თუ კურიერის პროფესია თავდაპირველად მეორად სამუშაოსა და დამატებით ანაზღაურებასთან ასოცირდებოდა, დღეს ეს საქმე ბევრისთვის შემოსავლის ძირითად წყაროდ იქცა. დღის და ღამის სხვადასხვა მონაკვეთში კურიერად მუშაობენ განსხვავებული პროფესიის, სქესის და ასაკის ადამიანები, ზოგიერთი მათგანი, მცირეწლოვან შვილთან ერთად. უკვე კურიერები პროფესიულ დაავადებებსა და საქმეზე ფსიქოლოგიურ მიჯაჭვულობაზეც საუბრობენ.

იცვლება საზოგადოების დამოკიდებულებაც და იზრდება კურიერების რიცხვიც. აქ ანაზღაურება შედარებით მაღალია, სამუშაოს დაწყება მარტივი და დასაქმებულებს მოქნილი გრაფიკი აქვთ.

კურიერები ციფრულ პლატფორმებზე თანამშრომლებად აღიარების გარეშე მუშაობენ. მათი შრომა მართულია ალგორითმებით და მონეტიზებულია პლატფორმის მფლობელების მიერ. ხშირად, ყურადღების მიღმა რჩება რისკები, რაც მათი საქმიანობის მუდმივი თანამდევია. მათ შორის, საგზაო შემთხვევების მაღალი რისკი, შესაბამისი კომპენსაციის არ არსებობა და არასათანადო დაზღვევა.

Wolt-ის კურიერების პროტესტი საქართველოში თებერვლიდან დაიწყო და რამდენიმე თვე გაგრძელდა. იგეგმება პროტესტის ახალი ტალღებიც. მოთხოვნები მოიცავს — სამუშაო პირობების გაუმჯობესებას, ანაზღაურების ზრდას, აპლიკაციაში არსებული ხარვეზის გამოსწორებასა და შრომის უსაფრთხოების უზრუნველყოფას.

რა უფლებები აქვთ/შეიძლება ჰქონდეთ პლატფორმის მუშაკებს

პლატფორმული შრომა ციფრული პლატფორმების მეშვეობით ანაზღაურებადი სამუშაოს ახალი ფორმაა. ასეთი პლატფორმების მაგალითია Uber, Bolt, Glovo და ა.შ.

პლატფორმის ეკონომიკას ბევრი სარგებელი აქვს როგორც მუშაკებისთვის, ასევე ბიზნესისა და მომხმარებლებისთვის. ციფრული პლატფორმები ადამიანებს თვითდასაქმებისა და შემოსავლის მიღების შესაძლებლობას აძლევენ.

პლატფორმის მუშაკები, ძირითადად, კლასიფიცირდებიან, როგორც თვითდასაქმებული პირები. სამართლებრივ სისტემათა უმეტესობაში ეს ნიშნავს, რომ მათ არ აქვთ ან შეზღუდული აქვთ წვდომა შრომით უფლებებზე, მათ შორის, კოლექტიური მოლაპარაკებების და შვებულების უფლებაზე, ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვასა და სოციალურ გარანტიებზე.

გარდა ამისა, კურიერების შემოსავალი ხშირად არაპროგნოზირებადია და განისაზღვრება ალგორითმებით, რაც მათ კონტროლის მიღმაა.

სალომე შუბლაძე სოციალური სამართლიანობის ცენტრის იურისტია, რომელიც Wolt-ის კურიერებს სამართლებრივ კონსულტაციას უწევს და სამართალწარმოებაში ეხმარება. მისი განმარტებით, ქართული კანონმდებლობისთვის ბუნდოვანია კურიერების სამართლებრივი სტატუსი, რადგან კანონმდებლობა პირდაპირ არ არეგულირებს, აპლიკაციაზე დაფუძნებული მუშაობის სქემა მიიჩნევა თუ არა დასაქმებად.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის განმარტებით, კურიერების მშრომელებად კლასიფიცირება ნიშნავს იმ მუშაკთა უფლებების გაძლიერებას, რომლებიც ალგორითმულ მართვას ექვემდებარებიან. პლატფორმაზე დასაქმებულებს წვდომა ექნებათ გარანტირებულ დასვენების დროსა და ანაზღაურებად შვებულებებზე, ზეგანაკვეთური შრომის ანაზღაურებაზე, უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის დაცვაზე, ჯანდაცვის შეღავათებზე, საპენსიო უფლებებზე. ისინი მოიპოვებენ პროფკავშირში გაერთიანების უფლებას, კოლექტიური მოლაპარაკების უფლებას, ხელშეკრულების არსებით პირობებზე კომპანიასთან ისე შეთანხმდებიან, რომ დამსაქმებელმა მათი ცალმხრივად მოდიფიკაცია ვერ შეძლოს.

თუმცა, აქ სასწორზე დევს მოქნილი სამუშაო გრაფიკი და სამუშაო საათების ოდენობა, რასაც ამჟამად კურიერი თავად არეგულირებს.

მისი შეფასებით, თუ სამუშაო დრო 8 საათი გახდება, რაც კვირაში ზეგანაკვეთური მუშაობით 48 სამუშაო საათის შესაძლებლობასაც იძლევა, კურიერებს მოლაპარაკების ძალა ექნება, რომ მათ ამ შემცირებულ სამუშაო დროზე შესაბამისი ანაზღაურება მოითხოვონ. ასევე, რადგან დასაქმებულს 20% ეჭრება, ხელფასიც შესაბამისიც უნდა იყოს და ეს დამსაქმებლის ვალდებულება გახდება.

კურიერი VS ალგორითმი

შუბლაძის შეფასებით, ალგორითმზე დამოკიდებულება მშრომელს კიდევ უფრო მოწყვლად მდგომარეობაში აყენებს, რადგან ამ შემთხვევაში საქმე მანქანასთან აქვთ. ალგორითმზეა დამოკიდებული ტარიფი და მათი რეიტინგი. აპლიკაციაზე წვდომის შეზღუდვა უტოლდება სამსახურიდან გათავისუფლებას.

კურიერები ამბობენ, რომ მათ არ უხსნიან, რატომ იბლოკებიან სამუშაოდან, რასაც სოციალური სამართლიანობის ცენტრი უფლებების დარღვევად მიიჩნევს.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრის ინფორმაციით, კომპანია ათავისუფლებს იმ ადამიანებს, ვინ აქტიურადაა პროტესტში ჩართული და ამას აპლიკაციას მიაწერს. მიაჩნიათ, რომ ბუნდოვანია სად გადის ზღვარი, თანამშრომელმა სხვაც დაარწმუნოს პროტესტში მონაწილეობის აუცილებლობაში და რა წერტილიდან აღიქმება ეს კანონდარღვევად. თვლიან, რომ კომპანიას ერთპიროვნულად არ უნდა შეეძლოს ამის გადაწყვეტა.

საკრალური 3 000

ნინო კვენეტაძე სტუდენტია, ხმის ინჟინერიის განხრით მუსიკის ფაკულტეტზე სწავლობს. თუმცა, საჭიროებებიდან გამომდინარე სწავლა შეაჩერა. მეორე წელია საკურიერო სფეროში მუშაობს და კურიერების საპროტესტო ტალღებშიც აქტიურად მონაწილეობდა.

მიიჩნევს, რომ მათი სამუშაო პირობები უარესდება. ამბობს, რომ თავიდან კომპანია ოპერირებას ნორმალურად იწყებს, თუმცა შემდეგ ხან მომხმარებლებს ატყუებს, ხან თანამშრომლებს და ბოლოს ბაზრიდანაც კი გადის და მიტანის სერვისებში ასეთი შემთხვევები ხშირია.

Wolt-ს 500-700-მდე მდე აქტიური კურიერი ჰყავს, ვისთვისაც ეს მთავარი სამსახურია და ნინოს შეფასებით, მათი უმეტესობა შემდეგ საპროტესტო მოთხოვნებს იზიარებს:

• ტარიფი ინფლაციის შესაბამისი გახდეს — 3.50 თითო შეკვეთაზე და 70 თეთრი კილომეტრზე. ასეთი კი ამჟამად მხოლოდ სპეციალური ტარიფია, რომელიც წვიმის დროს აქტიურდება.
• ნინო ამბობს, რომ ვაკეში მდებარე Wolt-ის ოფისში ხშირად არ სჯერათ, რომ მაგალითად ვაზისუბანში წვიმს. ამიტომ სპეციალური ტარიფი იქამდე არ აქტიურდება, სანამ ვაკეშიც არ გაწვიმდება.
• მიიჩნევს, რომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დაზღვევა.
• მოითხოვს, კურიერები მშრომელებად ჩაითვალონ, თუმცა, არ იზიარებს 10-დან 6 საათამდე მუშაობის შეზღუდვას.

საუბრობს გამოწვევებზეც, რაც კურიერების სამუშაოს მუდმივი თანამდევია.

არსებობს მოსაზრება, რომ მიუხედავად რთული სამუშაოსა, კურიერებს საკმაოდ მომხიბვლელი ანაზღაურება აქვთ.

ნინო ფიქრობს, რომ კურიერების მიმდინარე საპროტესტო ტალღა შესაძლოა უფრო დიდი პროცესების ბიძგი გახდეს, რაც პლატფორმულ მუშაკებს დაეხმარება, ჰქონდეთ სოციალური გარანტიები.

რას ამბობს Wolt

კომპანიის ცნობით, პროტესტის მიმდინარეობისას, საქართველოს მასშტაბით, ათასობით კურიერი ჩვეულ რეჟიმში მუშაობდა, ხოლო კურიერების ის ნაწილი, რომელიც პროტესტს გამოხატავდა, ორად იყო გაყოფილი.

მენეჯმენტის განცხადებაში აღნიშნული იყო, რომ ხშირად ატარებენ კურიერების კმაყოფილების კვლევას, რომელიც ცხადყოფს, რომ მათ უმრავლესობას მოსწონს კომპანიასთან პარტნიორული თანამშრომლობა, რაც გულისხმობს იმას, რომ კურიერებს არ აქვთ შრომითი შეზღუდვები.

Wolt-მა სამუშაო რუკის ცვლილებაზე გადაწყვეტილება საპროტესტო აქციის მონაწილეებთან შეხვედრის და საკითხის დეტალური განხილვის შემდეგ მიიღო. კომპანიაში აცხადებენ, რომ არსებული ხარვეზების გამოსასწორებლად აქტიურად თანამშრომლობენ საჯარო რეესტრთან და Google Maps-თან.

მათივე თქმით, თებერვალში გადახდის ახალი მოდელი შეიმუშავეს, სადაც შეკვეთის ანაზღაურება ინდივიდუალურად განისაზღვრება და დამოკიდებულია შეკვეთის შესრულების სირთულეზე, საჭირო ძალისხმევაზე. მაგალითად, გათვალისწინებულია რამდენად რთულად მისადგომია სავაჭრო ობიექტი და სხვა მსგავსი ფაქტორები. Wolt-ში ამბობენ, რომ ძველ მოდელში ასეთი დეტალები არ ანგარიშდებოდა.

ახალი მოდელით, კონკრეტული შეკვეთის ღირებულება წინასწარ ვერ დადგინდება, რადგან ყველა შეკვეთის საფასური ინდივიდუალურად გამოითვლება. კურიერების უფლებადამცველები ამბობენ, რომ ამგვარად კომპანიას შეუძლია დააწესოს ტარიფი, რომლის კომპონენტებსაც კურიერი ვეღარ გადაამოწმებს.

ვინაიდან გზებზე მოპედებით გადაადგილება საფრთხის შემცველია, კურიერების ძირითადი საპროტესტო მოთხოვნა შესაბამისი სადაზღვევო პაკეტის არსებობაც იყო.

პლატფორმის პარტნიორის, ნინო კვენეტაძის განცხადებით, არსებული სადაზღვევო პაკეტი უმოქმედოა: "ამ საშიშ და რთულ საქმეში, ფაქტობრივად არ გვაქვს დაზღვევა. იმ სადაზღვევო კომპანიისგან, ვისთანაც ვოლტს აქვს კავშირი, თითქმის არაფერი ნაზღაურდება. ჩვენმა კოლეგამ ფეხი მოიტეხა და 3 ევრო ჩაურიცხეს".

Wolt აცხადებს, რომ სადაზღვევო კომპანიასთან სამუშაოდ ცალკე გუნდი გამოყო, რომლებიც კურიერებსა და სადაზღვევო კომპანიას სხვადასხვა ტექნიკური საკითხის გადაწყვეტაში დაეხმარება. ასევე, შეიცვალა დაზღვევის პროვაიდერი. კომპანიის შეფასებით, ამან რეაგირების ხარისხი გააუმჯობესა.

კურიერების ჯგუფი მრავალფეროვანია, არც მათი მოთხოვნებია ცალსახა. აშკარაა ის, რომ თვითდასაქმებული პირების უსაფრთხოება მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება.