8 ყველაზე ცნობილი ვაშლი პოპკულტურაში
Malus Domestica მსოფლიოში ყველაზე გავრცელებული ხილია. მიუხედავად იმისა, რომ მისი 7 500-მდე სახეობა არსებობს, ჩვენ მხოლოდ ერთ სახელს — ვაშლს — ვეძახით და იშვიათად ვაკონკრეტებთ ჯიშს. გარდა იმისა, რომ ეს სასარგებლო ხილი წასახემსებლად საუკეთესო არჩევანია, იგი მსოფლიო ისტორიაში, მითოლოგიაში, შეთხზულ ისტორიებსა და თანამედროვე პოპკულტურაში არაერთი ისტორიის მთავარი გმირია — ვაშლი ხდებოდა ინოვაციის წყარო, ურთიერთობის დანგრევის, უკვდავობის დაკარგვის და ინტერნეტსივრცეში გავრცელებული უამრავი მიმის მიზეზი.
ამ სტატიაში სწორედ იმ ვაშლებზე მოგიყვებით, რომელთა შესახებაც ყველას გვსმენია, თუმცა მის უკან მდგარ ისტორიას იშვიათად ჩავძიებივართ. მაშ ასე, წითელი ვაშლი გაგორდა...
1. ევას ვაშლი
რეალურად, დაბადების ორიგინალურ ტექსტში არც ვაშლი და არც ხილი არ ფიგურირებს. ბიბლიის მიხედვით, გველმა ევას ბაღის შუაგულში მდგარი კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი შეაჭამა, რაც, თავის მხრივ, სავარაუდოდ, მეტაფორას წარმოადგენს. მიუხედავად ამისა, პოპკულტურაში ჯერ აკრძალული ხილის ცნება გაჩნდა, შემდეგ კი, გაურკვეველი მიზეზით, სცენაზე ვაშლი შემოგორდა. ამის შემდეგ ღაჟღაღა კეხურას ჩაბღაუჭებული ევა არაერთგზის გვხვდება ხელოვნებაში. ამ დამახინჯებული დეტალით მხატვრობაში პირველქმნილი ცოდვის ყველაზე შთამბეჭდავი სცენა ალბათ რუბენსმა ასახა.
2. ბინდის ვაშლი
პოპკულტურაზე და აკრძალული ხილის ბიბლიურ მხატვრულ სახეზე საუბრისას, ცხადია, აუცილებლად უნდა ვახსენოთ ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წიგნის — ბინდის — ყდა. თანამედროვე მსოფლიო ბესტსელერი, რომელიც 100-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა, ვამპირისა და ადამიანის სიყვარულზე მოგვითხრობს, სწორედ ამ ურთიერთობის სახიფათო ბუნებაზე მიანიშნებს გაფითრებული ხელების მიერ დაკავებული ვაშლი, რაც იმითაც იხსნება, რომ წიგნის ეპიგრაფი ბიბლიიდან მოხმობილი შესაბამისი სიტყვებია — "მხოლოდ კეთილის და ბოროტის შეცნობის ხის ნაყოფი არ შეჭამო, რადგან როგორც კი შეჭამ, მოკვდები".
ვაშლის სიმბოლო არც რომანის მიხედვით გადაღებულ ფილმშია დაკარგული, სადაც სკოლის კაფეტერიაში ბელას მოუხერხებლობით გადაგდებულ ვაშლს იდენტურ პოზაში იჭერს ედვარდი.
წიგნის ავტორის, სტეფანი მეიერის თქმით, ყდაზე გამოსახული ხილი ერთდროულად სამი სხვადასხვა ვაშლის სიმბოლოა. მათგან ერთ-ერთი აკრძალული ხის ნაყოფია, დანარჩენ ორზე კი მოგვიანებით შეიტყობთ სტატიიდან.
3. ფიფქიას ვაშლი
ვაშლი, რომლითაც ჯადოქარმა ფიფქია მოწამლა, მეიერის ჩაფიქრებული სიმბოლოებიდან ერთ-ერთია. მიუხედავად იმისა, რომ დისნეის ანიმაციაში ფიფქია თითქმის ზრდასრული ქალია, გრიმების ორიგინალური ზღაპრის მიხედვით გოგო მხოლოდ 7 წლის იყო, რაც ადვილად ხსნის ხშირად დასმულ შეკითხვას — რატომ ენდო იგი უცხო მოხუცს და შეჭამა ვაშლი. ამასთან, მას დაუოკებელ სურვილთან გამკლავებაც არ შეეძლო, რადგან რაც უფრო დიდხანს უყურებდა ბზინვარე ხილს, მით მეტად სურდა მისი ჩაკბეჩა.
არსებობს არაერთი ინტერპრეტაცია, რის სიმბოლოს წარმოადგენს ვაშლი ზღაპარში. ანიმაციაში ფიფქიას ასაკიდან გამომდინარე, ზოგს მიაჩნია, რომ ვაშლის ჩაკბეჩით ფიფქიამ ბავშვური უმანკოება დაკარგა, ხილის ორფერიანი კანი კი სწორედ სიყვარულისა და სექსუალობის სასიკეთო და უარყოფით მხარეზე მიანიშნებს. ყველაფერი ეს კი ერთგვარი ალუზიაა ევაზე, რომელმაც ასევე ვერ გაუძლო ცდუნებას.
4. განხეთქილების (ოქროსფერი) ვაშლი
განხეთქილების ვაშლი მეიერის კიდევ ერთ ინსპირაციას წარმოადგენდა. იდიომა, იდენტური ფორმულირებით, უკვე დამკვიდრებულია არაერთ ენაში, თუმცა ყველამ როდი იცის მისი წარმომავლობის ისტორია.
მითოლოგიის თანახმად, ზევსმა კარზე საზეიმო მიღება გამართა, რომელზეც, რასაკვირველია, არავის მოსვლია თავში აზრად, განხეთქილების ქალღმერთი ერისი დაეპატიჟებინა. რბილად რომ ვთქვათ, განაწყენებულმა ერისმა, ჰესპირიდების ბაღიდან მოწყვეტილი ოქროსფერი ვაშლი, წარწერით Καλλίστῃ ("უმშვენიერესს") წვეულებაზე შეაგორა და სამყაროში პირველ Party Pooper-ად იქცა. ვაშლის ბედით დაინტერესებულმა სამმა ქალღმერთმა — ჰერამ, აფროდიტემ და ათენამ — ხილის ერთ-ერთისთვის მისაკუთვნებლად ზევსს მიაკითხეს, რომელმაც ეს პატივი უაპელაციოდ გადაულოცა ტროაში მცხოვრებ ყმაწვილს — პარისს. მოკვდავი ჭაბუკის მოსახიბლად მიახლოებულმა გაშიშვლებულმა ქალღმერთებმა პარისს საკუთარი დაპირებები გააცნეს: ჰერამ ევრაზიის მეფობა შესთავაზა, ათენამ ჭკუა და სტრატეგია, აფროდიტემ კი — მსოფლიოში უმშვენიერესი ქალი, სპარტელი ელენე. ამას მოჰყვა ტროას ომი და მასთან დაკავშირებული სხვა ამბები.
სწორედ ეს თქმულება გახდა საფუძველი, განხეთქილების ვაშლი უთანხმოების მიზეზის სიმბოლოდ ქცეულიყო. არ არის გამორიცხული, 2020 წელს ერისი ბოულინგს თამაშობდეს განხეთქილების ვაშლებით.
5. ნიუტონის ვაშლი
გრავიტაციის ნიუტონისეული აღმოჩენის ისტორიაში სიმართლის მარცვალი ნამდვილადაა, თუმცა ყველაფერი ისე არ მომხდარა, როგორც ამას ხშირად ჰყვებიან — ნიუტონს ვაშლის თავზე დაცემისგან კოპი ნამდვილად არ გასჩენია.
რამდენადაც ცნობილია, მეჩვიდმეტე საუკუნეში მცხოვრები მეცნიერი კემბრიჯის უნივერსიტეტში სწავლობდა, თუმცა ერთხანს მას მშობლიურ საცხოვრებელში დაბრუნება მოუხდა, რადგან ინგლისში შავი ჭირის ეპიდემიამ ისევ იფეთქა. 23 წლის ნიუტონი, რომელიც დროებით ბავშვობის სახლში დაბრუნდა, ხშირად სეირნობდა ხეხილის ბაღში — სწორედ აქ შენიშნა, როგორ მოსწყდა ვაშლი ყუნწს და მიწაზე დაენარცხა. ამ დროს ნიუტონს დაებადა კითხვა — რატომ ეცემიან ვაშლები მიწაზე სწორი ტრაექტორიით და არა, მაგალითად, ხვეული გზის გავლით. ეს იდეა, მოგვიანებით, გრავიტაციის საყოველთაო კანონის ჩამოყალიბების საბაბად იქცა. ისტორია კი ჩვენთვის ცნობილი ნიუტონის ბიოგრაფის, უილიამ სტიუკლის, მეშვეობით გახდა, რომელიც იხსენებდა, როგორ გაუმხილა გენიალურმა მეცნიერმა ნასადილევს, ბაღში ჩაის დალევისას, კანონის აღმოჩენის ისტორია.
6. ეფლის ვაშლი
აიფონის, მაკბუკის და ეფლის სხვა პროდუქციის მომხმარებლებმა ალბათ იციან, რატომაა ტექნოლოგიური გიგანტის გაჯეტებზე "მოკბეჩილი" ვაშლი გამოსახული, თუმცა ფართო საზოგადოებამ არც ეს და არც იმ ადამიანის ისტორია არ იცის, ვის პატივსაცემადაც ლოგო შეიქმნა.
თანამედროვე კომპიუტერული ტექნოლოგიების განვითარება ჰომოსექსუალობისთვის წამებული გენიოსის — ალან ტურინგის — სახელს უკავშირდება. რამდენადაც ცნობილია, ტურინგის იდუმალებით მოცული სიკვდილის მიზეზი ვაშლი იქცა, რომლითაც მან ფსიქიკური აშლილობის ფონზე თავი მოიწამლა. ყველაზე პოპულარული ვერსიით კი სწორედ ამიტომ გახდა ეფლის სახელი და ლოგო ამ ხილთან დაკავშირებული.
მეორე ვერსიით, ეფლი კომპანიას მხოლოდ იმიტომ ჰქვია, რომ ეს სიტყვა კომპანიის დამფუძნებელს, სტივ ჯობსს, მოსწონდა. ლოგოს შემქმნელი რობ ჯენოფი კი აცხადებს, რომ ვაშლის მოკბეჩილი ვერსია მხოლოდ იმ მიზნით შეიქმნა, მომხმარებელს იგი ალუბალში არ არეოდა.
7. ტომის ვაშლი
სტრატეგიული ეშმაკობისა და ოინბაზობის კურსი ტომას სოიერთან ყველა ჩვენგანს აქვს გავლილი ბავშვობაში. ყველაზე დასამახსოვრებელი მომენტი კი თავად ტომის მასტერკლასია — როგორ უნდა აკეთებდეს სხვა შენს გასაკეთებელ საქმეს შაბათ დღეს, სანამ თავად იმ სხვისგან მოცემულ ვაშლს შეექცევი.
ოსტატური ხრიკით მეგობრისგან დატყუებული ვაშლი მოხერხებულობის სიმბოლოდ იქცა. თავის გამოდება კი ზუსტადაც რომ ტომ სოიერის მოგონილია:
"— ბენ, სიამოვნებით, მაგრამ დეიდა პოლი... აი, ჯიმსაც უნდოდა და მან ნება არ დართო. სიდმა მთხოვა — არც იმას მისცა ნება. ახლა ხომ გესმის, როგორ მიძნელდება ამ საქმის მონდობა? რომ დაიწყო გათეთრდება და ისე არ გამოგივიდეს...
— არა, გავფრთხილდები, გამომცადე. სამაგიეროდ, ვაშლის ნაჭერს მოგცემ.
— კარგი, მომეცი! მაგრამ არა, ბენ მეშინია!
— ვაშლს მთლიანად მოგცემ, რაც დამრჩა.
ტონმა ჯაგრისი უხალისოდ გადასცა..." (თარგმანი გრიგოლ ყიფშიძისა).
8. ჯეჯელავას ვაშლი
ქართულ რეალობაში ვაშლის ხსენებისას ყველას გორი აგონდება, თუმცა ეს პატივი 2017 წლიდან ნაწილობრივ მაინც გაინაწილა იმდროინდელმა განათლების მინისტრმა, ალექსანდრე ჯეჯელავამ. ჯეჯელავას ინიციატივა სკოლებში მოსწავლეებისთვის ვაშლების დარიგებით ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციას ეხებოდა, რაც რამდენიმე სასწავლო დაწესებულებაში წარმატებით განხორციელდა, თუმცა მოგვიანებით პროექტი შეწყდა. უჩვეულო პროექტმა კრიტიკაზე მეტად ინტერნეტსივრცეში კომიკური გამოხმაურება გამოიწვია, ჯეჯელავა კი მინისტრორიას ინოვატორული იდეებით დაამახსოვრდა.
-
გადახედვანარკოდანაშაულის ბრალდებით დაკავებული ზურა ნიჟარაძე თავისუფალია ნარკოდანაშაულის ბრალდებით დაკავებული ზურა ნიჟარაძე თავისუფალია
-
-
გადახედვაკამალა ჰარისი: ვლადიმერ პუტინს ორმხრივად, უკრაინის მონაწილეობის გარეშე არ შევხდები კამალა ჰარისი: ვლადიმერ პუტინს ორმხრივად, უკრაინის მონაწილეობის გარეშე არ შევხდები
-
გადახედვაევროპარლამენტში დღეს საქართველოს საკითხს განიხილავენ ევროპარლამენტში დღეს საქართველოს საკითხს განიხილავენ
-
გადახედვათამთა მიქელაძე: აფგან სადიგოვი ციხის სამედიცინო დაწესებულებაში გადაიყვანეს თამთა მიქელაძე: აფგან სადიგოვი ციხის სამედიცინო დაწესებულებაში გადაიყვანეს
-
გადახედვაკობახიძე: პრაგმატული პოლიტიკა და რუსეთთან კონფლიქტის მშვიდობიანი დარეგულირება არის ერთ-ერთი უმთავრესი პრიორიტეტი კობახიძე: პრაგმატული პოლიტიკა და რუსეთთან კონფლიქტის მშვიდობიანი დარეგულირება არის ერთ-ერთი უმთავრესი პრიორიტეტი
-
გადახედვაშმიჰალი: უკრაინა არ გააგრძელებს რუსული გაზის ტრანზიტზე კონტრაქტს შმიჰალი: უკრაინა არ გააგრძელებს რუსული გაზის ტრანზიტზე კონტრაქტს
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: ჩვენი უმნიშვნელოვანესი ამოცანა აშშ-სთან და ევროკავშირთან ურთიერთობების გადატვირთვაა ირაკლი კობახიძე: ჩვენი უმნიშვნელოვანესი ამოცანა აშშ-სთან და ევროკავშირთან ურთიერთობების გადატვირთვაა
-
გადახედვაირაკლი კობახიძე: ინტელექტით რომ აიღოთ მარტო ჩვენი ეკონომიკური გუნდი, მთელ ოპოზიციას ერთად გადააჭარბებს ირაკლი კობახიძე: ინტელექტით რომ აიღოთ მარტო ჩვენი ეკონომიკური გუნდი, მთელ ოპოზიციას ერთად გადააჭარბებს
-
გადახედვა8 ოქტომბერს, თბილისის ქუჩებს ელექტრომომარაგება დროებით შეეზღუდება 8 ოქტომბერს, თბილისის ქუჩებს ელექტრომომარაგება დროებით შეეზღუდება
-
გადახედვაზურაბიშვილი: ცესკო, საგარეო, საკონსულოები, ყველა ჩართული იყო იმაში, რომ ყველანაირი შეფერხებები ყოფილიყო ზურაბიშვილი: ცესკო, საგარეო, საკონსულოები, ყველა ჩართული იყო იმაში, რომ ყველანაირი შეფერხებები ყოფილიყო
-
გადახედვაპრეზიდენტი: არჩევნების დღეს ორბელიანების სასახლეში საკოორდინაციო პლატფორმა მოეწყობა პრეზიდენტი: არჩევნების დღეს ორბელიანების სასახლეში საკოორდინაციო პლატფორმა მოეწყობა
-
გადახედვაგაიცანით "დრაკულა" — გიგანტური ფრინველი პრეისტორიული დედამიწიდან გაიცანით "დრაკულა" — გიგანტური ფრინველი პრეისტორიული დედამიწიდან
-
-
-
გადახედვარობერტ ფიცო: ღიად ვამბობ, რომ ცივი დამოკიდებულება გვაქვს უკრაინის ნატოში გაწევრიანების მიმართ რობერტ ფიცო: ღიად ვამბობ, რომ ცივი დამოკიდებულება გვაქვს უკრაინის ნატოში გაწევრიანების მიმართ
-
გადახედვასაქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი ბრიფინგს გამართავს საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი ბრიფინგს გამართავს
-
გადახედვაბჟანიამ და გაგლოევმა რუსეთის პრეზიდენტს დაბადების დღე მიულოცეს — პუტინი 72 წლის გახდა ბჟანიამ და გაგლოევმა რუსეთის პრეზიდენტს დაბადების დღე მიულოცეს — პუტინი 72 წლის გახდა
-
გადახედვაეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა ეროვნულმა ბანკმა ლარის ახალი კურსი დაადგინა
-
გადახედვაერდოღანი: როგორც ჰიტლერი შეაჩერეს, ასევე შეაჩერებენ ნეთანიაჰუსაც ერდოღანი: როგორც ჰიტლერი შეაჩერეს, ასევე შეაჩერებენ ნეთანიაჰუსაც
-
გადახედვასკოლის მოსწავლეების მშობლებმა, პროტესტის ნიშნად, ცოტნე დადიანის ქუჩა გადაკეტეს სკოლის მოსწავლეების მშობლებმა, პროტესტის ნიშნად, ცოტნე დადიანის ქუჩა გადაკეტეს
კომენტარები