მას შემდეგ, რაც გენეტიკურად მოდიფიცირებული ორგანიზმები შეიქმნა და ჩვენს ყოველდღიურობაშიც ფართოდ იჩინა თავი, საკითხის გარშემო დავა მისი აქტუალობის პირდაპირპროპორციულად გაიზარდა. გვინდა თუ არა საკვებ პროდუქტებში ისეთი ტექნოლოგიების გამოყენება, რომლის მექანიზმს და ორგანიზმზე გავლენასაც ზოგჯერ კარგად არ ვიცნობთ, GMO-ს ბაზარზე მაინც დიდი როლი უკავია, საზოგადოებაში გავრცელებული მოსაზრებები კი მის ავკარგიანობაზე ხშირად ემოციურ ელფერს უფრო იძენს, ვიდრე ფაქტობრივს. მეტად გვაშინებს ის, რაც გაურკვეველი და არატრადიციულია, შენ კი შეგიძლია GMO-ს შესახებ საკუთარი ცოდნა ამ ტესტით შეამოწმო.

ტესტი: რა იცი გენეტიკურად მოდიფიცირებული საკვებისა და ორგანიზმების შესახებ

ტესტის დაწყება

1 / 9 როგორ იშიფრება და რა არის გმო?

• გენოციდური მართვის ორგანიზმი — ორგანიზმი, რომელიც მსოფლიოში რიგი ერებისათვის მოწყობილი გენოციდის პროცესის სამართავად შეიქმნა.
• გენეტიკურად მართვადი ორგანიზმი — ორგანიზმი, რომლის გენეტიკური ნაკრების მართვაც დასხივების საშუალებით შეგვიძლია.
• გენეტიკურად მოდიფიცირებული ორგანიზმი — ორგანიზმი, რომლის დნმ-იც გენური ინჟინერიის საშუალებით შეიცვალა.
• გენეტიკურად მართვადი ორგანიზმი — ორგანიზმი, რომლის გენეტიკური ნაკრების მართვაც გენური ინჟინერიის საშუალებით შეგვიძლია.

2 / 9 არ დაგუგლო და ისე მითხარი: როდის იწყება გმო-ის ისტორია?

• 1973 წელს, როდესაც ჰერბერტ ბოიერმა და სტენლი კოჰენმა პირველი გენეტიკურად მოდიფიცირებული ორგანიზმი შექმნეს.
• ჯერ კიდევ უძველესი დროიდან, რადგან ფერმერები ყოველთვის ცდილობდნენ, გაუმჯობესებული თვისებების მქონე ახალი სახეობები გამოეყვანათ.
• მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში, 1944 წელს, როდესაც ჰიტლერმა ორი საბჭოთა მეცნიერი დაიქირავა, რათა ებრაელებისათვის სპეციალური საკვები შეექმნათ.
• 1944 წელს, როცა ჰიტლერმა დაქირავებულ მეცნიერებს, ჰერბერტ ბოიერსა და სტენლი კოჰენს პირველი გენმოდიფიცირებული, მავნე თვისებების მქონე საკვები შეაქმნევინა სპეციალურად ებრაელებისათვის.

3 / 9 როგორ იღებენ გენეტიკურად მოდიფიცირებულ ჯიშებს?

• სასურველ თვისებაზე პასუხისმგებელ გენს არჩევენ სხვა ორგანიზმიდან და შემდეგ თავდაპირველი სახეობის გენომში შემოაქვთ.
• პროცესი რამდენიმე ნაბიჯად მიმდინარეობს რადიოაქტიური დასხივების საშუალებით: ჯერ შესაცვლელი გენი ირჩევა, შემდეგ დასხივდება, ბოლოს კი რეაბილიტაციის პროცესს გადის, რათა ახალი ჯიში განვითარდეს.
• ორ სასურველ სახეობას იღებენ და აჯვარებენ, რითიც გაუმჯობესებული თვისებების მქონე ახალ ჯიშს იღებენ.
• ორ სასურველ სახეობას ასხივებენ და შემდეგ აჯვარებენ, რითიც გაუმჯობესებული თვისებების მქონე ახალ ჯიშს იღებენ.

4 / 9 რითი განსხვავდება გენური ინჟინერია ხელოვნური გადარჩევისგან და რა უპირატესობა აქვს?

• განსხვავება ბევრია, უპირატესობა — არანაირი. ჯიშის გამოყვანის ტრადიციულ ხერხს სარგებლიანობით ვერაფერი შეედრება, რადგან მოულოდნელობებისგან სრულიად დაზღვეულები ვართ.
• გენური ინჟინერია უფრო სწრაფია, კონკრეტული და გენების მიმოცვლის საშუალებას არათავსებად სახეობებშიც იძლევა.
• გენური ინჟინერია დროში მეტად გაწელილია, რაც უსაფრთხოების ტესტირებებისთვის დამატებით დროს იძლევა, ხელოვნური გადარჩევისგან განსხვავებით.
• ბევრი არაფრით განსხვავდება და არც უპირატესობა აქვს, რადგან მიღებული პროდუქტი ხშირად ტრადიციულისგან დიდად არ განსხვავდება.

5 / 9 რით განსხვავდება გენმოდიფიცირებული საკვები ჩვეულებრივისაგან?

• გენმოდიფიცირებულ საკვებს უფრო არაჯანსაღი შესახედაობა აქვს და სახეობისათვის დამახასიათებელი არომატი და გემოც შესუსტებულია.
• გააჩნია, რომელი თვისებაა მოდიფიცირებული.
• გარეგნულად არაფრით განსხვავდება, მაგრამ გენმოდიფიცირებული საკვები ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ პრობლემებს იწვევს.
• გმო ნორმალურ საკვებთან შედარებით უხარისხოა.

6 / 9 როგორი გავლენა აქვს გმო-ს გარემოზე?

• დადებით გავლენას ახდენს გარემოზე, რადგან მოსავლიანობას ზრდის.
• გენეტიკური მოდიფიკაციის შედეგად მცენარეში რადიოაქტიური ნივთიერებები წარმოიქმნება, რომლებიც გარემოში დიდხანს რჩება და ნიადაგის ხარისხს აუარესებს.
• ამაზე ცალსახა პასუხი არ არსებობს.
• ახალი კვლევების თანახმად, გმო მცენარეები ყველაზე მეტ ჟანგბადს შთანთქავენ, რაც გლობალური დათბობის პროცესს აჩქარებს.

7 / 9 უსაფრთხოა თუ არა გენმოდიფიცირებული საკვები ჩვენთვის?

• არ არის უსაფრთხო, რადგან ხანგრძლივი მოხმარების შემთხვევაში მომნელებელი სისტემის პრობლემებსა და ანემიას იწვევს.
• არა, კვლევის მიხედვით, გენმოდიფიცირებული საკვები უნაყოფობას, კოგნიტური უნარების გაუარესებას და ბავშვებში ზრდის შეფერხებასაც იწვევს.
• უსაფრთხოა. კვლევებით არ დასტურდება, რომ გმო ჩვეულებრივ საკვებზე მეტ საფრთხეს შეიცავდეს.
• უსაფრთხოდ ითვლება, რადგან ყველა ზიანი, რასაც კი იწვევს, მარტივად განკურნებადია და არ ითვალისწინებენ.

8 / 9 თუ გმო უსაფრთხოა, რატომ აქვს საკვებ პროდუქტებს მისი შესაბამისი აღნიშვნა დატანილი?

• იმიტომ, რომ სინამდვილეში უსაფრთხო სულაც არაა სახელმწიფო პასუხისმგებლობას პირადად გვაკისრებს.
• იმიტომ, რომ კანონიერი უფლება გვაქვს ვიცოდეთ, რისგან შედგება ჩვენი საკვები.
• მოიცა, მაგას აღნიშვნაც აქვს?
• იმიტომ, რომ გმო ზოგჯერ მომაკვდინებელია და კანონიერი უფლება გვაქვს, ვიცოდეთ.

9 / 9 გმო რომ არა, გვეშველებოდა რამე?

• გმო თავდაპირველად ადამიანების გენოციდისათვის შექმნეს, სწორედაც რომ ამ შემთხვევაში გვეშველებოდა!
• ვერა, მზარდ მოსახლეობას სხვა ვერაფერი დააპურებდა.
• ვერა, რადგან შედარებით სუსტი/განუვითარებელი ადამიანები აღარ დაიხოცებოდნენ, რაც კლიმატურ კრიზისს გაამწვავებდა.
• არც ამაზე არსებობს ცალსახა პასუხი.

ერთი წუთით...

ასევე იხილეთ: ყველაფერი, რაც გენმოდიფიცირებული საკვების შესახებ უნდა იცოდეთ