ჯენ ხეს მოგზაურობა: აღმოაჩინა თუ არა ჩინეთმა ამერიკა კოლუმბამდე 70 წლით ადრე?
1405 წელს, ჯენ ხე, ჩინელი მუსლიმი საჭურისი, ინდოეთის ოკეანის გავლით, პირველ სამხედრო-სავაჭრო ექსპედიციაში გაემგზავრა. მომდევნო 30 წლის განმავლობაში, მინის საიმპერატორო დინასტიის ხელშეწყობით, იგი ხელმძღვანელობდა მაშინდელი მსოფლიოს უდიდეს საზღვაო ფლოტს - რამაც შესაძლებლობა მისცა ემოგზაურა აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროებამდე და შეეღწია სპარსეთის ყურეში, რაც იმ ეპოქისთვის უკვე შთამბეჭდავი მიღწევა იყო. მისი ეს მოგზაურობა დადასტურებულია და ეჭვს არ ბადებს.
თუმცა, არსებობს მოსაზრება, რომ ჩინელი მეზღვაური გასცდა ინდოეთის ოკეანეს და კიდევ უფრო შორი მიწებისა და ზღვებისკენ აიღო გეზი, რის საფუძვლადაც - „ინტეგრირებული მსოფლიოს გენერალური სქემა“ გვევლინება; იგი 18-ე საუკუნეშია დახატული და 1418 წელს შექმნილი რუკის ასლს წარმოადგენს, რომელიც ჯენ ხეს მიერ აღმოჩენილ ტერიტორიებს ასახავს. იმ შემთხვევაში თუ ეს მონაცემები სინამდვილეს შეესაბამება, მაშინ მსოფლიო ისტორია კიდევ ერთხელ დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ, რადგან რუკის მიხედვით, პირველად მსოფლიოს გარშემო სწორედ ჯენ ხემ იმოგზაურა და შესაბამისად, ამერიკაც კოლუმბამდე 70 წლით ადრე აღმოაჩინა.
რუკის არსებობის შესახებ პირველად 2001 წელს გახდა ცნობილი, როდესაც შანხაელმა იურისტმა, ლიუ განგმა, იგი ადგილობრივი გადამყიდველისგან დაახლოებით 500 დოლარად შეიძინა. ლიუ განგს სჯერა, რომ რუკა ნამდვილია და ჯენ ხემ მართლაც იმოგზაურა ორივე პოლუსის, ამერიკის, ხმელთაშუაზღვის და ავსტრალიის გარშემო. 2003 წელს კი გევინ მენზისმა, აღნიშნული რუკა საკუთარი წიგნის - „1421: წელი როდესაც ჩინეთმა აღმოაჩინა მსოფლიო“- მთავარ მტკიცებულებად გამოიყენა.
რუკაზე კონტინენტები მოხაზულობით ადვილად ამოიცნობა. რუკაზე გამოსახული ლურჯი, მარაოსებრი ტალღები და სხვადასხვა ადგილის ტექსტურად დატანილი ანოტაციები ჩინური კარტოგრაფიის ტრადიციების დაცვით არის შექმნილი. იგი საკმაოდ დეტალურია და წარმოდგენილია ორი ნახევარსფეროს სახით, იმის დასტურად, რომ დედამიწა მრგვალია. ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკის კონტურები გარჩევადია, ისევე როგორც მდინარეები, რომლებიც კონტინენტის სიღრმეებიდან მოედინება. ასევე ვხედავთ არქტიკასა და ჰიმალაის მთებს, რომელიც აღწერილია როგორც მსოფლიოს უმაღლესი ქედი.
მიუხედავად რუკის სრულყოფილებისა, მის სინამდვილეს სწორედ ზემოთჩამოთვლილი დეტალების სიზუსტე აყენებს ეჭვქვეშ, რადგან იგი იმეორებს კარტოგრაფიის იმ ფორმებსა და სტილს, რომელიც მხოლოდ ევროპული სკოლისთვის იყო დამახასიათებელი. ამასთან ერთად, ევროპელი მეზღვაურები და მკვლევარები ასეული წლის განმავლობაში აწყობდნენ მსგავს ექსპედიციებს, რის შედეგადაც გროვდებოდა ცნობები რომლებსაც იყენებდნენ კარტოგრაფები. ხოლო ჯენ ხეს 30 წლიანი მოგზაურობით, დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ შეუძლებელი იქნებოდა თუნდაც მდინარეების ადგილმდებარეობის ზედმიწევნით ასახვა. ასეა არქტიკის შემთხვევაშიც, იგი ჩინურ რუკებზე პირველად 1593 წელს გამოჩნდა, ხოლო ჰიმალაის მთათა სისტემას, მსოფლიოს უმაღლესი ქედის წოდება მხოლოდ XIX საუკუნეში მიენიჭა.
“ეს რუკა სრული აბსურდია,“ პირდაპირ ამბობს ტიმოთი ბრუკი, ბრიტანეთის კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი. იგი დარწმუნებულია, რომ ის რასაც რუკაზე ვხედავთ, 17-ე საუკუნის ევროპული რუკის ასლია. თუმცა საინტერესო ასლი, მასთან დაკავშირებული ისტორიებისა და თუნდაც ჯენ ხეს გარშემო ატეხილი აჟიოტაჟის გამო.
უდავოა, რომ ჯენ ხე შესანიშნავი მეზღვაური იყო, რომელის სახელიც 1990-იან წლებამდე თითქმის არავის ახსოვდა, ხოლო მას შემდეგ, რაც მისი მოგზაურობებისა და აღმოჩენების ისტორია ფართო ყურადღების ქვეშ მოექცა, იგი უმალ იქცა ეროვნულ გმირად. „დასავლეთს ჰყავდა კოლუმბი, ამიტომ ჩინელებსაც სჭირდებოდათ მსგავსი გმირი“, ამბობს თიმოთი ბრუკი.
რუკის ავთენტურობასთან დაკავშირებული დისკუსია, გარკვეულწილად ეხმიანება თანამედროვე ჩინეთის როლს მსოფლიო ასპარეზზე. სი ძინპინი, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის პრეზიდენტი, ჯენ ხეს ქვეყნის ერთ-ერთ უდიდეს ნოვატორად და საერთაშორისო მშვიდობიანი ვაჭრობის საუკეთესო მაგალითად მიიჩნევს. იგი არ ამტკიცებს რომ ამერიკა ჩინელი მეზღვაურის აღმოჩენილია, მისთვის ჯენ ხეს მოგზაურობა თანამედროვე საზღვაო აბრეშუმის გზის გაფართოების ინსპირაციის წყაროა, რომლის მეშვეობითაც ჩინეთი ცდილობს გაზარდოს ზეგავლენა და სავაჭრო ბრუნვა გლობალური მასშტაბით.
მიუხედავად იმისა, რომ კოლუმბი და ჯენ ხეც დიდი მეზღვაურები იყვნენ, მათი მიზნები მაინც განსხვავდებოდა. კოლუმბის ექსპედიციები ვაჭრობას უკავშირდებოდა, მაშინ როდესაც ჯენ ხე დიპლომატიური მისიით მოგზაურობდა; იგი იმპერატორ იუნ-ლეს მიერ იყო წარგზავნილი შორეული ქვეყნებიდან ელჩების ჩამოსაყვანად, რათა მათი აღიარებით განემტკიცებინა უზურპაციით მოპოვებული ძალაუფლება.
ჩინეთის შორეული საზღვაო ექსპედიციები ჯენ ხეს გარდაცვალებასთან ერთად დასრულდა. ახალმა იმპერატორმა აღარ ისურვა ძვირადღირებული მოგზაურობების დაფინანსება და ჩინეთიც რამდენიმე ასეული წლით გარესამყაროსგან ჩაიკეტა.
რა მოხდებოდა თუკი ჩინეთის ფლოტი გააგრძელებდა შორეულ ექსპედიციებს, პასუხგაუცემელ კითხვად რჩება, რადგან ისტორია სხვაგვარად განვითარდა: კოლუმბმა აღმოაჩინა გზა ახალი მსოფლიოსკენ, ჯენ ხეს მოგზაურობების შესახებ კი ძალიან ცოტას სმენია, ჩინეთის გარეთ, რა თქმა უნდა.
-
გადახედვაო'ბრაიენი: თუ საქართველოს ხელისუფლება ე.წ. რუსულ კანონს მიიღებს, ვითარება ჩვენთვის ნათელი გახდება [ინტერვიუ] ო'ბრაიენი: თუ საქართველოს ხელისუფლება ე.წ. რუსულ კანონს მიიღებს, ვითარება ჩვენთვის ნათელი გახდება [ინტერვიუ]
-
გადახედვამიუხედავად დაპირისპირებისა და რთული ვითარებისა, უნდა გვაერთიანებდეს სამშობლოს სიყვარული და შეგვეძლოს მშვიდობიანი თანაცხოვრება — ეპისტოლედან მიუხედავად დაპირისპირებისა და რთული ვითარებისა, უნდა გვაერთიანებდეს სამშობლოს სიყვარული და შეგვეძლოს მშვიდობიანი თანაცხოვრება — ეპისტოლედან
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
კომენტარები