ფეისბუქი ქართულად გვასწავლის, როგორ ამოვიცნოთ ყალბი ამბები 10 მარტივი გზით
"10 რჩევა ყალბი ამბების გამოსაცნობად", - ასე ჰქვია ფეისბუქის მიერ ქართულ ენაზე გავრცელებულ ონლაინ-ბროშურას, რომელიც მობილურ აპლიკაციაში შესაძლოა თქვენც დაგხვდათ.
"ყალბი ამბების შემჩნევა შესაძლებელია. ჩვენი მიზანია მათი გავრცელების შეზღუდვა, რისთვისაც გთავაზობთ ნამდვილი და ყალბი ამბების გარჩევის რამდენიმე გზას", - წერია პოსტში, რომელიც რეკლამაშიცაა ჩაშვებული.
აღნიშნული ბროშურა ფეისბუქმა თავდაპირველად 2017 წლის 6 აპრილს ინგლისურ ენაზე გაავრცელა. ამას წინ უძღოდა ამერიკის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ არსებული კრიტიკა ფეისბუქის მისამართით იმის შესახებ, რომ სოციალურმა ქსელმა ყალბი ამბებისგან საკუთარი მომხმარებლების დაცვა ვერ შეძლო. ეს კი რუსეთის პროპაგანდისტულმა მანქანამ დონალდ ტრამპის სასიკეთოდ გამოიყენა.
ბროშურა 14 ქვეყანაში ფეისბუქის მილიონობით მომხმარებელმა ნახა. კომპანია მაშინ აცხადებდა, რომ ბროშურა ფეისბუქის მთავარ გვერდზე პირველ ამბად რამდენიმე დღის განმავლობაში გამოჩნდებოდა. ის ასევე ხელმისაწვდომია ფეისბუქის დახმარების ცენტრში.
მაშ ასე, გაეცანით ფეისბუქის 10 რჩევას ყალბი ამბების გამოსაცნობად ახლა უკვე ქართულ ენაზე.
1. იყავით სკეპტიკურები სათაურების მიმართ
ყალბი ამბის სათაური ხშირად მთლიანად მთავრული ასოებით წერია და ბევრ ძახილის ნიშანს იყენებს. თუ შოკისმომგვრელი სათაური არადამაჯერებლად ჟღერს, სავარაუდოდ, ის არც უნდა დაიჯეროთ.
2. კარგად დააკვირდით ბმულს
ყალბი ამბების გამავრცელებელი ბევრი საიტი ახალი ამბების ნამდვილი წყაროების იმიტირებას ცდილობს. დააკვირდით ბმულს, თუ იგი ჰგავს ახალი ამბების რომელიმე სააგენტოს ბმულს, მაგრამ მცირედით განსხვავდება მისგან, ეს შესაძლოა ყალბი ამბის მანიშნებელი იყოს.
3. შეისწავლეთ წყარო
დარწმუნდით, რომ ამბავს ისეთი წყარო ავრცელებს, რომლის რეპუტაციასაც ენდობით; თუ ამბავს თქვენთვის უცნობი ორგანიზაცია ავრცელებს, შეამოწმეთ მათი "ჩვენ შესახებ" განყოფილება, რათა მეტი გაიგოთ ამ ორგანიზაციაზე.
4. ყურადღება მიაქციეთ უჩვეულო ფორმატირებას
ყალბი ამბების გამავრცელებელ ბევრ საიტზე ორთოგრაფიული შეცდომები ან უცნაური წყობა შეგხვდებათ. თუ ამ ნიშნებს შეამჩნევთ, ტექსტი კიდევ უფრო მეტი ყურადღებით წაიკითხეთ.
5. ყურადღება მიაქციეთ ფოტოებს
ხშირად ყალბ ამბებს თან ასევე ყალბი გამოსახულება ახლავს. ზოგჯერ ფოტო ან ვიდეო შეიძლება თავისთავად ნამდვილი იყოს, მაგრამ არანაირ კავშირში არ იყოს ამბავთან. მოძებნეთ გამოსახულება საძიებო სისტემის დახმარებით, რომ გაიგოთ, საიდან არის ის აღებული.
6. დააკვირდით თარიღებს
ყალბი ამბავი შეიძლება შეიცავდეს ურთიერთგამომრიცხავ თარიღებს, ან მოვლენებს დროში უკუღმა განალაგებდეს.
7. შეამოწმეთ დამადასტურებელი ინფორმაცია
შეამოწმეთ მოყვანილი წყაროები მათ სანდოობაში დასარწმუნებლად. წყაროების არარსებობა ან დაუსახელებელ ექსპერტიზებზე დაყრდნობა ყალბი ამბის ნიშანი შეიძლება იყოს.
8. გადახედეთ სხვა ცნობებს
თუ ამბავს არც ერთი სხვა წყარო არ გადმოსცემს, ეს შეიძლება მის სიყალბეზე მიუთითებდეს. თუ სიახლეს თქვენთვის სანდო რამდენიმე წყარო გადმოსცემს, უფრო მეტია ალბათობა, რომ ის ნამდვილია.
9. ხუმრობა ხომ არ არის?
ზოგჯერ ყალბი ამბისა და სატირის ერთმანეთისგან გარჩევა რთულია. შეამოწმეთ, არის თუ არა წყარო ცნობილი პაროდიებით. ხუმრობაზე სტატიის ტონი და სხვა დეტალებიც შეიძლება მიუთითებდეს.
10. ზოგი ამბავი განზრახ ყალბია
კრიტიკულად შეაფასეთ წაკითხული ამბები და მხოლოდ იმ შემთხვევაში გაუზიარეთ სხვებს, თუ მათ უტყუარობაში დარწმუნებული ხართ.
- გიორგი კახიანი: ნიღბიანი პირების მონაწილეობა საპროტესტო აქციებში კანონმდებლობით აკრძალული უნდა იყოს გიორგი კახიანი: ნიღბიანი პირების მონაწილეობა საპროტესტო აქციებში კანონმდებლობით აკრძალული უნდა იყოს
-
გადახედვაირაკლი კობახიძეს, მაკა ბოჭორიშვილს, ანრი ოხანაშვილს, დავით სონღულაშვილს და მარიამ ქვრივიშვილს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილება შეუწყდათ ირაკლი კობახიძეს, მაკა ბოჭორიშვილს, ანრი ოხანაშვილს, დავით სონღულაშვილს და მარიამ ქვრივიშვილს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილება შეუწყდათ
-
გადახედვაადვოკატის ინფორმაციით, იმ ნარკოტიკულ საშუალებებზე, რომლის ქონასაც ჟურნალისტ ნიკა კაციას ედავებიან, ექსპერტიზა დაინიშნა ადვოკატის ინფორმაციით, იმ ნარკოტიკულ საშუალებებზე, რომლის ქონასაც ჟურნალისტ ნიკა კაციას ედავებიან, ექსპერტიზა დაინიშნა
-
გადახედვამერია: მოვუწოდებთ საპროტესტო აქციის მონაწილეებს, არავითარ შემთხვევაში არ ავიდნენ ნაძვის ხის კონსტრუქციაზე მერია: მოვუწოდებთ საპროტესტო აქციის მონაწილეებს, არავითარ შემთხვევაში არ ავიდნენ ნაძვის ხის კონსტრუქციაზე
-
გადახედვადონალდ ტრამპი აშშ-ის მოქალაქეობის დაბადებით მოპოვების უფლების გაუქმებას აპირებს დონალდ ტრამპი აშშ-ის მოქალაქეობის დაბადებით მოპოვების უფლების გაუქმებას აპირებს
-
გადახედვანინო გიკაშვილი: მოგვადგა თეთრი "შკოდა" ნიღბიანებით და ორი ბიჭი დააკავეს ნინო გიკაშვილი: მოგვადგა თეთრი "შკოდა" ნიღბიანებით და ორი ბიჭი დააკავეს
-
გადახედვაIvy League უნივერსიტეტების ამჟამინდელი და კურსდამთავრებული სტუდენტები მშვიდობიან დემონსტრანტებს სოლიდარობას უცხადებენ Ivy League უნივერსიტეტების ამჟამინდელი და კურსდამთავრებული სტუდენტები მშვიდობიან დემონსტრანტებს სოლიდარობას უცხადებენ
-
გადახედვაპაატა ლომაძე: ერთპარტიული მმართველობა, სასამართლოში პრობლემებია, ქუჩაში დემონსტრაციები ბრუტალური წესით ირბევა, ბანდფორმირებები დარბიან ქუჩაში, ყველაფერი არაევროპულია პაატა ლომაძე: ერთპარტიული მმართველობა, სასამართლოში პრობლემებია, ქუჩაში დემონსტრაციები ბრუტალური წესით ირბევა, ბანდფორმირებები დარბიან ქუჩაში, ყველაფერი არაევროპულია
-
გადახედვადონალდ ტრამპი: აშშ დარჩება ნატო-ში, თუ მას სამართლიანად მოექცევიან დონალდ ტრამპი: აშშ დარჩება ნატო-ში, თუ მას სამართლიანად მოექცევიან
-
გადახედვადონალდ ტრამპი უკრაინაზე: ამერიკა მათ დაეხმარა 350 მილიარდით, ხოლო ევროპა 100 მილიარდით, რატომ არ ვეხმარებით თანაბრად? დონალდ ტრამპი უკრაინაზე: ამერიკა მათ დაეხმარა 350 მილიარდით, ხოლო ევროპა 100 მილიარდით, რატომ არ ვეხმარებით თანაბრად?
-
გადახედვამიტროპოლიტი გრიგოლი: თავისუფალ მოქალაქეებზე ამ მასშტაბის ძალადობა და მისი ახალ-ახალი გამოვლინება, გვაბრუნებს ბნელ წარსულში მიტროპოლიტი გრიგოლი: თავისუფალ მოქალაქეებზე ამ მასშტაბის ძალადობა და მისი ახალ-ახალი გამოვლინება, გვაბრუნებს ბნელ წარსულში
-
გადახედვაპარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნის ცერემონიისთვის საწინამძღვრო ჯვარი ქართველმა არტისტმა დაამზადა პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნის ცერემონიისთვის საწინამძღვრო ჯვარი ქართველმა არტისტმა დაამზადა
-
გადახედვასაია: ე.წ. ტიტუშკები სახელმწიფო ინსტიტუტებისა და მაღალი თანამდებობის მქონე პირების ხელშეწყობით, მათი თანხმობით მოქმედებენ საია: ე.წ. ტიტუშკები სახელმწიფო ინსტიტუტებისა და მაღალი თანამდებობის მქონე პირების ხელშეწყობით, მათი თანხმობით მოქმედებენ
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი: "ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნის კონცერტზე კიდევ ერთი ქართველი, ხატია ბუნიათიშვილი" სალომე ზურაბიშვილი: "ღვთისმშობლის ტაძრის გახსნის კონცერტზე კიდევ ერთი ქართველი, ხატია ბუნიათიშვილი"
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: მოვუწოდებ ბიზნესმენებს, კომპანიებს, რომლებსაც ჯერ არ ამოუღიათ ხმა, აქ და ახლა წყდება ქვეყნის ბედი მამუკა ხაზარაძე: მოვუწოდებ ბიზნესმენებს, კომპანიებს, რომლებსაც ჯერ არ ამოუღიათ ხმა, აქ და ახლა წყდება ქვეყნის ბედი
-
გადახედვანიკა გვარამია: ქართული კრიტიკული მედია დგას სამშობლოს და დემოკრატიის დაცვის პირველ ხაზზე, რაც ამ ბრძოლის ფლაგმანია ნიკა გვარამია: ქართული კრიტიკული მედია დგას სამშობლოს და დემოკრატიის დაცვის პირველ ხაზზე, რაც ამ ბრძოლის ფლაგმანია
-
გადახედვაეკა კვირკველია: იურისტებო — დაგვადგნენ სახლში (პოლიცია) მე და კოტეს [მეუღლე] ეკა კვირკველია: იურისტებო — დაგვადგნენ სახლში (პოლიცია) მე და კოტეს [მეუღლე]
-
გადახედვააჭარა თაიმსი: ბათუმში, აქციაზე ერთი პირი დააკავეს აჭარა თაიმსი: ბათუმში, აქციაზე ერთი პირი დააკავეს
-
გადახედვაილია ღლონტი: დაიწყეს დარეკვები ისევ! იგივე რუსული სცენარია, რაც რუსული კანონის დროს –— რეკავენ და გემუქრებიან ილია ღლონტი: დაიწყეს დარეკვები ისევ! იგივე რუსული სცენარია, რაც რუსული კანონის დროს –— რეკავენ და გემუქრებიან
-
გადახედვავანო გომურაშვილი: დამირეკეს, მაგინეს, დამემუქრნენ, მითხრეს რომ მომაგნებდნენ და მაგრად მცემდნენ ვანო გომურაშვილი: დამირეკეს, მაგინეს, დამემუქრნენ, მითხრეს რომ მომაგნებდნენ და მაგრად მცემდნენ
-
გადახედვათბილისის მერია მომიტინგეებს: ნაძვის ხის მონტაჟი არ არის ბოლომდე დასრულებული — უსაფრთხოების მიზნით მასზე არ ახვიდეთ თბილისის მერია მომიტინგეებს: ნაძვის ხის მონტაჟი არ არის ბოლომდე დასრულებული — უსაფრთხოების მიზნით მასზე არ ახვიდეთ
კომენტარები