სერიალს 13 Reasons Why მოზარდებში თვითმკვლელობის რიცხვის ზრდას უკავშირებენ
ჯეი აშერის ცნობილი რომანის 13 მიზეზი რატომ და ამავე სახელწოდების მქონე Netflix-ის პოპულარული შოუს მთავარი გმირის სუიციდს, მწერალს თუ დავუჯერებთ, სწორედ 13 მიზეზი აქვს.
სერიალის შემქმნელების განცხადებით, მიზანი ისეთი მტკივნეული თემის ირგვლივ ჯანსაღი დისკუსიის გამოწვევა იყო, როგორიც თვითმკვლელობაა, რადგან ეს სოციალური პრობლემა, მათი აზრით, ხშირად შეცდომით რომანტიზირებულია. თუმცა, ახალი კვლევის თანახმად, საზიანო გზავნილის წინააღმდეგ გალაშქრების ნაცვლად, სერიალს, შეიძლება, პირიქით, მსგავსი ხედვა გაემყარებინა კიდეც.
სერიალის პრემიერა 2017 წლის გაზაფხულს შედგა და მას შემდეგ მკვლევრებმა სტატისტიკაზე დაყრდნობით დაადასტურეს, რომ აშშ-ში ათიდან ჩვიდმეტ წლამდე ახალგაზრდებში თვითმკვლელობის შემთხვები მკვეთრად გაიზარდა. აპრილში ამ მონაცემებზე დაფუძნებული კვლევა გავლენიან სამედიცინო ჟურნალში გამოქვეყნდა. როგორც მკვლევრებმა დაადგინეს, თვითმკვლელობათა რიცხვი სერიალის გამოსვლიდან ერთ თვეში იმაზე მაღალი იყო, ვიდრე მანამდე ხუთი წლის განმავლობაში ყოფილა.
მალე კი ამ სერიალის მესამე სეზონიც გამოვა.
გასათვალისწინებელია, რომ ამ მონაცემებზე დაყრდნობით შეუძლებელია იმის თქმა, უშუალოდ სერიალის ყურებამ თუ უბიძგა მოზარდებს, გადაედგათ ეს საბედისწერო ნაბიჯი - კვლევა, უბრალოდ, ამ ორი მოვლენის კავშირზე მიუთითებს.
მეცნიერები იმ სხვა ფაქტორებსაც ითვალისწინებდნენ, რომლებსაც მონაცემებზე გავლენის მოხდენა შეეძლო - მაგალითად, ბოლოდროინდელ ტრენდებსა და სეზონების გავლენას თვითმკვლელობათა მაჩვენებელზე. ამასთან, ბოლო რამდენიმე წელია, ახალგაზრდების თვითმკვლელობათა რიცხვი გამუდმებით იზრდება. ამის მიუხედავად, როგორც კვლევის ავტორები ამბობენ, ამ ასაკის ჯგუფში მოსალოდნელზე 200-ით მეტი სუიციდის შემთხვევა დაფიქსირდა.
მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ ეს რიცხვი მეტწილად ბიჭების ხარჯზეა გაზრდილი. როგორც New York Times-თან მიცემულ ინტერვიუში მკვლევარებმა განაცხადეს, ეს მათთვის მოულოდნელი იყო, რადგან ელოდნენ, რომ სერიალის გმირთან თავს უფრო გოგოები გააიგივებდნენ და, შედეგად, სწორედ ისინი აღმოჩნდებოდნენ უფრო დიდი რისკის ქვეშ. ნაშრომის ერთ-ერთი ავტორის, აშშ-ის მენტალური ჯანმრთელობის ეროვნული ინსტიტუტის მკვლევარის, ლიზა ჰოროვიცის განაცხადებით, მათ არა მხოლოდ თვითმკვლელობების, არამედ სუიციდის მცდელობების მონაცემებიც რომ შეესწავლათ, მაშინ, შესაძლოა, განსხვავებული შედეგი მიეღოთ.
"ნებისმიერი ასაკის ქალებში თვითმკვლელობის მცდელობათა რიცხვი კაცებისას სამჯერ აღემატება, მაგრამ კაცებს ოთხჯერ ხშირად მიჰყავთ საქმე ბოლომდე“, - განაცხადა ჰოროვიცმა.
Netflix-ის წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ კომპანიამ უკვე ნახა ეს კვლევა და ახლა მისი შესწავლის პროცესში არიან: "ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია და ჩვენ მონდომებით ვმუშაობთ, რომ ამ მტკივნეულ პრობლემას მთელი პასუხისმგებლობით გავართვათ თავი“, - აცხადებს ის.
საშიში გზავნილი, რომლის შესახებაც ექსპერტებმა წინასწარ იცოდნენ
ექსპერტებმა უწინაც ისაუბრეს იმ ზიანის მომტანი შეტყობინების შესახებ, რომლის მიწოდებაც მაყურებლებისთვის ამ სერიალს შეუძლია. მათი თქმით, ყველაზე პრობლემური ისაა, თუ როგორაა ნაჩვენები შოუში მთავარი გმირის, საშუალო სკოლის მოსწავლის, ჰანა ბეიკერის სიკვდილი.
სერიალში თვითმკვლელობის მძიმე კადრები პირდაპირ უპირისპირდება მენტალური ჯანმრთელობის ექსპერტების მიერ გაცემულ რეკომენდაციებს იმაზე, თუ როგორ უნდა ვაჩვენოთ სუიციდის სცენა ისე, რომ მაყურებელს იმავეს გაკეთებისკენ არ ვუბიძგოთ.
ექსპერტებმა ისიც აღნიშნეს, რომ სერიალში ბეიკერის ისტორიის განვითარება, - ყოველი სერია მისი სიკვდილის წინ დატოვებული ცამეტი ჩანაწერიდან თითოს შესახებ მოგვითხრობს, - ამ პერსონაჟს ყალბ და მავნებლურ ავტორიტეტსა და ძალაუფლებას ანიჭებს. ამის შედეგად სერიალში მისი სიკვდილის შემდეგ ერთგვარი მეორე ცხოვრების ილუზია იქმნება, რაც სუიციდის შესახებ რომანტიკულ და რეალობასთან არანაირი კავშირის არმქონე წარმოდგენას ამყარებს.
"ეს თვითმკვლელობის რომანტიზირებაა; ისტორიის მთავარი ხაზი იმ იდეას გასდევს, რომ, თითქოს, შენ შეგიძლია, თავი მოიკლა და მაინც არ იყო ბოლომდე მკვდარი. ამის მიზეზი, რა თქმა უნდა, ისაა, რომ პერსონაჟი (ბეიკერი) სიკვდილის მერეც განაგრძობს ამ ისტორიის გმირად ყოფნას - ის ხშირად ჩანს სხვადასხვა სცენაში და მისი არსებობის კვალი კვლავ ყველგანაა", - ჯერ კიდევ გასულ წელს განაცხადა დონ მორდიქაიმ, აშშ-ს ჯანმრთელობის ცენტრ Kaiser Permanent-ის ხელმძღვანელმა.
მორდიქაიმ და სხვა ექსპერტებმა თავიდანვე გაგვაფრთხილეს, რომ მოვლენათა ასეთი ფორმით წარმოჩენას მაყურებლების შეცდომაში შეყვანა და მათი იმაში დარწმუნება შეეძლო, რომ ბეიკერის ისტორია შეიძლება მათ გადახდენოდათ.
ახალი კვლევის თანახმად, რომელიც ცოტა ხნის წინ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქიატრიის ამერიკული აკადემიის ჟურნალში გამოქვეყნდა, Netflix-ზე ამ შოუს დადებიდან ერთი თვის შემდეგ ამერიკაში ახალგზარდების თვითმკვლელობათა რიცხვი 29 პროცენტით გაიზარდა. ამ ასაკობრივ ჯგუფში ბოლო წლებში სუიციდის შემთხვევათა გახშირების გათვალისწინებითაც კი ეს მაჩვენებელი მაინც წარმოუდგენლად მაღალი იყო.
მოზარდებში თვითმკვლელობათა შემთხვევები 2008 წლიდან მოყოლებული მატულობს
გასულ წელს გამოქვეყნებული ორი კვლევა გვაფრთხილებდა, რომ სერიალის იმ პერიოდში გამოშვება, როცა მოზარდებში სუიციდის შემთხვევები ისედაც მატულობდა, სახიფათო შეიძლებოდა ყოფილიყო.
2018 წელს სამედიცინო ჟურნალ Pediatrics-ში გამოქვეყნებულმა კვლევამ დაადგინა, რომ 2008 წლიდან 2015 წლამდე სუიციდური ფიქრებისა და თვითმკვლელობის მცდელობების შედეგად ბავშვებისა და თინეიჯერების ჰოსპიტალიზაციის შემთხვევები გასამმაგდა.ამ ასაკობრივ ჯგუფებში კი განსაკუთრებით თინეიჯერი გოგოების რაოდენობა იყო გაზრდილი.
კიდევ ერთმა ბოლოდროინდელმა კვლევამ, რომელიც ამერიკის სამედიცინო ასოციაციის ჟურნალში გამოქვეყნდა, დაადასტურა, რომ მაყურებლების ნაწილმა სერიალის ნახვის შემდეგ Google-ში ამ ფრაზის როგორ უნდა მოიკლა თავი ვარიაციები დაძებნა.
მაყურებლები ხანდახან თვითმკვლელობის პრევენციის შესახებაც ეძებდნენ ინფორმაციას, მაგრამ ყველაზე მეტად საძიებო სისტემაში სწორედ სუიციდურ ფიქრებზე ან მისი განხორციელების გზებზე კრებდნენ ცნობებს.
კვლევამ ისიც დაადგინა, რომ ინტერნეტსივრცეში ფრაზის სუიციდის ჩადენის გზები ძებნის მაჩვენებელი მოსალოდნელზე 26 პროცენტით გაიზარდა; ფრაზების თავის მოკვლა და როგორ შეიძლება თავის მოკვლა გუგლში აკრეფვის შემთხვევებმა კი 18 და 9 პროცენტით მოიმატა.
"დებატებისთვის დრო აღარ დარჩა, - კვლევის გამოქვეყნებისთანავე განაცხადა მისმა ხელმძღვანელმა, სან დიეგოს უნივერსიტეტში ადამიანის ქცევის შემსწავლელმა მეცნიერმა, ჯონ ეირისმა, - "სერიალის შემქმნელებმა დაუყონებლივ უნდა ირეაგირონ - ინტერნეტიდან პირველი სეზონი უნდა აიღონ, ხოლო მეორე სეზონის გადაღება უნდა გადადონ".
გასულ წელს სელენა გომესმა გადაცემაში დილა მშვიდობისა, ამერიკა ბეიკერის სიკვდილის სცენა დაიცვა და იქვე დაამატა, რომ მის გუნდს რაღაც ისეთის შექმნა სურდა, რაც სხვებს დაეხმარებოდა.
სერიალის მეორე სეზონში გომესმა და მისმა გუნდმა ყოველი ეპიზოდის წინ გაფრთხილება განათავსეს, რომელიც მაყურებელს ამცნობს, რომ შოუ მძიმე ემოციური შინაარსის კადრებს შეიცავს. თუმცა, როგორც მკვლევრები ამბობენ, საკითხთან გამკლავების ეს გზა, შეიძლება, ეფექტიანი არ აღმოჩნდეს.
"ნუთუ, გამაფრთხილებელი ტექსტი საკმარისი იქნება მაშინ, როცა ეს სერიალი, ფაქტობრივად, ბავშვებს თვითმკვლელობისკენ ან მასზე ფიქრისკენ უბიძგებს? მეეჭვება. ეს იმას ჰგავს, ვიღაც კიბეზე დააგორო და თან გააფრთხილო, რომ საფეხურები მოლიპულია", - ამბობს მკვლევარი ჯონ ეირისი.
-
გადახედვაატაკამის უდაბნოს მიწისქვეშ, 4 მეტრ სიღრმეში, მიკრობული სიცოცხლე აღმოაჩინეს ატაკამის უდაბნოს მიწისქვეშ, 4 მეტრ სიღრმეში, მიკრობული სიცოცხლე აღმოაჩინეს
-
გადახედვამეცნიერებმა ალმასი სულ რაღაც 150 წუთში შექმნეს მეცნიერებმა ალმასი სულ რაღაც 150 წუთში შექმნეს
-
გადახედვაLIO with ILA — ქართული მუსიკალური პროექტი, რომლის სიმღერა პროტესტის ჰიმნად იქცა LIO with ILA — ქართული მუსიკალური პროექტი, რომლის სიმღერა პროტესტის ჰიმნად იქცა
-
გადახედვა126 სამოქალაქო და მედიაორგანიზაცია ხელისუფლებასთან თანამშრომლობას წყვეტს 126 სამოქალაქო და მედიაორგანიზაცია ხელისუფლებასთან თანამშრომლობას წყვეტს
-
გადახედვაკროსვორდი: გამოიცანი ევროპის ქალაქი ღირშესანიშნაობით კროსვორდი: გამოიცანი ევროპის ქალაქი ღირშესანიშნაობით
-
-
-
გადახედვაჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს ჰაბლის მონაცემებში 1000-ზე მეტი ახალი ასტეროიდი აღმოაჩინეს
-
გადახედვაშსს-მ დააკავა პირი, რომელმაც გარდაბანში თანასოფლელი მოკლა შსს-მ დააკავა პირი, რომელმაც გარდაბანში თანასოფლელი მოკლა
-
გადახედვამანჯგალაძე: მინდა იცოდეს ყველამ, ვინც აპირებს 29 აპრილის აქციაზე მისვლას, ეს არ არის უბრალოდ თბილისში გასეირნება, ეს არის ღალატში თანამონაწილეობა მანჯგალაძე: მინდა იცოდეს ყველამ, ვინც აპირებს 29 აპრილის აქციაზე მისვლას, ეს არ არის უბრალოდ თბილისში გასეირნება, ეს არის ღალატში თანამონაწილეობა
-
გადახედვასანქციები ივანიშვილს და უვიზო რეჟიმის პუნქტების გადახედვა — ევროპარლამენტმა საქართველოზე რეზოლუცია შესწორებებით მიიღო სანქციები ივანიშვილს და უვიზო რეჟიმის პუნქტების გადახედვა — ევროპარლამენტმა საქართველოზე რეზოლუცია შესწორებებით მიიღო
-
გადახედვანიკა გვარამია : სრული კატასტროფა — რუსული კანონის გამო, ევროპარლამენტი საქართველოსთან უვიზო მიმოსვლის გადახედვას ითხოვს ნიკა გვარამია : სრული კატასტროფა — რუსული კანონის გამო, ევროპარლამენტი საქართველოსთან უვიზო მიმოსვლის გადახედვას ითხოვს
-
გადახედვათვითმკვლელობამდე მიყვანის და ადევნების ფაქტებზე ერთ პირს ბრალდება წარედგინა თვითმკვლელობამდე მიყვანის და ადევნების ფაქტებზე ერთ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვა"ლგბტ პროპაგანდის ამკრძალავი" კანონის გამო, რუსეთში პაზოლინის ბიოგრაფიულ წიგნის ნაწილს ცენზურა დაადეს "ლგბტ პროპაგანდის ამკრძალავი" კანონის გამო, რუსეთში პაზოლინის ბიოგრაფიულ წიგნის ნაწილს ცენზურა დაადეს
-
გადახედვაჯო ბაიდენმა TikTok-ის აკრძალვის კანონპროექტს ხელი მოაწერა ჯო ბაიდენმა TikTok-ის აკრძალვის კანონპროექტს ხელი მოაწერა
-
გადახედვატროლები და ბოტები: როგორ გამოვააშკარაოთ ყალბი პროფილები — ინტერვიუ ანი ქისტაურთან ტროლები და ბოტები: როგორ გამოვააშკარაოთ ყალბი პროფილები — ინტერვიუ ანი ქისტაურთან
-
გადახედვადააკავეს საქართველოს 4 მოქალაქე, რომლებმაც ევროკავშირის ქვეყნების ბიბლიოთეკებიდან ძვირადღირებული წიგნები მოიპარეს დააკავეს საქართველოს 4 მოქალაქე, რომლებმაც ევროკავშირის ქვეყნების ბიბლიოთეკებიდან ძვირადღირებული წიგნები მოიპარეს
-
გადახედვარამ გამოიწვია ათენის ცის გასაოცარი მოწითალო შეფერილობა რამ გამოიწვია ათენის ცის გასაოცარი მოწითალო შეფერილობა
-
გადახედვაემა სტოუნს უნდა, თავისი ნამდვილი სახელი დავუძახოთ ემა სტოუნს უნდა, თავისი ნამდვილი სახელი დავუძახოთ
-
გადახედვახატია დეკანოიძე: 29 აპრილს იქნება აქცია "რუსული მარში" რუსული კანონის დასაცავად ხატია დეკანოიძე: 29 აპრილს იქნება აქცია "რუსული მარში" რუსული კანონის დასაცავად
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება საქართველოში უქმეებზე როგორი ამინდი იქნება საქართველოში უქმეებზე
კომენტარები