არასდროს მესმოდა, როგორ შეიძლებოდა, ქართველებს სტალინით ეამაყათ — ნინო ხარატიშვილი
"მერვე სიცოცხლე" მწერლის პირველი წიგნია, რომელიც საქართველოს ისტორიას ეხება. The Guardian-თან ჩაწერილ ინტერვიუში ნინო ხარატიშვილი ხსნის, თუ ჯერ კიდევ რატომ არ დასრულებულა "ქართული 'ომი და მშვიდობა'".
"ხალხი ნელ-ნელა ხვდება, რომ იმ დამოუკიდებლობის სანაცვლოდ, რომლის მიღებაც ასე ძალიან სურდათ, საკუთარი ცხოვრების წესის შეცვლა მოუწევთ", — ამბობს ერთ-ერთი გმირი ნინო ხარატიშვილის მესამე რომანში, მერვე სიცოცხლე. სცენა 1991 წლის საქართველოში თამაშდება და საბჭოთა კავშირის დაშლით გამოწვეულ მძიმე შედეგებს ეხება. ეს სამოქალაქო ომის პერიოდია: საბჭოთა კავშირის მომხრეებსა და ქართველ ნაციონალისტებს შორის ქვეყნის მომავალ გეოპოლიტიკურ კურსთან დაკავშირებით დაპირისპირება გამწვავდა; სამაჩაბლოსა და აფხაზეთში რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი აჯანყების კერები წარმოიშვა; დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი პრეზიდენტი იძულებული გახდა, გაქცეულიყო. კანონმა დაკარგა უზენაესობა: სროლები დღის განმავლობაში და ღამემდე მიტანებული პურის რიგები იმ დროისათვის ჩვეულებრივ, ყოველდღიურ მოვლენებად იქცა.
როდესაც ნინო ხარატიშვილმა 90-იანი წლების თბილისის იმგვარად აღწერა დაიწყო, როგორადაც მას ის ბავშვობიდან ახსოვდა, მალევე მიხვდა, რამდენად საჭირო იყო, განეხილა ყველაფერი, რამაც ქვეყანა ამ მდგომარეობამდე მიიყვანა. "არ ვაპირებდი ამხელა ისტორიის დაწერას", — აღნიშნავს ხარატიშვილი, რომელიც 2003 წლიდან დღემდე გერმანიაში ცხოვრობს. მაგრამ 936-გვერდიანი რომანი, რომლის წასაკითხად ბრიტანულმა გამომცემლობამ ყველა თანამშრომელი ერთი დღით სამსახურში მისვლისგან გაათავისუფლა, ავტორის ბავშვობაზე გაცილებით უკან მიდის. რომანი გვიყვება ერთი ქართული ოჯახის ისტორიას, რომელიც დასაბამს მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან იღებს. ისტორია რუსეთის რევოლუციის, მეორე მსოფლიო ომისა და პრაღის გაზაფხულის მოვლენების პარალელურად ვითარდება. მასში ვხედავთ საბჭოთა კავშირის ისეთ ატრიბუტებს, როგორებიცაა თეთრი ლადა, "დათუნია შოკოლადები" და სუნამო "წითელი მოსკოვი". მიუხედავად იმისა, რომ ამბავს 2006 წელს გერმანიაში მცხოვრები, საქართველოდან იმიგრირებული ნიცა გვიყვება, ნაწარმოები ავტობიოგრაფიული ჟანრის არ არის. ხარატიშვილი რომანს აღწერს როგორც რაღაც პირადულს, იმ რეალობის გაგრძელებას, რომელიც თავად გადახდა. რომანის სათაურში მოხსენიებული რიცხვი რვა სიმბოლურ დატვირთვას ატარებს — ის უსასრულობის ნიშანს გვაგონებს, რაც ისტორიულ მოვლენათა გარდაუვალ ციკლურობაზე მიუთითებს.
ავტორისთვის ეს პირველი შემთხვევაა, როცა თავის შემოქმედებაში საქართველოს ისტორიას ეხება. "ალბათ არ მინდოდა, ეს კარი გამეღო", — ამბობს ის, — "რადგან როგორღაც ვიცოდი, ერთხელ მაინც თუ გავაღებდი მას, ქარი წამიღებდა". ნინო ხარატიშვილის ნამუშევარი ლიტერატურული კონფრონტაციაა ქვეყნის საბჭოურ კავშირთან. გერმანიაში 16-წლიანი ცხოვრების განმავლობაში მწერალი ხედავდა, როგორ კოლექტიურად იკვლევდა თავის წარსულს ერი და მაშინ მიხვდა, რომ საქართველოში ეს პროცესი ჯერ დაწყებული არ იყო: "სკოლაში წლების განმავლობაში მასწავლიდნენ შუა საუკუნეებზე და დავით აღმაშენებელზე და მხოლოდ ერთი თავი ეხებოდა საბჭოთა კავშირს, რაც სრული აბსურდია".
რუსეთის სამხრეთით, თურქეთის ჩრდილოეთით, კასპიისა და შავ ზღვას შორის მდებარე საქართველო ევრაზიის ცენტრს, მის შუაგულს წარმოადგენს. შუა საუკუნეებში ხანმოკლე თავისუფლების პერიოდს თუ არ ჩავთვლით, საქართველო, ამ გამორჩეული გეოპოლიტიკური მდებარეობიდან გამომდინარე, სულ ვიღაცის დაქვემდებარებაში იყო, — იქნებოდა ეს არაბეთი, სპარსეთი, ბიზანტია თუ, ბოლოს, რუსეთი. საქართველოში დაბადებულმა დიქტატორმა, იოსებ სტალინმა საბჭოთა კავშირში არ დაუშვა სენტიმენტალური პატრიოტიზმი. მისი შავბნელი აჩრდილი ჯერ კიდევ თავზე ადგას ქვეყანას. მისადმი მიძღვნილი მუზეუმი გორში დღემდე ფუნქციონირებს, მიუხედავად ამ სივრიცის დახურვის ან გადააზრების არაერთი მცდელობისა.
"არასდროს მესმოდა, როგორ შეიძლებოდა, ქართველებს სტალინით ეამაყათ", — ამბობს ხარატიშვილი. მერვე სიცოცხლეზე მუშაობის დროს წარსულის კვლევისას ერთმა ქართველმა მწერალს ასეთი რამ უთხრა: "სტალინი მართლაც დიდი პიროვნება იყო, რადგან მან ამხელა რუსეთს დაჩოქება აიძულა". ეს სიტყვები ხარატიშვილისთვის შოკისმომგვრელი აღმოჩნდა, მაგრამ, ამასთან, გააცნობიერა, რომ მაჩოისტური ნაციონალიზმი ქვეყანაში ჯერ ბოლომდე არ გამქრალიყო.
სტალინი და მისი ცნობილი ჯალათი, ლავრენტი ბერია, რომანში მოხსენიებულნი არიან როგორც "გენერალისიმუსი" და "პატარა დიდი კაცი". მათი ნამდვილი სახელები მხოლოდ ბოლო გვერდებზე, ხუმრობაში ჩნდება, რაც ერთობ მახვილგონივრულ მხატვრულ ეფექტს ქმნის: "ყველაფერი, რაც სასაცილოა, კარგავს თავის ძალას", — ამბობს მწერალი.
მაშინ, როცა ზოგიერთების ნოსტალგიური დამოკიდებულება სტალინისადმი ჯერ კიდევ ურყევია, ხარატიშვილს სურს, ხაზი გაუსვას იმ ბოროტმოქმედებათა მასშტაბს, რომელიც ბელადის მმართველობისას ყოველდღიურობად იქცა. "არ შემიძლია, ვწერო ამ საუკუნეზე და არ აღვნიშნო ეს სისასტიკე", — ამბობს იგი. მწერალი ამას ტექსტში კლასიკური ნარატიული ტროპის, წყევლის შემოტანით ახერხებს. წყევლას წიგნში ცხელი შოკოლადის მოსამზადებელი საიდუმლო რეცეპტის ფორმა აქვს, რომელიც თაობიდან თაობას გადაეცემა და ამ გზით მომზადებული სასმლის დალევა ნგრევას იწვევს. წამების, გადასახლებების, დასმენების, გამუდმებული თვალთვალისა და დახვრეტების ეპოქის მსხვერპლთათვის ალბათ უფრო მარტივი იქნებოდა, ამ საშინელებათა წყარო მითებში ეძიათ და არა - ადამიანურ ბუნებაში.
ხარატიშვილი გერმანულად წერს. ეს ენა მწერალს ემოციურ თემაზე ავტორისეული კონტროლის მოპოვების საშუალებას აძლევს. "ეს დისტანციას ქმნის და მე ამ მოვლენათა აღსაწერად დისტანცია მჭირდებოდა", — ამბობს ის. დღეისათვის მხოლოდ რამდენიმე ქართველი მწერლის (მათ შორის, აკა მორჩილაძის, ანა კორძაია-სამადაშვილის და ოთარ ჭილაძის) შემოქმედება ითარგმნება ინგლისურად. ამიტომ უჩვეულოა, რომ ქართული ლიტერატურა ინგლისურენოვანი მკითხველის ყურადღების ცენტრში გერმანულენოვანი წიგნით ექცევა. საგამომცემლო წრეებში ამ რომანს "ქართული ომი და მშვიდობის" სახელითაც კი მოიხსენიებენ.
დღევანდელ საქართველოში ევროკავშირის წევრობის სურვილი და საბჭოთა კავშირის ნოსტალგია კვლავ უპირისპირდება ერთმანეთს. ქვეყანაში უმუშევრობის მაღალი დონე, მძიმე ეკონომიკური და სოციალური პრობლემებია. ამ ყველაფრის ფონზე აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს საკითხი და მცოცავი ოკუპაცია ჯერ კიდევ გადაუჭრელ პრობლემებად რჩება. საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის უახლეს ისტორიას ხარატიშვილი შენელებული მოქმედების ბომბს ადარებს. ამ შედარების სიზუსტე კიდევ ერთხელ მაშინ დადასტურდა, როცა რუსი დეპუტატი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის სესიის წაყვანისას საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელში ჩაჯდა და ამან თბილისში მასობრივი ანტირუსული პროტესტი გამოიწვია. პოლიციამ კი აქციის დასაშლელად რეზინის ტყვიები და ცრემლსადენი გაზი გამოიყენა.
საქართველოს 30-წლიანი ბრძოლა ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებს, თითქოს ისტორია გამუდმებით მეორდება და ქვეყანაც გამუდმებით ამ მდგომარეობიდან გამოსვლის გზას ეძებს. ვლადიმერ ნაბოკოვმა ერთხელ დაწერა: "სპირალურ ფორმაში გახსნილი წრე კარგავს თავის მანკიერებას, ის თავისუფლდება". სწორედ ამგვარ სპირალურ სტრუქტურას შეიცავს მერვე სიცოცხლე, რომლის ბოლო, ცარიელი გვერდი დასათაურებულია როგორც "ბრილკა". ბრილკა ოჯახის ყველაზე უმცროსი წევრის სახელია, რომელიც წიგნის განმავლობაში მთხრობელის მსმენელიცაა. "ვიცოდი, რომ ამ წიგნს ცარიელი გვერდით დავასრულებდი", — ამბობს ხარატიშვილი, — "ეს იმის იმედს ტოვებს, რომ, ის [ბრილკა] ამ წრეს თავს დააღწევს და ბოლო გვერდს სხვაგვარად დაწერს".
ხარატიშვილს სჯერა, რომ რადგან ქართველ ახლგაზრდა თაობას უკეთ ესმის სამოქალაქო საზოგადოების მნიშვნელობა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ქართული მენტალიტეტი ნელ-ნელა იცვლება. მისი საკუთარი კი, მეორე მხრივ, უფრო კრისტალიზირდება: "რაც უფრო დიდხანს ვცხოვრობ გერმანიაში", — ამბობს ის, — "მით უფრო მეტად ვხდები ქართველი".
-
გადახედვაპიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს პიტერ ფიშერის თქმით, არსებულ ვითარებაში, საქართველოსთვის EU-ში გაწევრიანების შანსი არ არსებობს
-
გადახედვა"ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს "ჩემი ხმა" 25 ნოემბერს, დილის 9 საათზე, პარლამენტის უკან აქციას აანონსებს
-
გადახედვამერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება მერია: კოსტავას ქუჩის ნაწილზე საავტომობილო მოძრაობა დროებით შეიზღუდება
-
გადახედვაილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი ილიაუნის "ა" კორპუსის წინ ხვალ 7 ლექცია ჩატარდება — ლექციების განრიგი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს მამუკა ხაზარაძე გახარიას გუნდს შეხვედრას სთავაზობს
-
გადახედვა22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება 22 ნოემბერს თბილისის ნაწილს ელექტროენერგია შეეზღუდება
-
გადახედვაგიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია გიორგი ვაშაძე: შაბათს გვექნება დიდი აქცია
-
გადახედვაპუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს პუტინის თქმით, ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების საპასუხოდ, უკრაინაში ახალი ჰიპერბგერითი ბალისტიკური რაკეტა გამოიყენეს
-
გადახედვასსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს სსს ცრუს უწოდებს მოქალაქის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს მას დაუკავშირდნენ და 5 პოლიციელის თავდასხმაში და მიმალვაში დაადანაშაულეს
-
გადახედვაპროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა პროკურატურა ბრალდებას დაუმძიმებს პირს, რომელმაც საგარეჯოში მეუღლეს სიცოცხლისთვის სახიფათო დაზიანებები მიაყენა — ქალი კლინიკაში გარდაიცვალა
-
გადახედვააშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა აშშ-მა რუსულ "გაზპრომბანკს" სანქციები დაუწესა
-
გადახედვაგიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ გიორგი გახარია: "ოცნებას" მალე წამოვაძახებ რაღაცებს, პირველ რიგში ბოდიშს გავახსენებ
-
გადახედვა1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება 1 იანვრიდან "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" გენერალური დირექტორის ხელფასი 16 250 ლარი იქნება
-
გადახედვადამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ქართულ დიასპორას ხმის მიცემის უფლება შეეზღუდა
-
გადახედვაგიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია გიორგი კალანდარიშვილს 6-საათიანი გამოკითხვის შემდეგ, კომენტარი არ გაუკეთებია
-
გადახედვააზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს აზერბაიჯანელ აქტივისტ ვაფა ნაგს COP29-ის პროტესტისთვის სამთავრობო მედია ესხმის თავს
-
გადახედვაარსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია არსებობს სიტყვა, რომელიც მრავალ ენაში უნივერსალურია
-
გადახედვადღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება დღეს 20 საათზე მელიქიშვილზე საპროტესტო აქცია — "მათეს თავისუფლებისთვის" გაიმართება
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვა24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება 24 ნოემბერს, თავისუფლების მოედანზე ქალთა მარში გაიმართება
-
გადახედვაპრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს პრეზიდენტი: ახალგაზრდა ქართველი აქტივისტების წინააღმდეგ სადამსჯელო ღონისძიებები მიმდინარეობს
კომენტარები