც, რადგან აქიცების ყიდვასთან ერთად, ინვესტორი კომპანიის შესაბამის წილს ყიდულობს.