0
წაკითხვა
0
კომენტარი
0
გაზიარება
2023 წელი მეცნიერებაში საკმაოდ საინტერესო გამოდგა. მიუხედავად იმ ომებისა, რომლებიც დღემდე მიმდინარეობს და აზარალებს მოსახლეობას და უფრო ვიწრო ფინანსურ ჩარჩოებში სვამს მეცნიერებას, 2023 წელს პროგრესი ნამდვილად შენარჩუნებულია. კერძოდ, ფიზიკის დარგისთვის ეს წელი ძალიან მნიშვნელოვანი აღმოჩენებით არის სავსე. სტატიაში ფიზიკაში 2023 წლის მთავარი მოვლენების შესახებ წაიკითხავთ.
სტოქასტური გრავიტაციული ტალღების ფონი
წელს გამოქვეყნდა მონაცემთა ინტერპრეტაცია, რომელიც მოიცავს რამოდენიმე ობსერვატორიის მრვალწლიანი დაკვირვებების შედეგად მიღებულ მონაცემებს. აღმოჩნდა, რომ სიგნალი რასაც მეცნიერები აკვირდებოდნენ ნამდვილად დაბალ-სიხშირულ გრავიტაციული ტალღების ფონია სამყაროში.
ეს დაკვირვება სრულიად განსხვავდება აქამდე აღმოჩენილი გრავიტაციული ტალღებისგან. პირველ რიგში იმით, რომ ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს ფონთან, ანუ მრავალი ტალღის სუპერპოზიციასთან.
აქამდე მეცნიერები გრავიტაციული ტალღების ობსერვატორიების (LIGO, VIRGO) საშუალებით აკვირდებოდნენ კონკრეტული მაღალენერგეტიკული ასტროფიზიკური მოვლენის შედეგად გამონთავისუფლებულ გრავიტაციულ ტალღებს. ამ ობსერვატორიებს მხოლოდ 10 ჰერცზე მაღალსიხშირული ტალღების დაფიქსირება შუძლიათ. წლევანდელ კვლევაში კი ლაპარაკია 1 ნანოჰერცის რიგის სიხშირის გრავიტაციულ ტალღებზე.
ფონი შეიძლება გამოწვეული იყოს ზემასიური შავი ხვრელების შერწყმის პროცესით. ზემასიური შავი ხვრელი გალაქტიკების ცენტრში მდებარეობენ. ამის ყველაზე ცნობილი მაგალითი ჩვენი გალაქტიკა ირმის ნახტომია. როდესაც მსგავსი მასის ობიექტები ერთმანეთს ერწყმიან წარმოქმნიან გრავიტაციულ ტალღებს.
ფოტო: nanograv.org
მეორე, უფრო საინტერესო ვარიანტი კოსმოლოგიის დარგიდან მომდინარეობს. შესაძლოა ეს ფონი სწორედ დიდი აფეთქების შედეგი იყოს. ეს დაკვირვება მნიშვნელოვანი წინსვლა იქნებოდა დიდი აფეთქების თეორიაში.
კიდევ ერთი ტესტი ფარდობითობის ზოგადი თეორიისთვის
სამყაროში ყველა დამუხტულ ნაწილაკს ანტინაწილაკი გააჩნია, რომელიც საპირისპიროდაა დამუხტული, მაგრამ სხვა ყველა თვისება იგივე აქვს რაც მოცემულ ნაწილაკს. ანტინაწილაკების თეორია თითქმის საუკუნეს ითვლის. მისი დაფიქსირებაც მალევე, 1932 წელს მოხერხდა.
ნაწილაკის და ანტინაწილაკის ურთიერთქმედება იწვევს მათ ანიჰილაციას; ისინი ქრებიან და მათ ადგილას ფოტონები (სინათლის ნაწილაკები) ჩნდებიან. საინტერესო ისაა, რომ ჯერჯერობით არაა ცნობილი რაიმე მიზეზი, რომლის გამოც სამყაროში მატერია უნდა დომინირებდეს ანტიმატერიაზე, მიუხედავად ამისა, სამყარო მატერიისგან შედგება და ანტიმატერია სამყაროში თავისებურად თითქმის არ არსებობს.
მეცნიერებმა რამდენიმე ათწლეულის წინ შექმნეს პირველი ანტიატომი — ანტიწყალბადი. ის შედგება ანტიპროტონისგან და პოზიტრონისგან. ეს ნაწილაკები არიან პროტონისა და ელექტრონის ანტინაწილაკები.
შეავსე ტესტი: რა იცი ანტიმატერიაზე?
დიდი ხნის მანძილზე არსებობდა სპეკულაციები, თითქოს ანტინაწილაკები გრავიტაციას არ უნდა დამორჩილებოდნენ. თუმცა ფარდობითობის ზოგადი თეორიის მიხედვით ყოველი მასიური ნაწილაკი გრავიტაციას ერთნაირად ექვემდებარება. ზუსტად ამის დაფიქსირება მოხერხდა პირველად. მეცნიერები დააკვირდნენ ანტიწყალბადს და დააზუსტეს, რომ ანტინაწილაკები ნამდვილად ემორჩილებიან გრავიტაციის კანონებს. ამასთან, მათი აჩქარება იგივეა როგორიც ჩვეულებრივი ნაწილაკებისა დედამიწის ზედაპირზე, ანუ დაახლოებით 9.8 მ/წმ2.
ფოტო: news.berkeley.edu
ასევე იხილეთ: აინშტაინი არ ცდებოდა — რა დაადასტურა CERN-ის ექსპერიმენტმა
ჯეიმს ვების ტელესკოპის დაკვირვება ადრეულ კოსმოსზე
ჯეიმს ვების ტელესკოპი კოსმოსში 2021 წელს გაუშვეს და ვარაუდობენ, რომ ის კიდევ 20 წელი ორბიტაზე ქინება. ის თავისი გადაღებული სურათებით და დაგროვებული მონაცემებით დღემდე გვაოცებს.
ფოტო: NASA, ESA, CSA, I. Labbe/Swinburne University of Technology
წელს ვების ტელესკომპა უცნაურ რამეს მიაკვლია, მონაცემების მიხედვით ღრმა, შორეულ კოსმოსში დაფიქსირდა მრავალი კაშკაშა გალაქტიკა. ეს გალაქტიკები დიდი აფეთქებიდან დაახლოებით 300 მილიონი წლის შემდეგ უნდა შექმნილიყვნენ, თუმცა სტრუქტურათა ფორმირების დღევანდელი თეორიების მიხედვით, გალაქტიკების რაოდენობა ბევრად ნაკლები უნდა იყოს ამ პერიოდში. მაგრამ ვხედავთ გიგანტურ, ჩამოყალიბებულ გალაქტიკებს, რომლებიც, არსებული თეორიის მიხედვით, იქ არ უნდა იყვნენ.
ასევე იხილეთ: ვების ტელესკოპმა აღმოაჩინა უზარმაზარი შორეული გალაქტიკები, რომლებიც, წესით, არ უნდა არსებობდეს
კოსმოლოგებისთვის ახლა მთავარია გაარკვიონ, თუ როგორ შეიქმნენ და გაიზარდნენ ასე სწრაფად პირველყოფილი გალაქტიკები. ჯერჯერობით, ამ კუთხით ვების ტელესკოპმა უფრო მეტი ახალი კითხვა დაბადა, ვიდრე პასუხი გაგვცა.
კომენტარები