ნეიროტრანსმიტერი სეროტონინი თამაშობს მთავარ როლს როგორც შიშისა და შფოთვის დაწყებაში, ასევე მის მოხსნაში. მკვლევრებმა აჩვენეს, რომ თაგვები, რომლებსაც არ აქვთ სეროტონინის კონკრეტული რეცეპტორი, შიშს ბევრად უფრო სწრაფად ივიწყებენ. კვლევა გამოქვეყნდა ჟურნალ Translational Psychiatry-ში 2022 წლის 19 ნოემბერს.

კვლევის შედეგები იძლევა ახსნას, თუ როგორ ცვლის ჩვენი ტვინის აქტივობას წამლები, რომლებიც, ჩვეულებრივ, გამოიყენება პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის (PTSD) სამკურნალოდ. შიშის დავიწყების უნარი ხშირად ქვეითდება PTSD პაციენტებში, რაც ართულებს თერაპიის ჩატარებას.

ადამიანები, რომლებმაც ტრავმული გამოცდილება მიიღეს, ზოგჯერ იტანჯებიან შიშის მიმართ გადაჭარბებული რეაქციით. ასეთ შემთხვევებში, შიშის რეაქცია გამოწვეულია გარკვეული სენსორული შთაბეჭდილებებით, რომლებიც ხდება ჩვენს ყოველდღიურ გარემოში და შემდეგ შეიძლება წამლეკავი გახდეს. ექსპერტები ამ მდგომარეობას პოსტტრავმულ სტრესულ აშლილობას უწოდებენ. ამ აშლილობის დროს, შეუძლებელი თუ არა, ძალიან რთულია, დაზარალებულმა პირებმა დაივიწყონ ოდესღაც დასწავლილი კავშირი ნეიტრალურ გარემო სტიმულსა და შიშის დასწავლილ რეაქციას შორის, რაც აფერხებს თერაპიის წარმატებას.

მკვლევრებს ესმოდათ, რომ ნეიროტრანსმიტერი სეროტონინი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს შიშის განვითარებაში და ამიტომ მათ უფრო დეტალურად შეისწავლეს მისი როლი შიშის დავიწყებაში. ამ მიზნით, მათ გამოიკვლიეს თაგვები, რომლებსაც არ აქვთ სეროტონინის კონკრეტული რეცეპტორი — 5-HT2C რეცეპტორი — გენეტიკური მოდიფიკაციების გამო. ამ თაგვებმა ერთ დღეში დაისწავლეს გარკვეული ბგერის ასოცირება უსიამოვნო ელექტრულ სტიმულთან.

"ამ დასწავლის პროცესის შედეგად, მეორე დღეს მათ გამოავლინეს შიშის რეაქცია, რომელიც ხასიათდებოდა უმოძრაო პაუზით სიგნალის ჩართვისთანავე, რასაც ჩვენ ვუწოდებთ 'გაყინვას'", — განმარტეს მკვლევრებმა.

შემდეგ ეტაპზე, მკვლევრებმა არაერთხელ ჩართეს სიგნალი თაგვებზე ელექტრული სტიმულის გამოყენების გარეშე. მათ აღმოაჩინეს, რომ თაგვებმა, რომლებსაც არ გააჩნდათ სეროტონინის 5-HT2C რეცეპტორი, უფრო სწრაფად დაისწავლეს, რომ სიგნალი შიშის სტიმულთან აღარ იყო დაკავშირებული. შესაბამისად, როგორც ჩანს, სეროტონინის რეცეპტორის არარსებობა იძლევა უპირატესობას შიშის დავიწყებისთვის.

მეცნიერებმა ეს ფენომენი უფრო დეტალურად გამოიკვლიეს და დაადგინეს, რომ ამ თაგვებმა გამოავლინეს ცვლილებები მათ ნეირონულ აქტივობაში ტვინის ორ განსხვავებულ უბანში. ერთ-ერთი მათგანია დორსალური რაფის ბირთვის (DRN) სპეციფიკური ქვერეგიონი, რომელიც, როგორც წესი, სეროტონინის წარმოების მთავარი ადგილია ჩვენს ტვინში. გარდა ამისა, მკვლევრებმა აღმოაჩინეს ნეირონული აქტივობის უკმარისობა stria terminalis-ის ე.წ. საწოლ ბირთვში (BNST), რომელიც ე.წ. გაფართოებული ამიგდალას ნაწილია.

"ამ თაგვებში ჩვენ პირველად აღმოვაჩინეთ გაზრდილი ბაზალური აქტივობა დორსალური რაფის ბირთვის სეროტონინის წარმომქმნელ უჯრედებში. შემდგომ ეტაპზე ჩვენ წარმოვაჩინეთ, რომ რეცეპტორის არარსებობა ასევე ცვლის ნეირონების აქტივობას BNST-ის ორ ქვებირთვში, რაც, საბოლოოდ, ხელს უწყობს შიშის დავიწყებას", — ამბობს კვლევის წამყვანი ავტორი სანდრა სუსი.

კვლევის შედეგები ასევე მიუთითებს ტვინის ორ რეგიონს შორის კავშირზე, რაც მეცნიერებს აძლევს საშუალებას, ივარაუდონ, რომ ურთიერთქმედება მნიშვნელოვანია შიშის დავიწყების პროცესის გაუმჯობესებისთვის. კვლევის შედეგებმა ასევე შეიძლება, გამოავლინოს, თუ როგორ მოქმედებს ამ კვლევაში გაანალიზებულ ტვინის რეგიონებზე წამლები, რომლებიც, ჩვეულებრივ, გამოიყენება PTSD-ის სამკურნალოდ.