8 ყველაზე ცნობილი ვაშლი პოპკულტურაში
Malus Domestica მსოფლიოში ყველაზე გავრცელებული ხილია. მიუხედავად იმისა, რომ მისი 7 500-მდე სახეობა არსებობს, ჩვენ მხოლოდ ერთ სახელს — ვაშლს — ვეძახით და იშვიათად ვაკონკრეტებთ ჯიშს. გარდა იმისა, რომ ეს სასარგებლო ხილი წასახემსებლად საუკეთესო არჩევანია, იგი მსოფლიო ისტორიაში, მითოლოგიაში, შეთხზულ ისტორიებსა და თანამედროვე პოპკულტურაში არაერთი ისტორიის მთავარი გმირია — ვაშლი ხდებოდა ინოვაციის წყარო, ურთიერთობის დანგრევის, უკვდავობის დაკარგვის და ინტერნეტსივრცეში გავრცელებული უამრავი მიმის მიზეზი.
ამ სტატიაში სწორედ იმ ვაშლებზე მოგიყვებით, რომელთა შესახებაც ყველას გვსმენია, თუმცა მის უკან მდგარ ისტორიას იშვიათად ჩავძიებივართ. მაშ ასე, წითელი ვაშლი გაგორდა...
1. ევას ვაშლი
რეალურად, დაბადების ორიგინალურ ტექსტში არც ვაშლი და არც ხილი არ ფიგურირებს. ბიბლიის მიხედვით, გველმა ევას ბაღის შუაგულში მდგარი კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი შეაჭამა, რაც, თავის მხრივ, სავარაუდოდ, მეტაფორას წარმოადგენს. მიუხედავად ამისა, პოპკულტურაში ჯერ აკრძალული ხილის ცნება გაჩნდა, შემდეგ კი, გაურკვეველი მიზეზით, სცენაზე ვაშლი შემოგორდა. ამის შემდეგ ღაჟღაღა კეხურას ჩაბღაუჭებული ევა არაერთგზის გვხვდება ხელოვნებაში. ამ დამახინჯებული დეტალით მხატვრობაში პირველქმნილი ცოდვის ყველაზე შთამბეჭდავი სცენა ალბათ რუბენსმა ასახა.
2. ბინდის ვაშლი
პოპკულტურაზე და აკრძალული ხილის ბიბლიურ მხატვრულ სახეზე საუბრისას, ცხადია, აუცილებლად უნდა ვახსენოთ ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წიგნის — ბინდის — ყდა. თანამედროვე მსოფლიო ბესტსელერი, რომელიც 100-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა, ვამპირისა და ადამიანის სიყვარულზე მოგვითხრობს, სწორედ ამ ურთიერთობის სახიფათო ბუნებაზე მიანიშნებს გაფითრებული ხელების მიერ დაკავებული ვაშლი, რაც იმითაც იხსნება, რომ წიგნის ეპიგრაფი ბიბლიიდან მოხმობილი შესაბამისი სიტყვებია — "მხოლოდ კეთილის და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი არ შეჭამო, რადგან როგორც კი შეჭამ, მოკვდები".
ვაშლის სიმბოლო არც რომანის მიხედვით გადაღებულ ფილმშია დაკარგული, სადაც სკოლის კაფეტერიაში ბელას მოუხერხებლობით გადაგდებულ ვაშლს იდენტურ პოზაში იჭერს ედვარდი.
წიგნის ავტორის, სტეფანი მეიერის თქმით, ყდაზე გამოსახული ხილი ერთდროულად სამი სხვადასხვა ვაშლის სიმბოლოა. მათგან ერთ-ერთი აკრძალული ხის ნაყოფია, დანარჩენ ორზე კი მოგვიანებით შეიტყობთ სტატიიდან.
3. ფიფქიას ვაშლი
ვაშლი, რომლითაც ჯადოქარმა ფიფქია მოწამლა, მეიერის ჩაფიქრებული სიმბოლოებიდან ერთ-ერთია. მიუხედავად იმისა, რომ დისნეის ანიმაციაში ფიფქია თითქმის ზრდასრული ქალია, გრიმების ორიგინალური ზღაპრის მიხედვით გოგო მხოლოდ 7 წლის იყო, რაც ადვილად ხსნის ხშირად დასმულ შეკითხვას — რატომ ენდო იგი უცხო მოხუცს და შეჭამა ვაშლი. ამასთან, მას დაუოკებელ სურვილთან გამკლავებაც არ შეეძლო, რადგან რაც უფრო დიდხანს უყურებდა ბზინვარე ხილს, მით მეტად სურდა მისი ჩაკბეჩა.
არსებობს არაერთი ინტერპრეტაცია, რის სიმბოლოს წარმოადგენს ვაშლი ზღაპარში. ანიმაციაში ფიფქიას ასაკიდან გამომდინარე, ზოგს მიაჩნია, რომ ვაშლის ჩაკბეჩით ფიფქიამ ბავშვური უმანკოება დაკარგა, ხილის ორფერიანი კანი კი სწორედ სიყვარულისა და სექსუალობის სასიკეთო და უარყოფით მხარეზე მიანიშნებს. ყველაფერი ეს კი ერთგვარი ალუზიაა ევაზე, რომელმაც ასევე ვერ გაუძლო ცდუნებას.
4. განხეთქილების (ოქროსფერი) ვაშლი
განხეთქილების ვაშლი მეიერის კიდევ ერთ ინსპირაციას წარმოადგენდა. იდიომა, იდენტური ფორმულირებით, უკვე დამკვიდრებულია არაერთ ენაში, თუმცა ყველამ როდი იცის მისი წარმომავლობის ისტორია.
მითოლოგიის თანახმად, ზევსმა კარზე საზეიმო მიღება გამართა, რომელზეც, რასაკვირველია, არავის მოსვლია თავში აზრად, განხეთქილების ქალღმერთი ერისი დაეპატიჟებინა. რბილად რომ ვთქვათ, განაწყენებულმა ერისმა, ჰესპირიდების ბაღიდან მოწყვეტილი ოქროსფერი ვაშლი, წარწერით Καλλίστῃ ("უმშვენიერესს") წვეულებაზე შეაგორა და სამყაროში პირველ Party Pooper-ად იქცა. ვაშლის ბედით დაინტერესებულმა სამმა ქალღმერთმა — ჰერამ, აფროდიტემ და ათენამ — ხილის ერთ-ერთისთვის მისაკუთვნებლად ზევსს მიაკითხეს, რომელმაც ეს პატივი უაპელაციოდ გადაულოცა ტროაში მცხოვრებ ყმაწვილს — პარისს. მოკვდავი ჭაბუკის მოსახიბლად მიახლოებულმა გაშიშვლებულმა ქალღმერთებმა პარისს საკუთარი დაპირებები გააცნეს: ჰერამ ევრაზიის მეფობა შესთავაზა, ათენამ ჭკუა და სტრატეგია, აფროდიტემ კი — მსოფლიოში უმშვენიერესი ქალი, სპარტელი ელენე. ამას მოჰყვა ტროას ომი და მასთან დაკავშირებული სხვა ამბები.
სწორედ ეს თქმულება გახდა საფუძველი, განხეთქილების ვაშლი უთანხმოების მიზეზის სიმბოლოდ ქცეულიყო. არ არის გამორიცხული, 2020 წელს ერისი ბოულინგს თამაშობდეს განხეთქილების ვაშლებით.
5. ნიუტონის ვაშლი
გრავიტაციის ნიუტონისეული აღმოჩენის ისტორიაში სიმართლის მარცვალი ნამდვილადაა, თუმცა ყველაფერი ისე არ მომხდარა, როგორც ამას ხშირად ჰყვებიან — ნიუტონს ვაშლის თავზე დაცემისგან კოპი ნამდვილად არ გასჩენია.
რამდენადაც ცნობილია, მეჩვიდმეტე საუკუნეში მცხოვრები მეცნიერი კემბრიჯის უნივერსიტეტში სწავლობდა, თუმცა ერთხანს მას მშობლიურ საცხოვრებელში დაბრუნება მოუხდა, რადგან ინგლისში შავი ჭირის ეპიდემიამ ისევ იფეთქა. 23 წლის ნიუტონი, რომელიც დროებით ბავშვობის სახლში დაბრუნდა, ხშირად სეირნობდა ხეხილის ბაღში — სწორედ აქ შენიშნა, როგორ მოსწყდა ვაშლი ყუნწს და მიწაზე დაენარცხა. ამ დროს ნიუტონს დაებადა კითხვა — რატომ ეცემიან ვაშლები მიწაზე სწორი ტრაექტორიით და არა, მაგალითად, ხვეული გზის გავლით. ეს იდეა, მოგვიანებით, გრავიტაციის საყოველთაო კანონის ჩამოყალიბების საბაბად იქცა. ისტორია კი ჩვენთვის ცნობილი ნიუტონის ბიოგრაფის, უილიამ სტიუკლის, მეშვეობით გახდა, რომელიც იხსენებდა, როგორ გაუმხილა გენიალურმა მეცნიერმა ნასადილევს, ბაღში ჩაის დალევისას, კანონის აღმოჩენის ისტორია.
6. ეფლის ვაშლი
აიფონის, მაკბუკის და ეფლის სხვა პროდუქციის მომხმარებლებმა ალბათ იციან, რატომაა ტექნოლოგიური გიგანტის გაჯეტებზე "მოკბეჩილი" ვაშლი გამოსახული, თუმცა ფართო საზოგადოებამ არც ეს და არც იმ ადამიანის ისტორია არ იცის, ვის პატივსაცემადაც ლოგო შეიქმნა.
თანამედროვე კომპიუტერული ტექნოლოგიების განვითარება ჰომოსექსუალობისთვის წამებული გენიოსის — ალან ტურინგის — სახელს უკავშირდება. რამდენადაც ცნობილია, ტურინგის იდუმალებით მოცული სიკვდილის მიზეზი ვაშლი იქცა, რომლითაც მან ფსიქიკური აშლილობის ფონზე თავი მოიწამლა. ყველაზე პოპულარული ვერსიით კი სწორედ ამიტომ გახდა ეფლის სახელი და ლოგო ამ ხილთან დაკავშირებული.
მეორე ვერსიით, ეფლი კომპანიას მხოლოდ იმიტომ ჰქვია, რომ ეს სიტყვა კომპანიის დამფუძნებელს, სტივ ჯობსს, მოსწონდა. ლოგოს შემქმნელი რობ ჯენოფი კი აცხადებს, რომ ვაშლის მოკბეჩილი ვერსია მხოლოდ იმ მიზნით შეიქმნა, მომხმარებელს იგი ალუბალში არ არეოდა.
7. ტომის ვაშლი
სტრატეგიული ეშმაკობისა და ოინბაზობის კურსი ტომას სოიერთან ყველა ჩვენგანს აქვს გავლილი ბავშვობაში. ყველაზე დასამახსოვრებელი მომენტი კი თავად ტომის მასტერკლასია — როგორ უნდა აკეთებდეს სხვა შენს გასაკეთებელ საქმეს შაბათ დღეს, სანამ თავად იმ სხვისგან მოცემულ ვაშლს შეექცევი.
ოსტატური ხრიკით მეგობრისგან დატყუებული ვაშლი მოხერხებულობის სიმბოლოდ იქცა. თავის გამოდება კი ზუსტადაც რომ ტომ სოიერის მოგონილია:
"— ბენ, სიამოვნებით, მაგრამ დეიდა პოლი... აი, ჯიმსაც უნდოდა და მან ნება არ დართო. სიდმა მთხოვა — არც იმას მისცა ნება. ახლა ხომ გესმის, როგორ მიძნელდება ამ საქმის მონდობა? რომ დაიწყო გათეთრდება და ისე არ გამოგივიდეს...
— არა, გავფრთხილდები, გამომცადე. სამაგიეროდ, ვაშლის ნაჭერს მოგცემ.
— კარგი, მომეცი! მაგრამ არა, ბენ მეშინია!
— ვაშლს მთლიანად მოგცემ, რაც დამრჩა.
ტონმა ჯაგრისი უხალისოდ გადასცა..." (თარგმანი გრიგოლ ყიფშიძისა).
8. ჯეჯელავას ვაშლი
ქართულ რეალობაში ვაშლის ხსენებისას ყველას გორი აგონდება, თუმცა ეს პატივი 2017 წლიდან ნაწილობრივ მაინც გაინაწილა იმდროინდელმა განათლების მინისტრმა, ალექსანდრე ჯეჯელავამ. ჯეჯელავას ინიციატივა სკოლებში მოსწავლეებისთვის ვაშლების დარიგებით ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციას ეხებოდა, რაც რამდენიმე სასწავლო დაწესებულებაში წარმატებით განხორციელდა, თუმცა მოგვიანებით პროექტი შეწყდა. უჩვეულო პროექტმა კრიტიკაზე მეტად ინტერნეტსივრცეში კომიკური გამოხმაურება გამოიწვია, ჯეჯელავა კი მინისტრორიას ინოვატორული იდეებით დაამახსოვრდა.
-
გადახედვამამუკა მდინარაძე: რომ ვთქვა, რეალურად 6 ათასი იყო-თქო, მთელი ღამე კლავიატურასთან და ბანერების მომზადებაში უნდა გაათენონ და იყოს 400 000 მამუკა მდინარაძე: რომ ვთქვა, რეალურად 6 ათასი იყო-თქო, მთელი ღამე კლავიატურასთან და ბანერების მომზადებაში უნდა გაათენონ და იყოს 400 000
-
გადახედვანინო წილოსანი: ხალხი ვერ შეუკრიბეს, მიკროფნი ვერ ჩაურთეს, ლიაკა ხოშტარიას და ანა ნაცვლიშვილის დონის აქტივისტად აქციეს… ნინო წილოსანი: ხალხი ვერ შეუკრიბეს, მიკროფნი ვერ ჩაურთეს, ლიაკა ხოშტარიას და ანა ნაცვლიშვილის დონის აქტივისტად აქციეს…
-
გადახედვაჯო უილსონი: ეუთო/ოდირის დასკვნის განხილვის შემდეგ, ვიმეორებ იმას, რაც უკვე ვთქვი: “ქართული ოცნების” დე ფაქტო ხელისუფლება არალეგიტიმურია ჯო უილსონი: ეუთო/ოდირის დასკვნის განხილვის შემდეგ, ვიმეორებ იმას, რაც უკვე ვთქვი: “ქართული ოცნების” დე ფაქტო ხელისუფლება არალეგიტიმურია
-
გადახედვათეოდოროს რუსოპულოსი: ირაკლი კობახიძეს მინდა შევახსენო, რომ მისი ქვეყანა ევროპის საბჭოს წევრია თეოდოროს რუსოპულოსი: ირაკლი კობახიძეს მინდა შევახსენო, რომ მისი ქვეყანა ევროპის საბჭოს წევრია
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: მოვიდეს ორბელიანის სასახლეში ივანიშვილი, რადგან ის მართავს ქვეყანას სალომე ზურაბიშვილი: მოვიდეს ორბელიანის სასახლეში ივანიშვილი, რადგან ის მართავს ქვეყანას
-
გადახედვამარტა კოსი: ეუთო/ოდირის საბოლოო ანგარიში საქართველოს საპარლამენტო არჩევნების სერიოზულ ხარვეზებზე მიუთითებს მარტა კოსი: ეუთო/ოდირის საბოლოო ანგარიში საქართველოს საპარლამენტო არჩევნების სერიოზულ ხარვეზებზე მიუთითებს
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ორბელიანის მოედანზე მოწყობილი საახალწლო სოფლის სცენაზე ავიდა და კახელების მარშს მიმართა სალომე ზურაბიშვილი ორბელიანის მოედანზე მოწყობილი საახალწლო სოფლის სცენაზე ავიდა და კახელების მარშს მიმართა
-
გადახედვათამთა მიქელაძე ეუთო/ოდირის დასკვნასთან დაკავშირებით კობახიძის შეფასებებს პუნქტობრივად პასუხობს თამთა მიქელაძე ეუთო/ოდირის დასკვნასთან დაკავშირებით კობახიძის შეფასებებს პუნქტობრივად პასუხობს
-
გადახედვარასა იუკნევიჩიანე: საჭიროა 29 დეკემბრამდე სასწრაფო საერთაშორისო მოქმედება მცოცავი დიქტატურის წინააღმდეგ ქართველების მხარდასაჭერად რასა იუკნევიჩიანე: საჭიროა 29 დეკემბრამდე სასწრაფო საერთაშორისო მოქმედება მცოცავი დიქტატურის წინააღმდეგ ქართველების მხარდასაჭერად
-
გადახედვამაიკლ კარპენტერი: სასწორზე საქართველოს დემოკრატია დევს მაიკლ კარპენტერი: სასწორზე საქართველოს დემოკრატია დევს
-
გადახედვათურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი თურქეთში სასწრაფო დახმარების ვერტმფრენი საავადმყოფოს შენობას შეეჯახა და ჩამოვარდა — არის მსხვერპლი
-
გადახედვა"ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება "ოცნების" პრემიერი, ირაკლი კობახიძე, სალომე ზურაბიშვილს გასამართლებით ემუქრება
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს ირაკლი კობახიძე: ხელახალი არჩევნების დანიშვნის საფუძველი არ არსებობს
-
გადახედვაკობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს კობახიძის მტკიცებით, საპროტესტო აქციებში მონაწილეობას 3 000-მდე კაცი იღებს
-
გადახედვაკობახიძე ზურაბიშვილზე: ვნახოთ, სად გააგრძელებს ის ცხოვრებას - გისოსებს მიღმა თუ გისოსებს გარეთ კობახიძე ზურაბიშვილზე: ვნახოთ, სად გააგრძელებს ის ცხოვრებას - გისოსებს მიღმა თუ გისოსებს გარეთ
-
გადახედვაპუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია პუტინი: სურვილის შემთხვევაში რუსეთისა და აშშ-ს ურთიერთობის ნორმალიზება შესაძლებელია
-
გადახედვაწილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა წილოსანი: გამჭვირვალობის კანონზე გაზაფხულის აქციას რომ აზიარებენ, ჰგონიათ ეს გუშინ ხდებოდა
-
გადახედვაუკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა
-
გადახედვასაგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა საგანგებო: ჭავჭავაძის გამზირზე გაჩენილი ხანძრის ქრობისას მეხანძრე-მაშველი დაიღუპა
-
გადახედვარაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს რაუფოღლუ: ორპარტიული ჯგუფი MEGOBARI აქტს ახალ კონგრესს იანვარშივე წარუდგენს
-
გადახედვაუწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი უწყვეტი პროტესტის 25-ე დღე — თბილისში დაგეგმილი აქციების განრიგი
კომენტარები