თუ კოსმოსის შესახებ ყოველ ახალ აღმოჩენაზე აღფრთოვანება გეუფლებათ, მაშინ 25 ნოემბერი, შესაძლოა, თქვენთვის მნიშვნელოვანი დღე იყოს. ეს ის თარიღია, როდესაც NASA-მ ნენსი გრეის რომანის ტელესკოპის (Nancy Grace Roman Telescope) აწყობა დაასრულა.

ამ დღეს გოდარდის კოსმოსური ფრენების ცენტრის დიდ, სუფთა ოთახში, კოსმოსური ტელესკოპის ორი მთავარი სეგმენტი ერთმანეთთან დააკავშირეს.

"რომანი" ინფრაწითელი ტელესკოპია, რომელიც ტელესკოპებში ნამდვილ ფლაგმანად უნდა მოგვევლინოს. მას მხოლოდ ორი ინსტრუმენტი აქვს — ფართოკუთხიანი ინსტრუმენტი (WFI) და კორონოგრაფიული ინსტრუმენტი (CGI).

მისი WFI მას ჰაბლის ტელესკოპზე 100-ჯერ დიდი ხედვის დიაპაზონს აძლევს, ხოლო კორონოგრაფი ეგზოპლანეტებისა და მათი წარმომქმნელი დისკების დაკვირვებისას ვარსკვლავების შუქის დაბლოკვის საშუალებას იძლევა.

ტელესკოპის ძირითადი მიზნები შემდეგია: ბნელი ენერგიის შესწავლა, ეგზოპლანეტების აღწერა, პირველადი შავი ხვრელების აღმოჩენა და კორონოგრაფის გამოყენება ახლომდებარე ეგზოპლანეტებისა და მათი სპექტრების პირდაპირი გამოსახულების მისაღებად.

"რომანის ობსერვატორიის დასრულება კოსმოსური სააგენტოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ გუნდმა ეტაპობრივად შეიმუშავა ობსერვატორია, რომელიც სამყაროს შესახებ ჩვენს გაგებას გააფართოებს", — განაცხადა NASA-ს ასოცირებულმა ადმინისტრატორმა ამიტ კშატრიამ.

ტელესკოპი საფუძვლიან ტესტირებას გაივლის, სანამ ფლორიდაში, კენედის კოსმოსურ ცენტრში გადავა გაშვებისთვის მოსამზადებლად. ამ მომენტისთვის, გაშვების თარიღი 2027 წლის მაისია, როდესაც SpaceX-ის რაკეტა Falcon Heavy მას კოსმოსში გაიტანს. ტელესკოპის ორბიტა მზე-დედამიწის L2 წერტილი იქნება.

შესაძლოა, ტელესკოპი 2026 წლის შემოდგომისთვის იყოს მზად და თუ ასე მოხდება, ეს შესანიშნავი მიღწევა იქნება. მეორე მხრივ, ჩვენ შეიძლება გაგვახსენდეს ჰაბლისა და ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპების გადადებული გაშვებები. მაგალითად, ჰაბლის გაშვება 1980-იან წლებში იგეგმებოდა და საბოლოოდ, ეს 1990-იანებში მოხდა. იგივე შეიძლება ითქვას ჯეიმს ვების კოსმოსურ ტელესკოპზე, რომელიც 10 წლის დაგვიანებით გაუშვეს.

და მაინც, როდესაც არ უნდა გაეშვას რომანის ახალი ტელესკოპი, მას ძალიან დიდი პოტენციალი აქვს.

"რომანის გაშვების შემდეგ, ჩვენ წარმოუდგენელი სამეცნიერო აღმოჩენის ზღვარზე ვიქნებით. მისიის პირველი ხუთი წლის განმავლობაში, მოსალოდნელია, რომ ის 100 000-ზე მეტ შორეულ სამყაროს, ასობით მილიონ ვარსკვლავსა და მილიარდობით გალაქტიკას გამოავლენს", — თქვა ჯული მაკენერიმ, პროექტის უფროსმა მეცნიერმა.

ნენსი გრეის რომანის ტელესკოპის ძირითადი მისია ხუთწლიანია. სხვა ინფრაწითელი ტელესკოპებისგან განსხვავებით, ის ტემპერატურის შესანარჩუნებლად სითხეებს არ იყენებს, ამიტომ გამაგრილებლის გამოლევა პრობლემას არ წარმოადგენს.

მეორე მხრივ, პრობლემა საწვავის ლიმიტებია. ჯეიმს ვების ტელესკოპის მსგავსად, რომანი ორბიტის შესანარჩუნებლადა და პოზიციის შესაცვლელად საწვავს იყენებს. ხუთწლიანი მისია რომანისთვის საკმარისი უნდა იყოს, მაგრამ როგორც სხვა ტელესკოპების შემთხვევაში მოხდა, შეიძლება ამ უკანასკნელის მისიაც გახანგრძლივდეს.

ხუთწლიანი მისიის განმავლობაში, მოსალოდნელია, რომ ის აღმოაჩენს ათიათასობით ზეახალს, ათასობით ეგზოპლანეტასა და ასობით ფორმირების პროცესში მყოფ ეგზოპლანეტურ სისტემას.

ბნელი ენერგიის შესწავლა

რომანის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი ბნელი ენერგიის შესწავლაა. ეს იდუმალი ძალაა, რომელიც სამყაროს გაფართოებას განაპირობებს. ამ ძალის უკეთ გასაგებად კოსმოსის ფართო ხედვაა საჭირო და ეს სწორედ ისაა, რაც რომანს თავის ფართოკუთხიანი ინსტრუმენტით (288 მეგაპიქსელიანი კამერით) შეუძლია.

ბნელი ენერგიის გაგების ერთადერთი გზა ცის უზარმაზარი ნაწილების შესწავლაა. სამყაროს მასშტაბური სტრუქტურის რუკაზე დატანა და მისი ევოლუციისთვის თვალყურის დევნება ასევე ბნელი ენერგიის შესწავლის კრიტიკული ნაწილია.

სხვა ტელესკოპებს ათწლეულები ან სულაც საუკუნეებიც კი დასჭირდება იმის გასაკეთებლად, რასაც რომანის ტელესკოპი სულ რაღაც ხუთ წელიწადში შეძლეს. მაგალითისთვის, რომანის ტელესკოპი ხუთ წელიწადში იმდენივე ცის სურათს გადაიღებს, რამდენსაც ჰაბლი პირველი 30 წლის განმავლობაში. ხუთწლიანი პირველადი მისიის განმავლობაში ის გასაოცარ 20 000 ტერაბაიტ (20 პეტაბაიტ) მონაცემს შეაგროვებს.

მეცნიერების თქმით, რომანის ტელესკოპი დაგვეხმარება გავიგოთ, თუ რატომ ჩქარდება სამყაროს გაფართოების ტემპი.

არამიწიერი სიცოცხლის ძიება

ტელესკოპის მეორე ინსტრუმენტი, კორონოგრაფიული ინსტრუმენტი (CGI), კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხის გადასაჭრელადაა შექმნილი.

ბოლო წლებში ეგზოპლანეტების ძიების პროცესი დაიხვეწა. ახლა ეგზოპლანეტების მასობრივი ძიების ნაცვლად, მეცნიერებს სურთ აღმოაჩინონ დედამიწის მსგავსი მეტი პლანეტა, რომლებიც შეიძლება საცხოვრებლად ვარგისი იყოს. მეორე მხრივ, ეს პლანეტები ადვილად იფარება იმ ვარსკვლავების სიკაშკაშით, რომელთა გარშემოც ბრუნავენ. კომპიუტერული გრაფიკა სწორედ ამ პრობლემის გადასაჭრელად შეიქმნა.

მიუხედავად იმისა, რომ სხვა ტელესკოპებს, მათ შორის ჰაბლს, კორონოგრაფები აქვს, რომანის კორონოგრაფი ბევრად უფრო მაღალტექნოლოგიურია. ეს არის ნიღბების, ფილტრებისა და მოქნილი სარკეების დახვეწილი სისტემა, რომელიც შექმნილია ამ ტექნოლოგიების მრავალი დაკვირვების რეჟიმში გამოსაყენებლად.

"რომანის კორონოგრაფი ამ მიზნის მიღწევასთან ერთი ნაბიჯით მიგვაახლოებს. წარმოუდგენელია, რომ ჩვენ გვაქვს შესაძლებლობა, ეს აპარატურა კოსმოსში გამოვცადოთ ისეთ ძლიერ ობსერვატორიაზე, როგორიც რომანია. მას არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა შეუძლია", — ამბობენ NASA-ში.