უკიდურესად დიდი ტელესკოპი (ELT), რომელსაც ამჟამად ჩილეში აშენებენ, ირმის ნახტომის უკეთეს გამოსახულებას გვპირდება. ჯერჯერობით მისი გავლენის მასშტაბის შეფასება რთულია. ტელესკოპის სარკეს 39-მეტრიანი ეფექტური დიამეტრი ექნება, რაც საშუალებას მისცემს, ათჯერ მეტი სინათლე მიიღოს. შემქმნელების თქმით, ის ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის მიერ მოპოვებულ გამოსახულებებზე 16-ჯერ მკაფიო მასალას მოგვაწვდის.

ტელესკოპის ამოქმედება 2028 წელს იგეგმება. ბოლო კვლევის მიხედვით, თუ ყველაფერი გეგმის მიხედვით წარიმართება, ის შედეგებს პირველსავე ღამეში გვაჩვენებს.

მისი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შესაძლებლობა ეგზოპლანეტების ატმოსფეროს სუსტი სპექტრული ნიშნების დაფიქსირება იქნება. ეს ჩვეულებრივ მაშინ ხდება, როდესაც ჩვენი პერსპექტივიდან პლანეტა ვარსკვლავის წინ გადაადგილდება (ტრანზიტულად მოძრაობს). ამ დროს ვარსკვლავის მცირე სინათლე პლანეტის ატმოსფეროში ხვდება. შედეგად, მეცნიერებს მისი სპექტრული ანალიზის საშუალება ეძლევათ და ადგენენ, პლანეტაზე წყალი, ნახშირორჟანგი ან ჟანგბადი არის თუ არა. მაგალითად, ჯეიმს ვების კოსმოსურმა ტელესკოპმა რამდენიმე ეგზოპლანეტის ატმოსფეროს შესახებ ინფორმაცია უკვე შეაგროვა.

ზოგჯერ ეს მონაცემები ბუნდოვანია. მაგალითად, ჯეიმს ვების კოსმოსურმა ტელესკოპმა TRAPPIST-1 სისტემის ეგზოპლანეტების ატმოსფეროები კი შეისწავლა, თუმცა აღმოჩნდა, რომ B და C პლანეტებს აირის გარსი არ აქვს. მიუხედავად ამისა, ეს მონაცემები საკმარისად სარწმუნო არაა, რათა ამ ციურ სხეულებზე ატმოსფეროს არსებობა საბოლოოდ გამოირიცხოს. შესაძლოა, მათი აირადი გარსი იმდენად თხელია, რომ მისი სპექტრული ხაზები ტელესკოპისთვის შეუმჩნეველია.

ახალ ტელესკოპს არა მხოლოდ ტრანზიტული პლანეტების ატმოსფერული სპექტრის გადაღება შეეძლება, არამედ არატრანზიტულისაც. ამას კი ვარსკვლავებისგან არეკლილი სინათლის მეშვეობით მოახერხებს.

ახალი ტელესკოპის სიძლიერის დასადგენად კვლევის რამდენიმე სცენარი განიხილეს. მეცნიერებმა ყურადღება ახლომდებარე წითელი ჯუჯა ვარსკვლავის გარშემო მბრუნავ ობიექტებზე გაამახვილეს, რადგან ისინი ყველაზე გავრცელებული ტიპის ეგზოპლანეტებია. ამის შემდეგ მათ ოთხი სატესტო შემთხვევა შეისწავლეს:

  • წყლითა და ფოტოსინთეზური მცენარეებით მდიდარი არაინდუსტრიული დედამიწა;
  • ადრეული არქეული დედამიწა, სადაც სიცოცხლე განვითარების საწყის ეტაპზეა;
  • დედამიწის მაგვარი პლანეტა, რომელზეც ოკეანეები აორთქლდა, მარსსა და ვენერას მსგავსად;
  • პრებიოტური დედამიწა, რომელზეც სიცოცხლის შესაძლებლობა იყო, თუმცა ჯერ არ არსებობდა.

ამის მიზანი იმის შემოწმება იყო, შეუძლია თუ არა ახალ ტელესკოპს დედამიწის მსგავსი პლანეტების გარჩევა და როგორ ასხვავებს ერთმანეთისგან ყალბ დადებით და უარყოფით შედეგებს. ამით დაადინეს, რამდენად გამოჩნდებოდა უსიცოცხლო პლანეტა, როგორც ცოცხალი და პირიქით — ცოცხალი, როგორც უსიცოცხლო.

შედარებისთვის გუნდმა ნეპტუნის ზომის პლანეტებიც განიხილა, რომელთაც ბევრად უფრო სქელი ატმოსფეროები შეიძლება ჰქონდეს.

ამ სიმულაციებზე დაყრდნობით ავტორებმა დაასკვნეს, რომ მათი ტელესკოპი მკაფიო და ზუსტი განსხვავებების დაფიქსირებას შეძლებს. ყველაზე ახლომდებარე ვარსკვლავ პროქსიმა კენტავრზე 10-საათიანი დაკვირვებით მათ შეუძლიათ გამოიკვლიონ, არის თუ არა მის ეგზოპლანეტაზე სიცოცხლე. ნეპტუნის ზომის პლანეტაზე კი ამის გამოკვლევას სულ რაღაც 1 საათი დასჭირდება.

მეცნიერები ამბობენ, რომ თუ ახლომდებარე ვარსკვლავურ სისტემაში სიცოცხლე არსებობს, ახალი ტელესკოპი მის აღმოჩენას შეძლებს. შესაძლოა, მისი დახმარებით რამდენიმე წელიწადში პასუხი გაეცეს უმნიშვნელოვანეს კითხვას: ვართ თუ არა სამყაროში მარტო?

თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად: მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფერო შენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – შემდეგი ჯგუფი.