ადამიანის ტვინი განსაკუთრებული ორგანოა, რომელიც ინფორმაციის ინტერპრეტაციისა და დამუშავების ძირითადი ცენტრია. და მაინც, ჩვენი აღქმა — რასაც ვხედავთ, გვესმის და ვგრძნობთ — რეალობას პირდაპირ არ ასახავს. საუბარია რთულ ინტერპრეტაციაზე, რომელსაც ტვინი სენსორული მონაცემების საფუძველზე აკეთებს. სწორედ ეს იწვევს გარკვეულ შეუსაბამობას ჩვენს აღქმასა და გარე სამყაროს შორის.

მაგალითად, ვიზუალურმა ილუზიებმა შეიძლება შეცდომაში შეგვიყვანოს და დავინახოთ ნივთი, რომელიც რეალურად იქ არ არის. ასევე შეიძლება არასწორად შევაფასოთ სივრცე. ანალოგიურად, სმენით აღქმას შეუძლია გაფილტროს ხმაური კონკრეტულ ბგერებზე ფოკუსირებით, რაც ზოგჯერ იწვევს სმენით ილუზიებს.

შესაბამისად, ჩვენი აღქმა: ვიზუალური, სმენითი, ყნოსვითი ან ტაქტილური, არ არის რეალობის უბრალო ასახვა — ეს უფრო სუბიექტური ინტერპრეტაციებია, რომლებიც გავლენას ახდენს კონტექსტზე, წინა გამოცდილებაზე და მოლოდინებზე. ამით აღინიშნება ადამიანის შემეცნების მნიშვნელოვანი ასპექტი: ჩვენი აღქმა ყალიბდება როგორც სენსორული სიგნალებით, ასევე გონებრივი მანიპულაციებით.

რაც შეეხება მეხსიერებას, ის მნიშვნელოვან როლს ასრულებს აღქმის ფორმირებაში, რადგან სიგნალების ინტერპრეტაცია ეფუძნება წარსულ გამოცდილებას. მეორეს მხრივ, ტვინი ასევე აღადგენს მოგონებებს ყოველ ჯერზე, როცა მათ ვიხსენებთ, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ცვლილებები ან თუნდაც მახსოვრობის "გაყალბება". ამით შეიძლება გაჩნდეს ცრუ მოგონებები.

ეს შეცვლილი მოგონებები აჩენს შეკითხვებს ჩვენი აღქმისა და მოგონებების სანდოობის შესახებ. თუ ტვინს შეუძლია შეცვალოს წინა გამოცდილება, როგორ შეგვიძლია ვენდოთ რეალობის ჩვენებურ გაგებას? რატომ არ გვეპარება ეჭვი სენსორულ აღქმაში, როგორც ტვინის მიერ აღქმული რეალობის ასახვაში, მაშინ როდესაც სუბიექტური გამოცდილება, როგორიცაა ცნობიერება, ბოლომდე არ გვესმის?

როგორ ფიქრობს ტვინი საკუთარ თავზე და სამყაროზე

ყოველდღიურობასა და რუტინაში ტვინი ავტოპილოტის რეჟიმში მუშაობს და ცოტა დრო რჩება ფუნდამენტურ ასპექტებზე ფიქრისთვის. ეს არაცნობიერი მდგომარეობა ფუნქციონირებს ჩვენი წინა გამოცდილებისა და სწავლების საფუძველზე. ამ პროცესს შედარებით ნაკლები ენერგიის მოხმარება სჭირდება. ადამიანები ვასრულებთ ჩვენს ყოველდღიურ დავალებებს, როგორიცაა სამუშაო პასუხისმგებლობა, საყიდლები, ავტომობილის მართვა და თამაშების თამაში, ნაკლები ყურადღებით. ასეთი პროცესი ხშირად გვავიწყდება და ის ჩვენს გრძელვადიან მახსოვრობაში არ ინახება. თუმცა, გარკვეულ მდგომარეობებში ჩვენ ვფიქრობთ საკუთარ თავზე და გვიჩნდება ეგზისტენციალური შეკითხვები. ასეთ დროს ტვინის სპეციფიკური უბნები აქტიურდება.

მედიალური პრეფრონტალური ქერქი არის გასაღები ცნობიერებისა და სოციალური ინფორმაციის დამუშავების გასაგებად. უკანა ცინგულარული ქერქი ჩართულია მეხსიერებისა და ემოციების მართვაში, ხოლო მედიალური დროებითი წილი კავშირშია სმენით ინფორმაციასთან და მეხსიერებასთან. გარდა ამისა, პრეკუნეუსი ხელს უწყობს აღქმის დამუშავებას და ფილოსოფიურ აზროვნებას.

ნაგულისხმევი რეჟიმის ქსელის არსებითი როლი

ნაგულისხმევი რეჟიმის ქსელი (DMN) აქტიურდება ოცნების, ინფორმაციის გახსენებისა და მომავლის დაგეგმვის დროს. DMN შედგება რეგიონებისგან, როგორიცაა უკანა ცინგულატი/პრეკუნეუსი და წინა ცინგულატი/მეზიოფრონტალური ქერქი.

DMN პასუხისმგებელია კრეატიულობასა და პრობლემების გადაჭრაზე. ეს ერთგვარი ფილოსოფიური აზროვნებაა, რომელიც მოიცავს აბსტრაქტულ მსჯელობას, ინტროსპექციას და ეგზისტენციალურ აზროვნებას. მთლიანობაში, DMN თანამშრომლობს ტვინის სხვა რეგიონებთან ემოციების, აღქმების, მეხსიერებისა და ცნობიერების დასამუშავებლად.

შეიძლება თუ არა შინაგანი აზროვნება იყოს ჩვენი "მე"-ს წყარო?

მეცნიერების ნაწილი თვლის, რომ ცნობიერება სრულად ვერ აიხსნება ტვინში და სხეულში მიმდინარე ფიზიკური პროცესებით. ასეთ მეცნიერებს მიაჩნიათ, რომ რადგან ადამიანს ტვინის კონკრეტულ უბნებში სუბიექტური გამოცდილების დროს შეუძლია გამოავლინოს ბედნიერება, მას არ შეუძლია ადეკვატურად ახსნას ამ ნერვული აქტივობით წარმოქმნილი სუბიექტური გრძნობების რეალობა. ჩვენ ამ სუბიექტურ გრძნობას ხშირად ცნობიერებას ვუწოდებთ.

ადამიანის ტვინი, გარდა მისი პრიმიტიული რეფლექსური ფუნქციებისა, ემსახურება როგორც ინფორმაციის ინტერპრეტაციასა და გამოცდილებას, ასევე ამ ინტერპრეტაციების შენახვას. თუმცა, ის არ განვითარებულა იმისთვის, რათა გარე სამყაროდან ინფორმაცია მიიღოს ისე, რომ ზუსტად ასახავდეს რეალობას.

ტვინის უმაღლესი რეგიონები, განსაკუთრებით ნეოკორტექსი, აანალიზებს აღქმებისა და გამოცდილების მთელ რიგს, წარმოქმნის რა არამატერიალურ ცნებებს აბსტრაქტული აზროვნების საშუალებით. მეორეს მხრივ, ეს სცილდება ხელშესახებ ფიზიკურ რეალობას. დასვენებისას, როდესაც გარე საზრუნავი ნაკლებად არის, ინდივიდები ხშირად ფიქრობენ საკუთარ არსსა და მათ გარშემო არსებულ სამყაროზე.

ამ ტიპის პროცესი თანდათან მიგვიყვანს კონცეფციის განვითარებამდე, რომელიც ცნობილია როგორც "მე". საკუთარი თავის ეს გაგება, რომელსაც თვითშემეცნებას უწოდებენ, აბსტრაქტული აზროვნების შედეგია, რომელიც დაფუძნებულია აღქმებისა და გამოცდილების ანალიზზე. ეს კონცეფცია ჰგავს სხვა აბსტრაქტულ, არამატერიალურ იდეებს, როგორიცაა სიმღერის შექმნა, რომანის დაწერა ან ახალი სამეცნიერო თეორიების შემუშავება.

უფრო მეტიც, ტვინი იღებს შინაგან სიგნალებს მთელი ორგანიზმიდან და აკონტროლებს მის ჯანმრთელობას. პანიკური შეტევის შემდეგ ტვინმა შეიძლება არასწორად "განმარტოს" შფოთვის სიმპტომები, როგორიცაა გულისცემის გახშირება და ქოშინი, როგორც გარდაუვალი სიკვდილის ნიშნები — ეს მაშინ, როცა სხეული არასაგანგაშო მდგომარეობაშია. ეს არასწორი ინტერპრეტაცია იწვევს პანიკას.

ეს ფენომენი ასახავს ტვინის მიერ სიცოცხლის გაცნობიერებას და ასევე პოტენციური საფრთხის არსებობას. მსგავსი შინაგანი სიგნალები ტვინის რთულ უბნებთანაა დაკავშირებული და ის ასე შეიძლება ითარგმნოს "მე აქ ვარ და ცოცხალი ვარ".

აღსანიშნავია, რომ ტვინის მიერ აღქმული ყველა შიდა და გარე სიგნალი ინტეგრირებულია და ინტერპრეტირებულია ტვინის "უმაღლესი" რეგიონების მიერ. სწორედ ეს პროცესი იწვევს სუბიექტურ ემოციურ გამოცდილებას. შესაბამისად, იმ ცოდნით რაც დღეს გვაქვს შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ცნობიერება სწორედ ამ უბნებში იბადება და ეს დიდი ინფორმაციის კომპლექსურად გადამუშავებასთან არის დაკავშირებული. მეორეს მხრივ, ეს აჩენს ახალ შეკითხვას, რამდენად შესაძლებელია იგივე შედეგებამდე მივიდეს ხელოვნური ინტელექტი? ამ შეკითხვაზე ზუსტი პასუხი არ არსებობს, ვნახოთ რა იქნება შემდეგი.

ასევე: რა არის ხელოვნური ზოგადი ინტელექტი და რისი შეცვლა შეუძლია მას