დიდი ხანი გავიდა მას შემდეგ, რაც ჩვენი გალაქტიკის ცენტრში ასტრონომებმა უზარმაზარი სტრუქტურები შენიშნეს. მათ ხშირად "ძვლებს" ეძახიან.

"ირმის ნახტომში მასიური ვარსკვლავები ძირითადად გიგანტურ მოლეკულურ ღრუბლებში (GMC) ან გიგანტურ მოლეკულურ ფილამენტებში (GMF) ფორმირდება. GMF-ის ერთი განსაკუთრებული ტიპი, რომელსაც ირმის ნახტომის "ძვლად" მოიხსენიებენ, სპირალურ მკლავებთან დაკავშირებული ყველაზე მკვრივი სტრუქტურებია", — აღნიშნულია ამ თემაზე გამოქვეყნებულ ბოლო კვლევაში.

კვლევაში ნათქვამია, რომ ბოლო წლებში 20-მდე ასეთი სტრუქტურა აღმოაჩინეს. ეს ძვლები გალაქტიკის სპირალურ მკლავებს ადგილობრივ ვარსკვლავთწარმომქმნელ აქტივობებთან აკავშირებს. ისინი ასევე GMC-ების ზოგიერთ ფუნდამენტურ კინემატიკურ თვისებას აჩვენებს. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია იმის გაგება, თუ როგორ წარმოიქმნება ეს სტრუქტურები და რა როლი აკისრია მათ ვარსკვლავების ფორმირებაში.

ერთ-ერთ ასეთ "ძვალს" გალაქტიკის ცენტრის გველს ეძახიან. იგი 230 სინათლის წლის სიგრძის ფილამენტია. მან ახალი კვლევის ავტორების ყურადღება "ბზარებით" მიიპყრო.

"გველს გალაქტიკის ცენტრის სხვა რადიოფილამენტებისგან თავისი ფორმა გამოარჩევს — მას დაახლოებით 20 არკწამის სიგრძეზე 2 კვანძი აქვს", — განმარტავენ ავტორები ახალ ნაშრომში — "მთავარი და მეორეხარისხოვანი კვანძები იმ ადგილებში მდებარეობს, სადაც ფილამენტი გალაქტიკის სიბრტყეზე პერპენდიკულარულად გამავალი წრფივი მაგნეტიზებული სტრუქტურიდან ყველაზე მეტადაა გადახრილი".

ფოტო: NASA / ESA / Hubble.

გუნდი "გალაქტიკის გველის" (ასევე ცნობილი როგორც G359.13) რადიო და რენტგენული გამოსხივების მონაცემებს იკვლევდა. მათ რენტგენული და რადიო წყარო ზუსტად ბზარის ადგილას იპოვეს. მათი აზრით, "დამნაშავე", დიდი ალბათობით, პულსარია — ძლიერად მაგნეტიზებული ნეიტრონული ვარსკვლავი — რომელიც ფილამენტს დაახლოებით 1 600 000-დან 3 200 000 კილომეტრამდე საათში სიჩქარით შეეჯახა. შეჯახებამ, სავარაუდოდ, ფილამენტის შიგნით არსებული მაგნიტური ველი დააზიანა. ამან, თავის მხრივ, რადიოსიგნალის დეფორმაცია გამოიწვია. ხოლო ელექტრონებისა და პოზიტრონების მაღალ ენერგიებამდე აჩქარება, სავარაუდოდ, ამ სიგნალების დამატებითი წყაროა.

"რადიოგამოსხივების ნათება და კომპაქტური წყაროს სპექტრი პულსარს შეესაბამება. ასევე სპექტრის გაბრტყელებასა და "გველის" ძირითადი კვანძისგან მოშორებით სინქროტრონული გამოსხივების გაძლიერებას წარმოვადგენთ. ეს გველის გასწვრივ რელატივისტური ნაწილაკების შეყვანაზე მიანიშნებს", — განმარტავს გუნდი — "ჩვენ ვამტკიცებთ, რომ ძირითად კვანძს სწრაფად მოძრავი (~500 −1 000 კმ/წმ) ობიექტი იწვევს. იგი გველში იჭრება, მის მაგნიტურ სტრუქტურას არღვევს და რენტგენულ გამოსხივებას წარმოქმნის".

მკვლევრებს მიაჩნიათ, რომ რენტგენული გამოსხივება აქტიური აჩქარების იმ ადგილზე მიუთითებს, სადაც ურთიერთქმედება ხდება. მეორე კვანძი, სავარაუდოდ, იმავე მაღალსიჩქარიანი ობიექტის ზემოქმედებითაა გამოწვეული, რომელმაც ძირითადი კვანძი შექმნა.

მკვლევართა დასკვნების სისწორის შესამოწმებლად სამომავლო დაკვირვებებია აუცილებელი.

კოსმოსური გველის ახალი ფოტოები შეგიძლიათ ჩანდრას რენტგენული ობსერვატორიის ვებგვერდზე ნახოთ. სტატიაში განხილული კვლევა კი გამოცემაში Monthly Notices of the Royal Astronomical Society გამოქვეყნდა.

თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად: მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფერო შენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – შემდეგი ჯგუფი.