შიმპანზეებმა ტირან ალფას რევოლუცია მოუწყეს, მოკლეს და შეჭამეს
დილის დადგომასთან ერთად მკვლევარები, პრუტსი და მისი კოლეგები საოცარ სანახაობას შეესწრნენ: ფონგოლის მამრები და მდედრები ერთ შიმპანზეს ასისხლიანებდნენ, გენიტალიებს აგლეჯდნენ და ჭამდნენ კიდეც...
ყურადღება: სუსტი გულის ადამიანები აქვე დაგვემშვიდობეთ.
შიმპანზეებისთვის ძალადობა უცხო რომ არაა, მკვლევარებმა 2013 წლის სენეგალის ინციდენტის დროს აღმოაჩინეს. კონფლიქტები შიმპანზეებისთვის სისხლიანად სრულდება, მაგრამ ასეთი სასტიკი მკვლელობა მაინც იშვიათია.
"წარმოუდგენლად რთული იყო საყურებლად. მომდევნო სამი დღის განმავლობაში თავიდან არ ამომდიოდა ეს სანახაობა", - ამბობს ჯილ პრუტსი, აიოვას უნივერსიტეტის ანთროპოლოგი.
2007 წელს ფუდუკო 30-ზე მეტი დასავლელი შიმპანზეების ლიდერი იყო. საუბარი ფონგოლიში, სენეგალის სავანაში მცხოვრებ პრიმატებზეა. დაახლოებით 5 წლის წინ ფუდუკოს პოპულაციის სხვა წევრები აუჯანყდნენ და გარიყეს. ხანგრძლივი იზოლაცია საბოლოოდ მკვლელობით დასრულდა, რისი მიზეზიც მდედრებისთვის კონკურენცია უნდა იყოს.
"მტრების დახოცვა ადვილად ასახსნელია, მაგრამ საკუთარი მეგობრებისა - თავსატეხი. კოოპერაციასა და კონფლიქტს შორის ძალიან საინტერესო დაძაბულობაა", - ამბობს მაიკლ უილსონი მინესოტას უნივერსიტეტიდან.
პრიმატების პოლიტიკა
პრუტსი და მისი კოლეგები 2005 წლიდან გულმოდგინედ სწავლობენ ფონგოლის შიმპანზეებს - ამასობაში პრიმატებიც მიეჩვივნენ თვალთვალის რეჟიმში ცხოვრებას.
პრუტსის დაკვირვებებმა გამოავლინა, რომ შიმპანზეების ყოველდღიური ცხოვრება სავსეა პოლიტიკით. მათ კომუნებს ალფა მამრები და მამრთა კოალიციები ხელმძღვანელობენ. მდედრები სექსუალურად მომწიფების მიღწევის შემდეგ ახალი ჯგუფების შექმნისთვის იბრძვიან, მამრები კი პირველობისთვის ბრძოლას იმ კომუნაში ამჯობინებენ, სადაც დაიბადნენ. პრუტსის თქმით, ადამიანების თვალწინ ჩვეულებრივი საპნის ოპერა თამაშდება.
2005 წელს პრუტსმა და მისმა გუნდმა ალფა მამრი, ფუდუკო ამოიცნეს. შეკრული წარბების, სიმკაცრისა და იმპერიული გამომეტყველების გამო ამ შიმპანზეს ერთ-ერთმა მკვლევარმა სადამი უწოდა.
2007 წლის სექტემბერში ფუდუკომ ძალაუფლება დაკარგა. მისი უმცროსი მეთაური, სახელად მამადუ ფეხის საშინელი დაზიანების გამო დაკოჭლდა, რამაც ბელადის გავლენა დაასუსტა. ახალგაზრდა მამრებმა 2008 წლის მარტში დიქტატორი თავიდან მოიშორეს. ფუდუკო გაქრა და პრუტსმა და მისმა კოლეგებმა იფიქრეს, რომ ის მოკვდა.
პრუტსისთვის შოკი იყო, როცა ფუდუკო ცხრა თვის შემდეგ ფონგოლიში დაბრუნდა. ის მოშორებით დასახლდა და პოპულაციის სხვა წევრებს ემალებოდა. ყოფილი დიქტატორი ცდილობდა, ახალ ალფა მამრთან, მამადუს ძმა დევიდთან ურთიერთობა აღედგინა.
მიუხედავად იმისა, რომ მამადუ და დევიდი კეთილგანწყობით შეხვდნენ ფუდუკოს დაბრუნებას, ახალგაზრდა მამრები კვლავ ღიზიანდებოდნენ მისი დანახვით. აგრესიული შიმპანზეები რეგულარულად სდევნიდნენ ფუდუკოს კომუნიდან და თავს ესხმოდნენ უცნაური შეძახილებით, რომელთა მნიშვნელობასაც მკვლევარები ვერ ხსნიდნენ.
დანაშაულის ადგილი
2013 წლის 15 ივნისს გარიჟრაჟზე პრუტსსა და მის ასისტენტს, მიშელ სადიახოს უცნაური ხმები მოესმათ: შიმპანზეები სწრაფად გადაადგილდებოდნენ თავიანთი საცხოვრებელი ადგილიდან სამხრეთისკენ და ქაოსურად ყვიროდნენ. მალარიით დაავადებულმა პრუტსმა ვერ შეძლო სანახაობისთვის თვალის დევნება, ამიტომ მათ სადიახო გაჰყვა.
სადიახოს შემაძრწუნებელი სცენა დახვდა: ფუდუკო, 17 წლის შიმპანზე, გაუნძრევლად იწვა, ხელები ნაკბენებით ჰქონდა დაფარული, რაც იმას ნიშნავს, რომ მას ორი შიმპანზე აკავებდა, სანამ სხვები თავს ესხმოდნენ. ფეხზე ღია ჭრილობა შემზარავად ჩანდა. ფონგოლის მამრები და მდედრები კი ყელს უგლეჯდნენ და ნაწილობრივ კანიბალიზმსაც ჰქონდა ადგილი...
თუმცა, ყველა შიმპანზეს ასეთი სისასტიკე არ გამოუხატავს. მაგალითად, მამადუ ძველი მოკავშირის გამოფხიზლებას ცდილობდა. მეცნიერების გასაკვირად, მდედრი, რომელიც ყველაზე აქტიურად ძალადობდა ყოფილ მეთაურზე, მამადუს და დევიდის დედა იყო.
პრუტსისა და მისი კოლეგების ვარაუდით, ფუდუკოს მკვლელების მოტივი მდედრებისთვის მძაფრი კონკურენცია გახდა. სადიახოს აზრით, ფუდუკომ ფლირტი სცადა ერთ-ერთ მდედრთან. იმის გამო, რომ ფონგოლიში მამრები მდედრებზე მეტნი არიან, ასეთი მცდელობა ძალიან ცუდად დასრულდა.
ვგავართ შიმპანზეებს სისასტიკით?
შიმპანზეების კანიბალიზმი 1970-იანებშიც დაფიქსირებულა. მაგალითად, ერთმა ზრდასრულმა მდედრმა ყველა მამრი დაასახიჩრა და შემდეგ გენიტალიები მოაჭამა, მაგრამ შეგვიძლია თუ არა ამ ფაქტების გათვალისწინებით ადამიანების ბუნებაზე ვისაუბროთ - კვლავ დავის საგანია.
პრუტსი ამბობს, რომ ადამიანები კომპლექსური არსებები არიან, ასე რომ, ასე პირდაპირ მათზე პრიმატების ძალადობის საკითხს ვერ გადმოვიტანთ.
საყურადღებოა ისიც, რომ შიმპანზეებსა და ადამიანებს კიდევ ერთი რამ განასხვავებთ.
როცა შიმპანზეები საბოლოოდ დაიშალნენ აგრესიული ეპიზოდის შემდეგ, პრუტსმა და მისმა კოლეგებმა ფუდუკო დაასაფლავეს.
დარჩენილი შიმპანზეები ერთმანეთს ამშვიდებდნენ და ამავე დროს, ზუსტად ვერ ხვდებოდნენ რა მოხდა. ფუდუკოს საფლავის მიმართულებით მთელი ღამე ისმოდა ფონგოლის პოპულაციის შეძახილები.
"მათ ძალიან ეშინოდათ გვამის, არ ესმოდათ სიკვდილის კონცეპტი და მისი გარდაუვალობა", - ამბობს პრუტსი.
ამ შემთხვევის შემდეგ წლები გავიდა, მაგრამ დამკვირვებლებმა ახლაღა გაასაჯაროეს ჩანაწერები. შიმპანზეების ჯგუფზე დაკვირვება გრძელდება, მომავალში კი შეიძლება ასეთი ძალადობრივი ეპიზოდი კიდევ განმეორდეს. შიმპანზეებმა მამადუ ჯგუფიდან გარიყეს, დევიდი ისევ ალფა მამრია, მაგრამ მასაც დაესხნენ რამდენჯერმე თავს. მომავალ მოვლენებზე დაკვირვება მეცნიერებს იმის დადგენაში დაეხმარებათ, ფუდუკოს შემთხვევა ერთეულია - თუ ჩვეულებრივი სცენარი.
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს მამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით ეუთო/ოდირი: ოდირი შეშფოთებულია საქართველოში გადაჭარბებული საპოლიციო ძალის გამოყენების შესახებ ცნობებით
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
-
გადახედვალიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა ლიზი თირქია: საგამოძიებოში მითხრეს, რომ გაურკვევლობა მოხდა
-
გადახედვაგიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ გიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვადამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია გიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია
-
გადახედვააზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს აზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს პრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს
კომენტარები