ფართომასშტაბიანი ომის ზღვარზე — რა ხდება ყარაბაღში
ყარაბაღის კონფლიქტს, დაწყებიდან დღემდე, 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, მილიონზე მეტი კი დევნილად იქცა
რა სიტუაციაა ახლა ყარაბაღში?
აზერბაიჯანის შეიარაღებული ჯარების ყველა ქვედანაყოფი საბრძოლო მზადყოფნაშია მოყვანილი. აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ 5 აპრილს განაცხადა, რომ თუ სომხები არ შეწყვეტენ ყარაბაღის მიმდებარე აზერბაიჯანული დასახლებების მიმართულებით ცეცხლს, ისინი იერიშს ყარაბაღის დედაქალაქ სტეპანაკერტზე მიიტანენ. თავის მხრივ, სომხეთის პარლამენტის წევრმა ტევან პოღოსიანმა თქვა, რომ სომხური არმია “მტერს დაზავებას აიძულებს” და ყარაბაღში მშვიდობის მთავარი გარანტი სწორედ სომხური არმიაა.
მთიან ყარაბაღში სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის 2016 წლის 1 აპრილს დაწყებული შეტაკებები ყველაზე მასშტაბურია 1994 წელს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ხელშეკრულების გაფორმების შემდეგ. მხარეები მსხვერპლის შესახებ განსხვავებულ ინფორმაციას ავრცელებენ, თუმცა, დაღუპულები არიან როგორც სამოქალაქო, ისე სამხედრო პირები. შეტაკებები სომეხ და აზერბაიჯანელ სამხედროებს შორის 1994 წლის შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა, თუმცა, ამ მასშტაბის სამხედრო ესკალაცია 20 წელია არ ყოფილა.
შეტაკებების დაწყებიდან ორ დღეში პრეზიდენტმა ალიევმა განაცხადა, რომ აზერბაიჯანი ცალმხრივად წყვეტს საბრძოლო მოქმედებებს. მისივე ინფორმაციით, აზერბაიჯანის არმიამ მნიშვნელოვანი პოზიციები და რამდენიმე დასახლება დაიკავა. სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო კი ამტკიცებს, რომ აზერბაიჯანის განცხადება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ დეზინფორმაციაა და ერევანი მთიანი ყარაბაღის ძალებისთვის პირდაპირი სამხედრო დახმარების აღმოჩენის შესაძლებლობას განიხილავს.
რატომ არის მნიშვნელოვანი მშვიდობა მთიან ყარაბაღში?
ამერიკის შეერთებული შტატები და ევროპელი ლიდერები წლებია უშედეგოდ ცდილობენ, მხარეებს შორის ურთიერთობების დარეგულირებას მიაღწიონ. მშვიდობა რეგიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არამხოლოდ აზერბაიჯანისთვის, რადგან კასპიის ზღვიდან შავი ზღვისკენ ნავთობპროდუქტები სწორედ აზერბაიჯანის გავლით, სხვადასხვა მილსადენებით გადის, გარდა ამისა, სამომავლოდ იგეგმება ახალი პროექტების განხორციელებაც. ანალიტიკოსების შეფასებით კი, ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავება რეგიონს დამატებით საფრთხეებს შეუქმნის.
დაპირისპირებულ მხარეებს ცეცხლის შეწყვეტისა და მოლაპარაკებებისკენ მოუწოდეს საქართველოს პრემიერმა გიორგი კვირიკაშვილმა, პრეზიდენტმა გიორგი მარგველაშვილმა და თავდაცვის მინისტრმა თინა ხიდაშელმა. ყარაბაღში შექმნილ სიტუაციასთან დაკავშირებით შეშფოთება ასევე გამოხატეს მთიანი ყარაბაღის სამშვიდობო პროცესის კოორდინატორის, ეუთოს „მინსკის ჯგუფის“ თანათავმჯდომარე ქვეყნებმა - აშშ-მა, საფრანგეთმა და რუსეთმა.
როდის და რატომ დაიწყო კონფლიქტი ყარაბაღში?
მთიან ყარაბაღში ეთნიკური სომხები და აზერბაიჯანელები საუკუნეების განმავლობაში ერთად ცხოვრობდნენ. ყარაბაღი მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდა. მიუხედავად ცალკეული სასტიკი ინციდენტებისა, ორი ეთნიკური ჯგუფი ერთმანეთთან მეტ-ნაკლებად მშვიდობიანად ცხოვრობდა. პირველი მსოფლიო ომის დასრულებისა და საბჭოთა კავშირის შექმნის შემდეგ, 1920-იანი წლების დასაწყისში, საბჭოთა ხელისუფლებამ აქაც გამოიყენა რეგიონში აპრობირებული, ე.წ. დაყავი და იბატონეს პრინციპი და ეთნიკურად სომეხი უმრავლესობით დასახლებული მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის სოციალისტური რესპუბლიკის შემადგენლობაში შეიყვანა როგორც ყარაბაღის ავტონომიური რესპუბლიკა.
ეთნიკურად სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის დაპირისპირებამ პიკს 1988 წელს, საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ცოტა ხნით ადრე მიაღწია. ადგილობრივმა პარლამენტმა გამოაცხადა, რომ ყარაბაღი სომხეთს უერთდებოდა, რასაც სამხედრო დაპირისპირება მოყვა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს, ყარაბაღმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. აქტიური საომარი მოქმედებები 1994 წლამდე გაგრძელდა, რასაც დაახლოებით 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, 1 მილიონი ეთნიკურად აზერბაიჯანელი კი დევნილად იქცა.
1994 წელს სომხეთ-აზერბაიჯანს შორის გაფორმდა ხელშეკრულება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. მიუხედავად ამისა, მცირე შეტაკებები მას შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა. ამჟამად მთიან ყარაბაღს ეთნიკურად სომხები აკონტროლებენ, რომელთაც ზურგს სომხეთი უმაგრებს. გარდა ამისა, მათ ოკუპირებული აქვთ აზერბაიჯანის ტერიტორიის ნაწილი, ე.წ. ბუფერული ზონა, რითაც მთიანი ყარაბაღი სომხეთს უკავშირდება. საერთაშორისო საზოგადოება მთიან ყარაბაღს აზერბაიჯანის ტერიტორიად მიიჩნევს.
ტექსტში გამოყენებულია BBC-ის, Reuters-ის და რადიო თავისუფლების მასალები.
-
გადახედვაბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე ბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე
-
-
გადახედვასაქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე საქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე
-
გადახედვამასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს მასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს
-
-
გადახედვამედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ მედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ
-
გადახედვაროგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა როგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა
-
გადახედვავინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით ვინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით
-
გადახედვა340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა 340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვაბელას ადგილას, ედვარდს დავშორდებოდი — კრისტენ სტიუარტი ბელას ადგილას, ედვარდს დავშორდებოდი — კრისტენ სტიუარტი
-
გადახედვაინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი ინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი
-
-
გადახედვაფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ ფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ
-
-
გადახედვაახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს ახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს
-
გადახედვაკვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს კვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს
-
გადახედვაემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი ემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი
-
გადახედვაბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები ბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები
-
გადახედვაახალგაზრდებმა ზეწოლა არ უნდა იგრძნონ, თუ ადრეულ ასაკში სექსი არ აქვთ — რებელ უილსონი ახალგაზრდებმა ზეწოლა არ უნდა იგრძნონ, თუ ადრეულ ასაკში სექსი არ აქვთ — რებელ უილსონი
-
გადახედვა2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ 2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ
-
გადახედვაBlack Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ Black Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ
კომენტარები