ნობელის პრემია 2019 — ფიზიკოსები, რომლებმაც ჩვენი წარმოდგენები სამუდამოდ შეცვალეს
8 ოქტომბერს ნობელის პრემიის კომისიამ ფიზიკაში 2019 წლის გამარჯვებული დაასახელა. ჯილდო სამყაროს ევოლუციისა და მასში დედამიწის ადგილის მკლევართა სამეულს გადაეცა
2019 წლის ნობელის პრემიის გამარჯვებულები შვედეთის სამეფო აკადემიაში 8 ოქტომბერს გამოაცხადეს. ჟიურის წლევანდელი ფავორიტი კოსმოლოგ-ფიზიკოსთა ტრიო გახდა.
ნობელიანტთა სამეული ასე გამოიყურება:
მედიცინისაგან განსხვავებით, ჯილდო მეცნიერებს შორის განსხვავებულად გადანაწილდა.
სამყაროს ევოლუცია, ანუ დიდი აფეთქებიდან დღემდე
კანადელ მეცნიერს, ჯეიმს პიბლსს ჯილდო სამყაროს ევოლუციის შესახებ კვლევაში მიღწეული წარმატებებისთვის ერგო. აღნიშნული წარმატება მკვლევარისთვის მოსალოდნელი გახლდათ. იგი თეორიულ ასტროფიზიკაში 55 წელზე მეტია მოღვაწეობს და შეიძლება თამამად ითქვას — პიბლსი თანამედროვე კოსმოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელია.
ჯეიმს პიბლსის კარიერა 1960-იან წლებში დაიწყო. იმ პერიოდში სამყაროს შემსწავლელი მეცნიერება განვითარების საწყის ეტაპზე გახლდათ: კოსმოლოგიური მანძილები ხშირად უბრალოდ უხეში ვარაუდები გახლდათ, ხოლო სამყაროს მიახლოებითი ასაკი დაუდგენელი და საკმაოდ დიდი კამათის მიზეზი იყო.
კანადელი ასტროფიზიკოსი დაახლოებით 20 წელი მუშაობდა თავის აწ უკვე ნობელის ჯილდოს მფლობელ ნაშრომზე. იგი პირველი გახლდათ, ვინც დიდი აფეთქებიდან 400 000 წლის შემდეგ არსებული მიკროტალღური რადიაციის შესახებ გამოთქვა მოსაზრება და ამგვარად მოახერხა აღეწერა ჩვენი სამყაროს მოწყობა განვითარების ასეთ ადრეულ ეტაპზე. მის მიერ მოწოდებულმა თეორიამ საშუალება მისცა მეცნიერებს გაეაზრებინათ, რომ სამყაროს მხოლოდ 5% არის ჩვენთვის ცნობილი და დანარჩენი 95% უცნობ ბნელ მატერიას უჭირავს. მისი დამსახურებაა, რომ კოსმოლოგია ფუნდამენტური, მათემატიკური მეცნიერება გახდა.
ჯეიმს პიბლსის დიდი დამსახურება თეორიულ ფიზიკაში ჯილდოზეც აისახა — საპრიზო ფონდის (9 მილიონი კრონი, ანუ დაახლოებით 908 000$) ნახევარი, სწორედ მას ერგო. დარჩენილი თანხა მიშელ მერსა და დიდიე ქუელოს შორის თანაბრად განაწილდება.
ეგზოპლანეტები და მზე-დედამიწის მსგავსი მოდელები
შვეიცარიელ ასტრონომთა წყვილმა ჯერ კიდევ გასული საუკუნის მიწურულს მოიპოვა პოპულარობა.
1992 წელს ასტრონომებმა მზის სისტემის მიღმა არსებული პირველი პლანეტა აღმოაჩინეს, თუმცა იგი ჩამქრალი ვარსკვლავის ირგვლივ ტრიალებდა. ეს კოსმოსის ჭეშმარიტად უსიცოცხლო მიდამო გახლდათ. სწორედ იმ პერიოდში მკვლევართა შორის აქტიურად მუსირებდა აზრი, რომ, შესაძლოა, მზის სისტემა მართლაც გამორჩეული და უნიკალური ადგილია და მის მიღმა არსებული ვარსკვლავების ირგვლივ პლანეტები სულაც არ ყალიბდებიან. იგივე მოსაზრებაზე იყო დიდიე ქუელოც.
ეს უკანასკნელი პროფესორ მიშელ მერთან ზემო პროვანსის ობსერვატორიაში, სამხრეთ საფრანგეთში მუშაობდა. წყვილის თეორიული დაშვებით, ისინი მზის სისტემის მიღმა არსებულ პლანეტებს (თუკი ასეთი რამ ბუნებაში საერთოდ არსებობდა) პირდაპირ ვერ დაინახავდნენ: მკვლევარები ვარსკვლავისგან მომავალი სინათლის ფერის ცვლილებაზე უნდა კონცენტრირებულიყვნენ.
მერისა და ქუელოს აზრით, პლანეტის გრავიტაციას აუცილებლად ექნებოდა მნიშვნელოვანი გავლენა მისსავე ვარსკვლავზე და ისინი ერთმანეთის მიმართ ერთგვარ მოძრაობაში იქნებოდნენ. ამგვარი ტიპის "წინ და უკან გადაადგილება" აუცილებლად აისახებოდა ვარსკვლავიდან გამოსხივებული სინათლის ტალღის სიგრძეზეც. უფრო მარტივად წარმოსადგენი რომ იყოს, თუ რას გულისხმობდნენ მეცნიერები: პოლიციის სირენის ხმა უფრო ხმამაღლა გესმით, როცა მანქანა თქვენ გიახლოვდებათ და მისი ხმა დაშორების კვალდაკვალ სულ უფრო სუსტდება.
ეგზოპლანეტების ძებნის ამგვარი ტექნიკა ეფექტური იმ შემთხვევაში იქნებოდა, თუკი ვარსკვლავზე გრავიტაციული ზეგავლენის მქონე პლანეტა იუპიტერის ხელა მაინც იქნებოდა. 1995 წლის 6 ოქტომბერს მერიმ და ქუელომ თავიანთი პირველი დიდი აღმოჩენის შესახებ მსოფლიოს ხმამაღლა ამცნეს — სამყაროში მზე-დედამიწის მოდელის მქონე პლანეტები ნამდვილად არსებობს!
წყვილის მიერ აღმოჩენილი ეგზოპლანეტა პეგასის თანავარსკვლავედიდან 50 სინათლის წლის დაშორებით მდებარე კოსმოსური სხეული გახლდათ, რომელსაც 51 Pegasi b ეწოდა. გაზის სფერო დედამიწაზე 150-ჯერ უფრო მასიური პლანეტა აღმოჩნდა და მის ზედაპირზე არსებული ტემპერატურა დაახლობით 1 000°C-ს აღწევდა.
ამ აღმოჩენიდან დღემდე ასტრონომებისთვის უკვე 4 000-ზე მეტი ეგზოპლანეტის შესახებ არის ცნობილი. აწ უკვე ნობელიანტი მკვლევარების შემუშავებულმა ტექნიკამ ჩვენს ირგვლივ არსებული სამყარო უფრო მჭიდროდ დასახლებული და მრავალფეროვანი გახადა.
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
-
გადახედვაპოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ პოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ
კომენტარები