ერთ ფრაზაში მოყოლილი ბრძოლის ისტორია — ანუ მოკლედ იმაზე, რატომ არ უნდა ვთარგმნოთ "ქამინგ აუთი"
ქამინგ აუთი (ინგლ.) — ღიად გაცხადება ვისიმე სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობისა.
— Merriam-Webster-ის ლექსიკონი
იმის მიუხედავად, ვინ რამდენად ყურადღებით ვუსმენდით ქართული ენის გაკვეთილებს სკოლაში, ბარბარიზმები მეტ-ნაკლებად ალბათ ყველას გვიქმნის დისკომფორტს, საუბარში თუ არა, მასობრივი მედიის საშუალებების მიერ შექმნილ მასალებში მაინც. ერთია ის, რომ ბევრმა შეიძლება მნიშვნელობა ვერ გაიგოს, მეორეა წუხილი იმაზე, რომ "ენა წახდება".
როცა კი ქვეყნდება რაიმე მასალა, სადაც "ქამინგ აუთი", ან მისი ოდნავ გაქართულებული ფორმა ფიგურირებს ხოლმე, თავიდან იწყება ხმალამოღებული ბრძოლა და ცხარე განხილვა იმასთან დაკავშირებით, რამდენად მისაღებია, მსგავს ფორმას ვიყენებდეთ, მით უმეტეს, მედიაში.
წინამდებარე ტექსტში ამაზე სამსჯელოდ, ალბათ აუცილებელია, ორი გარემოება მივიღოთ მხედველობაში: მე ენათმეცნიერი არ ვარ, ამდენად, ეს ტექსტი თავისუფლად შეგიძლიათ დილეტანტის ნაბოდვარად მიიჩნიოთ, თუმცა, წერისკენ კარგა ხნის წინ გამოცემულმა და გასაახლებელმა ლექსიკონებმა, უზუსტო თანამედროვე გამოცემებმა და ზოგჯერ ენათმეცნიერ-რედაქტორებს შორის ჩამოგდებულმა უთანხმოებამ მიბიძგა. მეორეც — ქართულ ენაში უამრავი სიტყვა, მათ შორის ისეთიც, წარმომავლობა რომ დავიწყებული გვაქვს/არ ვიცით, სხვადასხვა უცხოური ენიდანაა შემოსული.
მაგალითად, ამას წინათ გამოითქვა ერთობ სარწმუნო მოსაზრება, რომ ქართულ სლენგზე ზმნა "დაბრედვა" 60-იანი წლების ფილმ შესანიშნავ შვიდეულსა და მის ერთ-ერთ პერსონაჟს, ბრეტს, შეიძლება უკავშირდებოდეს.
რაც უნდა იყოს, ყველანი ვთანხმებით, რომ ყველაფერს ვერ ვთარგმნით და ამას თავისი მიზეზები აქვს. გეცოდინებათ, რომ ძალიან ბევრი ინოვაციის შესატყვისმა ქართულში ვერ მოიკიდა ფეხი და ეს ენის წახდენის მოსურნეების ბრალი ნამდვილად არ ყოფილა. შორს რომ არ წავიდეთ, ახლა ამ სიტყვებს ხომ ინტერნეტში კითხულობთ.
რადგან თანამედროვეობაში ბარბარიზმებისა თუ კალკების უმეტესობა ინგლისური ენიდან შემოდის, ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ქართულენოვანი და ინგლისურენოვანი კულტურა ერთმანეთისგან გეოგრაფიულადაც და იდეურადაც შორიშორსაა, ამდენად, ზოგი რამ ვერანაირად ითარგმნება ისე, რომ არც ორიგინალის "პეწი" დაიკარგოს და შინაარსიც სრულყოფილად გადმოიცეს.
ერთ-ერთი ასეთი ფრაზა, ინგლისურად ფრაზული ზმნა, ქამინგ აუთია, რომელსაც განსაკუთრებული დატვირთვა და ისტორია აქვს, რომელსაც მისი ქართული შესატყვისების ვარიანტები, უბრალოდ, ვერ გადმოსცემენ.
დღეს გავრცელებული მნიშვნელობით ეს ფრაზა სულ რამდენიმე ათწლეულია, რაც გამოიყენება. პირდაპირი თარგმანით ის საიდანმე "გამოსვლას" ნიშნავს, რაც ყველაზე უკეთ შეეფერება ლგბტქ ადამიანების მიერ იმ ნაბიჯის გადადგმას, რასაც ჰეტერონორმატიულ საზოგადოებაში საკუთარი იდენტობის შესახებ ღიად საუბარი ჰქვია. უფრო ვრცლად ფრაზა მეტაფორად იშლება — "კარადიდან გამოსვლა". კარადის მნიშვნელობა კი ასევე მრავალგვარია და აშშ-ში სტოუნუოლის ჯანყით დაწყებული პროცესების შემდეგ მიუთითებს იმ არატოლერანტულ გარემოზე, რომელიც განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანებს ბოჭავს და ავიწროებს. სწორედ ამიტომ, მათ, ვისაც საკუთარ განსხვავებულ იდენტობაზე ჯერ ღიად არ უსაუბრია, closeted, ანუ კარადაში მყოფ პირებად მოიხსენებენ (რაც, ჩემი აზრით, ცოტათი უხერხული ტერმინია, რადგან ქამინგ აუთი მარტივი სულაც არაა და ბევრ გარემოებაზეა დამოკიდებული).
იმის გამო, რომ დღევანდელ სამყაროში ადამიანების ჰეტეროსექსუალ სისგენდერებად ავტომატურად განსაზღვრაა მიღებული, ხშირად ამბობენ, რომ ქამინგ აუთი ქვიარ ადამიანებს არა ერთხელ, არამედ გამუდმებით უწევთ ცხოვრებაში — პირველი ნაბიჯის გადადგმის შემდეგ, ყოველ მომდევნო ჯერზე, ყოველ მომდევნო შემხვედრთან გიწევს იმის ახსნა და თხოვნა, რომ, მაგალითად, უცხოურ ენაში შენთვის მისაღები ნაცვალსახელებით მოგიხსენიონ.
სტოუნუოლს რომ თავი დავანებოთ, "კარადიდან გამოსვლას" კიდევ ერთი მნიშვნელობა აქვს. ამერიკულ სლენგზე "ჩონჩხი კარადაში" სამარცხვინო საიდუმლოს ნიშნავს. (კარადიდან) ქამინგ აუთი კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმას, რომ განსხვავებული სექსუალური ორიენტაცია ან გენდერული იდენტობა სამარცხვინო არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება იყოს. ამით ის ასევე აღნიშნავს, რომ გენდერულ იდენტობაზე ამაყად უნდა ილაპარაკო, იმის მიუხედავად, რომ საზოგადოება შეიძლება დარცხვენისკენ მოგიწოდებდეს. ასე უკავშირდება ქამინგ აუთი კიდევ ერთ ქვიარ ცნებას — პრაიდს (Pride — ინგლ. "სიამაყე"), რასაც ასევე თარგმნის გარეშე ვიყენებთ ქართულად საუბრისას და წერისას.
შესაბამისად, როგორც უკვე დავრწმუნდით, ლგბტქ ლექსიკის უმეტესობა ინგლისური ენიდან და კულტურიდან მოდის, რადგან განმათავისუფლებელი მუხტი სწორედ სტოუნუოლს და მის მსგავს მოვლენებს, ძირითადად ინგლისურენოვან გარემოში განვითარებულს, უკავშირდება.
ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, შეიძლება უკვე ვიფიქროთ, რომ ქართულში ქამინგ აუთისთვის მაინცდამაინც ხელსაყრელი შესატყვისები არ მოგვეძებნება. ამის მიუხედავად, ყველაზე ახლოს მდგარი განმარტება ალბათ "გაცხადებაა" — საკუთარი იდენტობის შესახებ ღიად განაცხადა. ნაკლებად გამოვიყენებდი "გამხელას, "გამჟღავნებას", ან მით უმეტეს, "გამომზეურებას" (რომელიც ერთ-ერთ ინტერნეტგანხილვაში ასევე ახსენეს), რადგან ქართულ გარემოში ყველა ისე ჟღერს, თითქოს საკითხი მართლაც [სამარცხვინო] საიდუმლოს, ან "ბინძურ თეთრეულს" ეხებოდეს. სხვა თუ არაფერი, ინგლისური ფრაზა იმას მაინც უსვამს ხაზს, რომ "კარადა" მის გარეთ არსებული ჰეტერონორმატიული კულტურის ბრალია და არა მათი, ვინც მის შიგნით მოაქციეს.
დაბოლოს, ალბათ არც იმისი აღნიშვნა იქნებოდა ურიგო, რომ ქართული ენა მედიის, მით უმეტეს, სათაურების დიდი მოყვარული არ გახლავთ. ამის დასამტკიცებლად შეგიძლიათ, უბრალოდ, ნებისმიერი ერთი და იმავე ახალი ამბის ("ნიუსის") ინგლისურენოვანი და ქართულენოვანი მასალა შეადაროთ და მიხვდებით, როგორ შეუძლია ინგლისურს ასონიშნების უმცირეს რაოდენობაშიც კი მოჰყვეს ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვან დეტალებს. ამდენად, კიდეც რომ გვსურდეს სათაურებში "ქამინგ აუთის" ჩანაცვლება რომელიმე ვარიანტით, ვეჭვობ, მას "ჰედლაინისთვის" გამოყოფილი ადგილი ეყოს.
თუმცა, ეგ არაფერი. მთავარია, ისეთი ადგილები გვეგულებოდეს, სადაც ნებისმიერ საკითხზე მშვიდად საუბარს შევძლებდით — როგორც საკუთარ იდენტობაზე, ასევე იმაზე, როგორ ვთქვათ გრძელი სიტყვა მოკლედ.
-
გადახედვარა ვიცით დღეს, 15 მაისს დაგეგმილი საპროტესტო აქციების შესახებ რა ვიცით დღეს, 15 მაისს დაგეგმილი საპროტესტო აქციების შესახებ
-
გადახედვააჭარის უმაღლეს საბჭოში "ნაციონალური მოძრაობის" წევრები ბოიკოტის რეჟიმში გადადიან აჭარის უმაღლეს საბჭოში "ნაციონალური მოძრაობის" წევრები ბოიკოტის რეჟიმში გადადიან
-
გადახედვაჯოზეფ ბორელი: საქართველომ კანდიდატის სტატუსი მიიღო 9 ნაბიჯის შესრულების დათქმით… მოვუწოდებთ, გააუქმონ კანონი ჯოზეფ ბორელი: საქართველომ კანდიდატის სტატუსი მიიღო 9 ნაბიჯის შესრულების დათქმით… მოვუწოდებთ, გააუქმონ კანონი
-
გადახედვაო'ბრაიენი ივანიშვილის სანქცირებაზე: როდესაც ადამიანებს სანქციებს ვუწესებთ, ამას ვაკეთებთ მკაფიო მტკიცებულებებით ო'ბრაიენი ივანიშვილის სანქცირებაზე: როდესაც ადამიანებს სანქციებს ვუწესებთ, ამას ვაკეთებთ მკაფიო მტკიცებულებებით
-
გადახედვა"ადამიანები იმიტომ კი არ ვართ, რომ IQ გვაქვს, ადამიანებად ჩვენ გვხდის ემპათია" — გია დვალი "ადამიანები იმიტომ კი არ ვართ, რომ IQ გვაქვს, ადამიანებად ჩვენ გვხდის ემპათია" — გია დვალი
-
გადახედვაგანათლების ხარისხის ცენტრის განცხადება პროტესტის გამო, სასწავლო პროცესის შეჩერების ფაქტებთან დაკავშირებით განათლების ხარისხის ცენტრის განცხადება პროტესტის გამო, სასწავლო პროცესის შეჩერების ფაქტებთან დაკავშირებით
-
გადახედვაროგორი იყო უმუშევრობის დონე და დასაქმების მაჩვენებელი 2023 წელს — საქსტატის მიხედვით როგორი იყო უმუშევრობის დონე და დასაქმების მაჩვენებელი 2023 წელს — საქსტატის მიხედვით
-
გადახედვაკანონი მიუსაფარ ცხოველებს დახმარების გარეშე დატოვებს — ცხოველთა უფლებადამცველები კანონი მიუსაფარ ცხოველებს დახმარების გარეშე დატოვებს — ცხოველთა უფლებადამცველები
-
გადახედვა"შევხვდით დაკავებულ 16 პირს, სამი პოლიციის მხრიდან ძალის გადამეტებაზე მიუთითებს, მათ შორის ლაზარე გრიგორიადისიც" — სახალხო დამცველის აპარატი "შევხვდით დაკავებულ 16 პირს, სამი პოლიციის მხრიდან ძალის გადამეტებაზე მიუთითებს, მათ შორის ლაზარე გრიგორიადისიც" — სახალხო დამცველის აპარატი
-
გადახედვასაიდან იგებს Google Maps, რომ გზა გადაკეტილია? საიდან იგებს Google Maps, რომ გზა გადაკეტილია?
-
გადახედვა"შავი დღეა ქართული დემოკრატიისთვის" — განცხადებაში 11 ამერიკელი სენატორი სანქციების კონკრეტულ ზომებზე საუბრობს "შავი დღეა ქართული დემოკრატიისთვის" — განცხადებაში 11 ამერიკელი სენატორი სანქციების კონკრეტულ ზომებზე საუბრობს
-
გადახედვა4 წელი გულით ვცდილობდი, დამემტკიცებინა ხალხისთვის, რომ პარლამენტში ხელფასის ასაღებად არ ვიყავი, მაგრამ ახლა ვუერთდებით ბოიკოტს — ელისაშვილი 4 წელი გულით ვცდილობდი, დამემტკიცებინა ხალხისთვის, რომ პარლამენტში ხელფასის ასაღებად არ ვიყავი, მაგრამ ახლა ვუერთდებით ბოიკოტს — ელისაშვილი
-
გადახედვადაკავებულ ლაზარე გრიგორიადისს დაზიანებები აქვს სახისა და თავის არეში — ადვოკატი დაკავებულ ლაზარე გრიგორიადისს დაზიანებები აქვს სახისა და თავის არეში — ადვოკატი
-
გადახედვაბაიდენის პრესსპიკერი: თუ ამ კანონმდებლობას საბოლოოდ მიიღებენ, ეს გვაიძულებს, ფუნდამენტურად გადავაფასოთ ურთიერთობა საქართველოსთან ბაიდენის პრესსპიკერი: თუ ამ კანონმდებლობას საბოლოოდ მიიღებენ, ეს გვაიძულებს, ფუნდამენტურად გადავაფასოთ ურთიერთობა საქართველოსთან
-
გადახედვააქციის დროს დაკავებული კონსტანტინე თოხაძე თავისუფალია აქციის დროს დაკავებული კონსტანტინე თოხაძე თავისუფალია
-
გადახედვაო'ბრაიენი: თუ ივანიშვილი ყველაფრის სათავეშია და ამ გზას გააგრძელებს, მაშინ ვფიქრობ, ეს [სანქციები] არის ის, რასაც განვიხილავთ ო'ბრაიენი: თუ ივანიშვილი ყველაფრის სათავეშია და ამ გზას გააგრძელებს, მაშინ ვფიქრობ, ეს [სანქციები] არის ის, რასაც განვიხილავთ
-
გადახედვახვალ პარლამენტში ყვითელი დონე იმოქმედებს — რას ნიშნავს ხვალ პარლამენტში ყვითელი დონე იმოქმედებს — რას ნიშნავს
-
გადახედვა"შემაშფოთებელია იმ ძალადობრივი ქმედებების ხილვა, რასაც სამართალდამცავები იყენებენ" — იოსელიანი ქაცარავას ცემის ფაქტს ეხმიანება "შემაშფოთებელია იმ ძალადობრივი ქმედებების ხილვა, რასაც სამართალდამცავები იყენებენ" — იოსელიანი ქაცარავას ცემის ფაქტს ეხმიანება
-
გადახედვაგმირთა მოედანი გადაიკეტა გმირთა მოედანი გადაიკეტა
-
გადახედვაქაცარავას ცემის ფაქტზე, პოლიციის მხრიდან უფლებამოსილების გადამეტების მუხლით გამოძიება დაიწყო — საგამოძიებო ქაცარავას ცემის ფაქტზე, პოლიციის მხრიდან უფლებამოსილების გადამეტების მუხლით გამოძიება დაიწყო — საგამოძიებო
-
გადახედვარა გავიგეთ ო'ბრაიენისგან მოსალოდნელ სანქციებზე, მთავრობასთან პირისპირ საუბრებსა და აშშ-საქართველოს ურთიერთობების კარგ და ცუდ პერსპექტივებზე რა გავიგეთ ო'ბრაიენისგან მოსალოდნელ სანქციებზე, მთავრობასთან პირისპირ საუბრებსა და აშშ-საქართველოს ურთიერთობების კარგ და ცუდ პერსპექტივებზე
კომენტარები