10 წიგნი, რომელსაც საბჭოთა საქართველოში საჯაროდ ვერ წაიკითხავდი
3 თებერვალს საქართველო წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღეს აღნიშნავს. ამ დღეს ადამიანები წიგნებისადმი სიყვარულს მათი ხმამაღლა კითხვით გამოხატავენ. ღონისძიების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი წიგნიერების, როგორც ადამიანის ფუნდამენტური უფლების აღიარებაა. ბევრ სხვა უფლებასთან ერთად, საბჭოთა კავშირში ეს უკანასკნელიც შეზღუდული იყო.
საბჭოთა კავშირში 1922 წლიდან მოქმედებდა ცენზურის ორგანო, ე.წ. მთავლიტი (მთავარი ლიტერატურული სამმართველო), რომელიც შემდეგ პრესაში სახელმწიფო საიდუმლოების დაცვისთვის შექმნილი ცენტრალური საბჭოს სახელით გახდა ცნობილი. სწორედ მთავლიტი წყვეტდა კონკრეტული წიგნების დაბეჭდვის, გავრცელებისა თუ აკრძალვის საკითხებს. შესაბამისად, მკითხველებს წიგნების თავისუფლად არჩევა არ შეეძლოთ.
გთავაზობთ წიგნებს, რომლებსაც საბჭოთა კავშირის პერიოდში საჯაროდ ვერ წავიკითხავდით:
1. მიხეილ ბულგაკოვი - ოსტატი და მარგარიტა
ოსტატი და მარგარიტა მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია, რომლის არსზეც მკითხველები, მწერლები, კრიტიკოსები თუ ფილოსოფოსები დღემდე კამათობენ.
რაც არ უნდა გასაკვირი იყოს, ოსტატი და მარგარიტა ავტორის სიცოცხლეში არ დაბეჭდილა. წიგნის თავდაპირველი ვერსია ბულგაკოვმა თავად დაწვა. წიგნის ოფიციალურად დაბეჭდვამდე იგი ხელიდან-ხელში გადადიოდა და მკითხველები მას ჩუმად ეცნობოდნენ.
ოსტატი და მარგარიტა ოფიციალურად ბულგაკოვის გარდაცვალებიდან 33 წლის შემდეგ დაიბეჭდა.
2. დანიელ დეფო - რობინზონ კრუზო
რობინზონ კრუზო მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი გამორჩეული და დასამახსოვრებელი გმირია, რომელიც უამრავი ადამიანისთვის დღემდე ბავშვობის ტკბილ მოგონებად რჩება.
საინტერესოა, რატომ დაიმსახურა, ერთი შეხედვით, სრულიად უწყინარმა წიგნმა საბჭოთა ხელისუფლების რისხვა? ამის მიზეზი შესაძლოა ის იყოს, რომ წიგნში კუნძულზე აღმოჩენილი რობინზონ კრუზო უამრავ დაბრკოლებას დამოუკიდებლად ეჭიდება, რაც საბჭოთა კავშირისეულ კოლექტიური შრომის რწმენას ეწინააღმდეგებოდა.
3. გრიგოლ რობაქიძე - გველის პერანგი
გველის პერანგი მე-20 საუკუნის ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაწარმოებია.
რომანი ახალგაზრდა ემიგრანტის, არჩიბალდ მეკეშის (არჩილ მაყაშვილის) სამშობლოში დაბრუნებაზე მოგვითხრობს.
მთავარი პერსონაჟის განცდები მწერლისთვის უცხო ნამდვილად არაა - საბჭოთა იდეოლოგიასთან დაპირისპირების გამო გრიგოლ რობაქიძე 1931 წლიდან გარდაცვალებამდე პოლიტიკური ემიგრანტი იყო.
გველის პერანგი საქართველოში 1989 წელს დაიბეჭდა.
4. ევგენი ზამიატინი - ჩვენ
ევგენი ზამიატინის წიგნი ოლდოს ჰაქსლის საოცარი ახალი სამყაროსა და ჯორჯ ორუელის 1984-ის წინამორბედად მიიჩნევა.
ზამიატინის დისტოპიური ნოველა ტოტალიტარულ რეჟისა და მუდმივი კონტროლის ქვეშ მცხოვრებ ადამიანებზე მოგვითხრობს. წიგნის სიუჟეტის საბჭოთა ცხოვრებასთან სიახლოვე ხელისუფლებას, რა თქმა უნდა, არ გამორჩენია.
ზამიატინმა დაპატიმრებამდე წიგნის დასავლეთში გაგზავნა მოასწრო, რის შემდეგაც ნაწარმოები აშშ-სა და ევროპაში დაიბეჭდა. გავლენიანი მეგობრების წყალობით, ზამიატინმა ჯერ პატიმრობას, შემდეგ კი საბჭოთა კავშირსაც დააღწია თავი და ცხოვრების ბოლო წლები პარიზში გაატარა.
წიგნი საბჭოთა კავშირში 1988 წელს დაიბეჭდა.
5. ჯორჯ ორუელი - 1984
"ომი მშვიდობაა, თავისუფლება — მონობა, უცოდინრობა — ძალა";
"დიდი ძმა გიყურებს"...
ეს ფრაზები ლიტერატურის მოყვარულებისთვის კარგად ნაცნობია.
ჯორჯ ორუელი წიგნში ტოტალიტარულ სისტემას აღწერს, რომლის მარწუხებში მოქცეული ადამიანები დიდი ძმის ყოვლისმომცველ მზერას ვერ გაურბიან.
რადგანაც სიუჟეტში საბჭოთა სისტემის ამოცნობა რთული არაა, 1950 წელს წიგნი სტალინმა აკრძალა.
6. ჯორჯ ორუელი - ცხოველების ფერმა
ერთ დღეს ადამიანების მბრძანებლობით დაღლილი ცხოველები ფერმაში აჯანყებას მოაწყობენ. ცხოველების მიერ დადგენილი კანონები თანასწორობის შენარჩუნებას ემსახურება და ისიც უნდა უზრუნველყოს, რომ ცხოველები ადამიანებს არასდროს დაემსგავსონ.
თუმცა მკითხველი მალევე აღმოაჩენს, რომ ამ ფერმაში "ყველა ცხოველი თანასწორია, მაგრამ ზოგიერთი ცხოველი უფრო თანასწორი".
წიგნი 1917 წლის რუსეთის რევოლუციასა და საბჭოთა რეჟიმზე მოგვითხრობს. ხელისუფლება ავტორის ირონიამ არ მოხიბლა, ამიტომ ცხოველების ფერმა ორუელის სხვა ნაწარმოებებთან ერთად 1991 წლამდე აკრძალული წიგნების თაროზე იყო შემოდებული.
7. ვლადიმერ ნაბაკოვი - ლოლიტა
ვლადიმერ ნაბაკოვის ლოლიტა, რომელიც კაცისა და არასრულწლოვანი გოგონას ურთიერთობაზე მოგვითხრობს, მკითხველთა შორის აზრთა სხვადასხვაობას ხშირად იწვევს. წიგნი სხვადასხვა დროს უამრავ ქვეყანაში აუკრძალავთ, მათ შორის, საფრანგეთსა და ინგლისში. აკრძალული სიყვარულის ისტორიის დაბეჭდვას უფრთხოდნენ ამერიკელი გამომცემლებიც.
მწერლის მამა ბოლშევიკების მოწინააღმდეგე ცენტრისტი იყო და ოჯახთან ერთად რევოლუციის შემდეგ სამშობლოდან გადასახლდა. ისინი რუსეთში მოღალატეებად ითვლებოდნენ, ამიტომ ნაბაკოვის ნაწარმოებების დაბეჭდვა, თავისთავად, აკრძალული იყო. მიუხედავად ამისა, წიგნი საბჭოთა კავშირში არალეგალურად ვრცელდებოდა, ამიტომაც ინტელიგენციის წარმომადგენლებს მისი წაკითხვის შესაძლებლობა მაინც ჰქონდათ.
ლოლიტა ოფიციალურად 1989 წელს დაიბეჭდა.
8. ალექსანდრე სოლჟენიცინი - არქიპელაგი გულაგი
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა სადამსჯელო სისტემაზე მოგვითხრობს, რომლის ფარგლებშიც პატიმრობაში მყოფი ადამიანები გაუსაძლის პირობებში მძიმე ფიზიკურ სამუშაოს იძულებით ასრულებდნენ. რუსმა მწერალმა ცხოვრება საბჭოთა სადამსჯელო სისტემის კვლევას მიუძღვნა. ის შრომით-გამოსასწორებელ ბანაკებზე ინფორმაციას აგროვებდა, რათა მკითხველებისთვის საბჭოთა სადამსჯელო სისტემა დეტალურად გაეცნო.
სოლჟენიცინს საბჭოთა ხელისუფლება მკაცრად აკონტროლებდა, თუმცა სანამ არქიპელაგი გულაგის ხელნაწერს აღმოაჩენდნენ, მწერალმა ტექსტის ევროპაში გაგზავნა მოახერხა და 1973 წელს წიგნი პარიზში დაიბეჭდა. სოლჟენიცინს მოქალაქეობა ჩამოართვეს და ქვეყნის დატოვება აიძულეს.
არქიპელაგი გულაგი საბჭოთა კავშირში 1990 წელს გამოიცა. მწერალმა მოქალაქეობა აღიდგინა და სამშობლოში დაბრუნდა.
9. ბორის პასტერნაკი - ექიმი ჟივაგო
ექიმი ჟივაგო რუსეთის რევოლუციასა და სამოქალაქო ომის შესახებ მოგვითხრობს. წიგნი მე-20 საუკუნის რუსული ლიტერატურის ერთ-ერთ გამორჩეულ ნაწარმოებად ითვლება. რადგანაც საბჭოთა კავშირმა მის გამოცემაზე უარი თქვა, წიგნი იტალიაში იტალიურ ენაზე დაიბეჭდა. წიგნისთვის პასტერნაკმა ნობელის პრემია მიიღო.
პასტერნაკის წარმატება ხელისუფლებისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა და მწერალი საბჭოთა მედიის წნეხის ქვეშ აღმოჩნდა. მის წინააღმდეგ დაწყებული კამპანიის გამო პასტერნაკს ნობელის პრემიაზე უარის თქმა მოუწია.
საბჭოთა კავშირში წიგნი პირველად 1988 წელს დაიბეჭდა.
10. ფრიდრიხ ნიცშე - ესე იტყოდა ზარატუსტრა
ესე იტყოდა ზარატუსტრა ნიცშეს ფილოსოფიური იდეებით დატვირთული ოთხნაწილიანი ნაწარმოებია, რომელიც აქტუალურობას დღემდე არ კარგავს.
თუმცა, საბჭოთა კავშირი ნიცშეს იდეებისადმი აშკარად სიფრთხილეს იჩენდა, რადგან 1923 წლიდან ფილოსოფოსის ნაწარმოებებმა ბინა აკრძალული წიგნების თაროზე დაიდეს.
ბიბლიოთეკებში შენახულ წიგნებზე წვდომა მხოლოდ ერთეულებს ჰქონდათ, ამიტომ საბჭოთა კავშირში ცხოვრებისას ესე იტყოდა ზარატუსტრას საჯაროდ ნამდვილად ვერ წავიკითხავდით.
თუ მსგავსი ლიტერატურული სიახლეები არასდროს გყოფნის და თან ყოველთვის ეძებ ახალ საკითხავს, შემოგვიერთდი ჯგუფში – რა წავიკითხო?
-
გადახედვაროგორ მოქმედებს მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ტვინზე როგორ მოქმედებს მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ტვინზე
-
გადახედვააზერბაიჯანელი ოპოზიციონერი, სავარაუდოდ, მისმა თანამშრომელმა მოკლა აზერბაიჯანელი ოპოზიციონერი, სავარაუდოდ, მისმა თანამშრომელმა მოკლა
-
გადახედვამეცნიერების თქმით, ხელით წერა სწავლის უნარებს აუმჯობესებს მეცნიერების თქმით, ხელით წერა სწავლის უნარებს აუმჯობესებს
-
გადახედვარა ვიცით კობახიძის ვიზიტზე თურქეთში, სადაც ის ხუთ მინისტრთან და კიდევ ორ მაღალჩინოსანთან ერთად ჩავიდა რა ვიცით კობახიძის ვიზიტზე თურქეთში, სადაც ის ხუთ მინისტრთან და კიდევ ორ მაღალჩინოსანთან ერთად ჩავიდა
-
გადახედვაბოლო 50 000 წელთან შედარებით, ნახშირორჟანგის დონე ახლა ყველაზე სწრაფად იმატებს ბოლო 50 000 წელთან შედარებით, ნახშირორჟანგის დონე ახლა ყველაზე სწრაფად იმატებს
-
გადახედვა17 მაისს დაგეგმილი მსვლელობის გამო, გარკვეულ ქუჩებზე შეზღუდვები დაწესდება — დეტალები 17 მაისს დაგეგმილი მსვლელობის გამო, გარკვეულ ქუჩებზე შეზღუდვები დაწესდება — დეტალები
-
გადახედვალაზარე გრიგორიადისი, რომელიც 14 მაისს, რუსული კანონის საპროტესტო აქციაზე დააკავეს, გაათავისუფლეს ლაზარე გრიგორიადისი, რომელიც 14 მაისს, რუსული კანონის საპროტესტო აქციაზე დააკავეს, გაათავისუფლეს
-
გადახედვარუსულ კანონზე კრიტიკული კომენტარის გამო, POST TV-ის თანამშრომელი გაათავისუფლეს რუსულ კანონზე კრიტიკული კომენტარის გამო, POST TV-ის თანამშრომელი გაათავისუფლეს
-
გადახედვასპორტული ჟურნალისტების განცხადება: ვგმობთ რუსული კანონის მიღებით, ქვეყნის საგარეო კურსის შეცვლას სპორტული ჟურნალისტების განცხადება: ვგმობთ რუსული კანონის მიღებით, ქვეყნის საგარეო კურსის შეცვლას
-
გადახედვააჭარის საკრებულოს ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წევრები ბოიკოტის რეჟიმზე გადადიან აჭარის საკრებულოს ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის წევრები ბოიკოტის რეჟიმზე გადადიან
-
გადახედვაანა სუბელიანის მამაზე თავდასხმის ფაქტზე, ერთ პირს ბრალდება წარედგინა ანა სუბელიანის მამაზე თავდასხმის ფაქტზე, ერთ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვაივანიშვილის ცოლი: გვერდში ვუდგავარ ჩემს მეუღლეს და აბსოლუტურად ვიზიარებ მის შეხედულებებს ივანიშვილის ცოლი: გვერდში ვუდგავარ ჩემს მეუღლეს და აბსოლუტურად ვიზიარებ მის შეხედულებებს
-
გადახედვატვინის ახალი ჩიპი ფიქრებს მაღალი სიზუსტით შიფრავს და სიტყვებად აქცევს ტვინის ახალი ჩიპი ფიქრებს მაღალი სიზუსტით შიფრავს და სიტყვებად აქცევს
-
გადახედვასაქართველოს ეროვნული პლატფორმა მე-10 მოწვევის პარლამენტთან თანამშრომლობის მემორანდუმს საბოლოოდ წყვეტს საქართველოს ეროვნული პლატფორმა მე-10 მოწვევის პარლამენტთან თანამშრომლობის მემორანდუმს საბოლოოდ წყვეტს
-
გადახედვაირაკლი ფავლენიშვილი: მინისტრების მოსვლა აქციაზე არის გაგრძელება მხარდაჭერის, რომელსაც გრძნობს ქართველი ხალხი დასავლური ინტეგრაციის გზაზე ირაკლი ფავლენიშვილი: მინისტრების მოსვლა აქციაზე არის გაგრძელება მხარდაჭერის, რომელსაც გრძნობს ქართველი ხალხი დასავლური ინტეგრაციის გზაზე
-
-
გადახედვა120 ორგანიზაცია: პუტინის წესების დამკვიდრების ეს მცდელობა ღალატია ყველასი, ვინც 200 წელზე მეტია, გარუსების წინააღმდეგ იბრძოდა და იბრძვის 120 ორგანიზაცია: პუტინის წესების დამკვიდრების ეს მცდელობა ღალატია ყველასი, ვინც 200 წელზე მეტია, გარუსების წინააღმდეგ იბრძოდა და იბრძვის
-
გადახედვასტუ-ს რექტორი: არ არის ეს რუსული კანონპროექტი, მე ესე ვთვლი. სტუდენტების გაფიცვას არ შევუწყობ ხელს სტუ-ს რექტორი: არ არის ეს რუსული კანონპროექტი, მე ესე ვთვლი. სტუდენტების გაფიცვას არ შევუწყობ ხელს
-
გადახედვაშსს-მ რუსული კანონის მოწინააღმდეგე კიდევ 2 პირი დააკავა და აცხადებს, რომ მათ 6 წლამდე ვადით პატიმრობა ემუქრებათ შსს-მ რუსული კანონის მოწინააღმდეგე კიდევ 2 პირი დააკავა და აცხადებს, რომ მათ 6 წლამდე ვადით პატიმრობა ემუქრებათ
-
გადახედვა17 მაისი დასვენების დღედ გამოცხადდა 17 მაისი დასვენების დღედ გამოცხადდა
-
გადახედვამდინარაძე: მოვითხოვ, რომ თუ სანქციები ამოქმედდება, სხვებს თავი დაანებონ და მე დამასანქცირონ! მდინარაძე: მოვითხოვ, რომ თუ სანქციები ამოქმედდება, სხვებს თავი დაანებონ და მე დამასანქცირონ!
კომენტარები