იშვიათი, ტვინის მჭამელი ამება ვრცელდება შეერთებულ შტატებში, მიუხედავად იმისა, რომ ინფექციების უმეტესობა ადრე სამხრეთში გვხვდებოდა, ახლა, უფრო ახალი ინფექციები გამოვლინდა ჩრდილოეთით. კლიმატის ცვლილება და შედარებით თბილი ტემპერატურა ზრდის ამების გადარჩენის უნარს ისეთ ადგილებში, სადაც მას ადრე გამრავლება არ შეეძლო.

რა არის ტვინის მჭამელი ამება?

Naegleria fowleri, საყოველთაოდ ცნობილი, როგორც ტვინის მჭამელი ამება, არის ერთუჯრედიანი ორგანიზმი, რომელიც ჩვეულებრივ ბინადრობს თბილ, მტკნარ წყალში, მაგრამ ის ასევე გვხვდება საზოგადოებრივ ფანტანებშიც. ადამიანები ინფიცირდებიან, როდესაც მიკროსკოპული ორგანიზმი მოხვდება მათ ცხვირში და ტვინში. ის იქ შედის ყნოსვის ნერვის მეშვეობით, რომელიც ჩვეულებრივ, სურნელების შესახებ ცხვირიდან ტვინს გადასცემს ინფორმაციას.

როგორც კი ამება დანიშნულების ადგილს მიაღწევს, ის იწყებს ტვინის ქსოვილის განადგურებას, რაც იწვევს ინფექციას, რომელიც ცნობილია როგორც პირველადი ამებური მენინგოენცეფალიტი (PAM). ის ანადგურებს ტვინის ქსოვილს ტოქსიკური მოლეკულების გამოთავისუფლებით. იმუნური სისტემა ცდილობს ებრძოლოს ინფექციას ტვინში იმუნური უჯრედებისა და სითხის გაგზავნით. ტოქსიკური მოლეკულების და იმუნური პასუხის კომბინაცია იწვევს ტვინის შეშუპებას და სიკვდილს.

97%-ზე მეტი ლეტალური სიხშირით, ინფექცია სწრაფად მოძრაობს შეკუმშვის შემდეგ. საწყისი სიმპტომები მოიცავს თავის ტკივილს, ცხელებას, გულისრევას და ღებინებას, რასაც მოჰყვება კისრის გამკვრივება, დაბნეულობა, კრუნჩხვები, ჰალუცინაციები და კომა.

სიმპტომები შეიძლება დაიწყოს ორგანიზმში შეღწევიდან 1-დან 12 დღემდე, ხოლო სიკვდილი ჩვეულებრივ დაახლოებით ხუთი დღის განმავლობაშია მოსალოდნელი. ჯერ-ჯერობით არ არსებობს ცნობილი ეფექტური მკურნალობის გზა. დიაგნოზის დასმაც თითქმის ყოველთვის ძალიან გვიან ხდება.

აშშ-ში 1962-დან 2021 წლამდე დაფიქსირებული 154 შემთხვევიდან მხოლოდ ოთხი გადაურჩა ინფექციას. გლობალურად კი, მხოლოდ 430 შემთხვევაა დაფიქსირებული.

ტვინის მჭამელი ამება უფრო ჩრდილოეთით ვრცელდება

მიუხედავად იმისა, რომ ამ ფატალური მიკროორგანიზმისგან ინფექციები ძალზე იშვიათია, შემთხვევები, როგორც ჩანს, აშშ-ში უფრო ჩრდილოეთით ვრცელდება.

პათოგენი პირველად ამ ზაფხულს აიოვას შტატში აღმოაჩინეს მას შემდეგ, როდესაც მაცხოვრებლები შტატის სამხრეთით მდებარე ტბაში ბანაობდნენ. სიფრთხილის გამო, აიოვას საზოგადოებრივი ჯანდაცვის დეპარტამენტმა დახურა ტბის სანაპირო დაახლოებით სამი კვირის განმავლობაში.

მეორე შემთხვევა აგვისტოში მას შემდეგ მოხდა, როდესაც ბავშვი მდინარე ელხორნში შევიდა საბანაოდ. სახელმწიფოს ამ შემთხვევამდე საჯაროდ არასოდეს განუცხადებია ამებური მენინგოენცეფალიტის (PAM) შესახებ.

კიდევ ერთი ბიჭი დაუღუპა ნევადაში, მიდის ტბაზე იგივე ინფექციით. სამხრეთ ნევადის ჯანდაცვის ოლქის გამოძიებამ დაადგინა, რომ ბიჭი შესაძლოა ოქტომბრის დასაწყისში დაინფიცირდა და სიმპტომების განვითარება დაიწყო დაახლოებით ერთი კვირის შემდეგ.

მიუხედავად იმისა, რომ შეერთებულ შტატებში ინფექციების უმეტესობა მიეწერება თბილ ტბებში მოცურავე ადამიანებს, არიზონაში ინფექციის გავრცელება გამოწვეული იყო თბილი მიწისქვეშა წყლების გამოყენებით, სადაც ამება ბინადრობს.

ამებას უყვარს სიცხე

ტვინის მჭამელი ამება უფრო გავრცელებული ხდება მტკნარი წყლის ტბებსა და მდინარეებში ტემპერატურის მატებასთან ერთად. თბილი ტემპერატურა არა მხოლოდ ხელს უწყობს პათოგენების გადარჩენას და ზრდას, არამედ ადამიანებს წყალში ჩასვლისკენ უფრო მეტად უბიძგებს, რამაც შეიძლება გაზარდოს ინფექციების რისკი.

კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული დათბობა ნიშნავს, რომ ამება ახლა შეიძლება ვრცელდებოდეს ქვეყნის იმ ადგილებში, სადაც ადრე არ იყო, როგორც ჩრდილოეთში ისე დასავლეთში. ეს ასევე ახანგრძლივებს ამებას სიცოცხლის ხანგრძლივობას ზაფხულის თვეებში.