ფართომასშტაბიანი ომის ზღვარზე — რა ხდება ყარაბაღში
ყარაბაღის კონფლიქტს, დაწყებიდან დღემდე, 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, მილიონზე მეტი კი დევნილად იქცა
რა სიტუაციაა ახლა ყარაბაღში?
აზერბაიჯანის შეიარაღებული ჯარების ყველა ქვედანაყოფი საბრძოლო მზადყოფნაშია მოყვანილი. აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ 5 აპრილს განაცხადა, რომ თუ სომხები არ შეწყვეტენ ყარაბაღის მიმდებარე აზერბაიჯანული დასახლებების მიმართულებით ცეცხლს, ისინი იერიშს ყარაბაღის დედაქალაქ სტეპანაკერტზე მიიტანენ. თავის მხრივ, სომხეთის პარლამენტის წევრმა ტევან პოღოსიანმა თქვა, რომ სომხური არმია “მტერს დაზავებას აიძულებს” და ყარაბაღში მშვიდობის მთავარი გარანტი სწორედ სომხური არმიაა.
მთიან ყარაბაღში სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის 2016 წლის 1 აპრილს დაწყებული შეტაკებები ყველაზე მასშტაბურია 1994 წელს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ხელშეკრულების გაფორმების შემდეგ. მხარეები მსხვერპლის შესახებ განსხვავებულ ინფორმაციას ავრცელებენ, თუმცა, დაღუპულები არიან როგორც სამოქალაქო, ისე სამხედრო პირები. შეტაკებები სომეხ და აზერბაიჯანელ სამხედროებს შორის 1994 წლის შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა, თუმცა, ამ მასშტაბის სამხედრო ესკალაცია 20 წელია არ ყოფილა.
შეტაკებების დაწყებიდან ორ დღეში პრეზიდენტმა ალიევმა განაცხადა, რომ აზერბაიჯანი ცალმხრივად წყვეტს საბრძოლო მოქმედებებს. მისივე ინფორმაციით, აზერბაიჯანის არმიამ მნიშვნელოვანი პოზიციები და რამდენიმე დასახლება დაიკავა. სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო კი ამტკიცებს, რომ აზერბაიჯანის განცხადება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ დეზინფორმაციაა და ერევანი მთიანი ყარაბაღის ძალებისთვის პირდაპირი სამხედრო დახმარების აღმოჩენის შესაძლებლობას განიხილავს.
რატომ არის მნიშვნელოვანი მშვიდობა მთიან ყარაბაღში?
ამერიკის შეერთებული შტატები და ევროპელი ლიდერები წლებია უშედეგოდ ცდილობენ, მხარეებს შორის ურთიერთობების დარეგულირებას მიაღწიონ. მშვიდობა რეგიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არამხოლოდ აზერბაიჯანისთვის, რადგან კასპიის ზღვიდან შავი ზღვისკენ ნავთობპროდუქტები სწორედ აზერბაიჯანის გავლით, სხვადასხვა მილსადენებით გადის, გარდა ამისა, სამომავლოდ იგეგმება ახალი პროექტების განხორციელებაც. ანალიტიკოსების შეფასებით კი, ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავება რეგიონს დამატებით საფრთხეებს შეუქმნის.
დაპირისპირებულ მხარეებს ცეცხლის შეწყვეტისა და მოლაპარაკებებისკენ მოუწოდეს საქართველოს პრემიერმა გიორგი კვირიკაშვილმა, პრეზიდენტმა გიორგი მარგველაშვილმა და თავდაცვის მინისტრმა თინა ხიდაშელმა. ყარაბაღში შექმნილ სიტუაციასთან დაკავშირებით შეშფოთება ასევე გამოხატეს მთიანი ყარაბაღის სამშვიდობო პროცესის კოორდინატორის, ეუთოს „მინსკის ჯგუფის“ თანათავმჯდომარე ქვეყნებმა - აშშ-მა, საფრანგეთმა და რუსეთმა.
როდის და რატომ დაიწყო კონფლიქტი ყარაბაღში?
მთიან ყარაბაღში ეთნიკური სომხები და აზერბაიჯანელები საუკუნეების განმავლობაში ერთად ცხოვრობდნენ. ყარაბაღი მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდა. მიუხედავად ცალკეული სასტიკი ინციდენტებისა, ორი ეთნიკური ჯგუფი ერთმანეთთან მეტ-ნაკლებად მშვიდობიანად ცხოვრობდა. პირველი მსოფლიო ომის დასრულებისა და საბჭოთა კავშირის შექმნის შემდეგ, 1920-იანი წლების დასაწყისში, საბჭოთა ხელისუფლებამ აქაც გამოიყენა რეგიონში აპრობირებული, ე.წ. დაყავი და იბატონეს პრინციპი და ეთნიკურად სომეხი უმრავლესობით დასახლებული მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის სოციალისტური რესპუბლიკის შემადგენლობაში შეიყვანა როგორც ყარაბაღის ავტონომიური რესპუბლიკა.
ეთნიკურად სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის დაპირისპირებამ პიკს 1988 წელს, საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ცოტა ხნით ადრე მიაღწია. ადგილობრივმა პარლამენტმა გამოაცხადა, რომ ყარაბაღი სომხეთს უერთდებოდა, რასაც სამხედრო დაპირისპირება მოყვა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს, ყარაბაღმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. აქტიური საომარი მოქმედებები 1994 წლამდე გაგრძელდა, რასაც დაახლოებით 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, 1 მილიონი ეთნიკურად აზერბაიჯანელი კი დევნილად იქცა.
1994 წელს სომხეთ-აზერბაიჯანს შორის გაფორმდა ხელშეკრულება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. მიუხედავად ამისა, მცირე შეტაკებები მას შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა. ამჟამად მთიან ყარაბაღს ეთნიკურად სომხები აკონტროლებენ, რომელთაც ზურგს სომხეთი უმაგრებს. გარდა ამისა, მათ ოკუპირებული აქვთ აზერბაიჯანის ტერიტორიის ნაწილი, ე.წ. ბუფერული ზონა, რითაც მთიანი ყარაბაღი სომხეთს უკავშირდება. საერთაშორისო საზოგადოება მთიან ყარაბაღს აზერბაიჯანის ტერიტორიად მიიჩნევს.
ტექსტში გამოყენებულია BBC-ის, Reuters-ის და რადიო თავისუფლების მასალები.
-
გადახედვავახუშტი მენაბდე: ამ კანონით, შეიძლება მოგთხოვონ ნებისმიერი "საჭირო ინფორმაცია“ არა მარტო თქვენზე, არამედ სხვაზეც ვახუშტი მენაბდე: ამ კანონით, შეიძლება მოგთხოვონ ნებისმიერი "საჭირო ინფორმაცია“ არა მარტო თქვენზე, არამედ სხვაზეც
-
გადახედვამილიარდერობა უფრო მეტ ჭკუაზე ხშირად არ მიუთითებს — აი, რატომ მილიარდერობა უფრო მეტ ჭკუაზე ხშირად არ მიუთითებს — აი, რატომ
-
გადახედვაჯაფარიძე: პოლიცია მასობრივად იბარებს ხალხს, "აქციებთან დაკავშირებით" დამიბარეს მეც გამოკითხვაზე ჯაფარიძე: პოლიცია მასობრივად იბარებს ხალხს, "აქციებთან დაკავშირებით" დამიბარეს მეც გამოკითხვაზე
-
გადახედვაპირამიდებთან ახლოს ნილოსის ძველი განშტოების კვალს მიაგნეს პირამიდებთან ახლოს ნილოსის ძველი განშტოების კვალს მიაგნეს
-
გადახედვაგენური თერაპიის მეშვეობით ბავშვს სმენა აღუდგინეს გენური თერაპიის მეშვეობით ბავშვს სმენა აღუდგინეს
-
-
-
გადახედვავარჯიში დროის აღქმას ცვლის — კვლევა ვარჯიში დროის აღქმას ცვლის — კვლევა
-
გადახედვაკადიროვის "მარჯვენა ხელმა", დაუდოვმა, მოულოდნელად პარლამენტის თავმჯდომარის თანამდებობა დატოვა კადიროვის "მარჯვენა ხელმა", დაუდოვმა, მოულოდნელად პარლამენტის თავმჯდომარის თანამდებობა დატოვა
-
გადახედვასაია-ს თავმჯდომარე განმარტავს, რა შეცვალა ქართულმა ოცნებამ რუსულ კანონში საია-ს თავმჯდომარე განმარტავს, რა შეცვალა ქართულმა ოცნებამ რუსულ კანონში
-
გადახედვამიტროპოლიტი შიო: კანონის როგორც მომხრეთა, ისე მოწინააღმდეგეთა შორის არიან ეკლესიის წევრები, ჩვენი სულიერი შვილები. ვფიქრობთ, როგორ დაიძლიოს ეს დაპირისპირება მიტროპოლიტი შიო: კანონის როგორც მომხრეთა, ისე მოწინააღმდეგეთა შორის არიან ეკლესიის წევრები, ჩვენი სულიერი შვილები. ვფიქრობთ, როგორ დაიძლიოს ეს დაპირისპირება
-
გადახედვაქეთი მელუა: 21 წლის ასაკში ქალთან მქონდა ურთიერთობა, დიდ პატივს ვცემ ანტი-ჰომოფობიის დღეს ქეთი მელუა: 21 წლის ასაკში ქალთან მქონდა ურთიერთობა, დიდ პატივს ვცემ ანტი-ჰომოფობიის დღეს
-
გადახედვანახეთ: იუპიტერის ყინულოვანი თანამგზავრი ევროპა NASA-ს ზონდის ობიექტივში ნახეთ: იუპიტერის ყინულოვანი თანამგზავრი ევროპა NASA-ს ზონდის ობიექტივში
-
გადახედვაოკმელაშვილი: პოლიციას ხშირად გამოეყოფოდა უცნობი ბანდა, მომიტინგეებს ურტყამდნენ, "აბრტყელებდნენ", თავი ვალდებულად ჩავთვალე, სუსტები დამეცვა ოკმელაშვილი: პოლიციას ხშირად გამოეყოფოდა უცნობი ბანდა, მომიტინგეებს ურტყამდნენ, "აბრტყელებდნენ", თავი ვალდებულად ჩავთვალე, სუსტები დამეცვა
-
გადახედვააფხაზი ოპოზიციონერები მხარს უჭერენ საქართველოში რუსული კანონის მოწინააღმდეგე მანიფესტანტებს აფხაზი ოპოზიციონერები მხარს უჭერენ საქართველოში რუსული კანონის მოწინააღმდეგე მანიფესტანტებს
-
გადახედვაროგორ მოქმედებს მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ტვინზე როგორ მოქმედებს მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ტვინზე
-
გადახედვააზერბაიჯანელი ოპოზიციონერი, სავარაუდოდ, მისმა თანამშრომელმა მოკლა აზერბაიჯანელი ოპოზიციონერი, სავარაუდოდ, მისმა თანამშრომელმა მოკლა
-
გადახედვამეცნიერების თქმით, ხელით წერა სწავლის უნარებს აუმჯობესებს მეცნიერების თქმით, ხელით წერა სწავლის უნარებს აუმჯობესებს
-
გადახედვარა ვიცით კობახიძის ვიზიტზე თურქეთში, სადაც ის ხუთ მინისტრთან და კიდევ ორ მაღალჩინოსანთან ერთად ჩავიდა რა ვიცით კობახიძის ვიზიტზე თურქეთში, სადაც ის ხუთ მინისტრთან და კიდევ ორ მაღალჩინოსანთან ერთად ჩავიდა
-
გადახედვაბოლო 50 000 წელთან შედარებით, ნახშირორჟანგის დონე ახლა ყველაზე სწრაფად იმატებს ბოლო 50 000 წელთან შედარებით, ნახშირორჟანგის დონე ახლა ყველაზე სწრაფად იმატებს
-
გადახედვა17 მაისს დაგეგმილი მსვლელობის გამო, გარკვეულ ქუჩებზე შეზღუდვები დაწესდება — დეტალები 17 მაისს დაგეგმილი მსვლელობის გამო, გარკვეულ ქუჩებზე შეზღუდვები დაწესდება — დეტალები
კომენტარები