ანტისაბჭოთა ნარატივები ოთარ იოსელიანის 5 ფილმში
1934 წლის 2 თებერვალს დაბადებული ქართველი რეჟისორის, ოთარ იოსელიანი კარიერა პირობითად ორ — ქართულ და ფრანგულ პერიოდად შეიძლება დავყოთ. ქართული პერიოდი საბჭოთა რეჟიმს დაემთხვა, თუმცა ეს რეჟისორისთვის ხელისშემშლელ ფაქტორად ვერ იქცა და მაინც ქმნიდა კინოს, რომელიც საბჭოთა წისქვილზე წყალს ნამდვილად არ ასხამდა. ინდივიდზე მოფიქრალი რეჟისორისთვის, რომლის ფილმებიც ქართული მოტივებით იყო დახუნძლული კინოენა თავისუფალი სიტყვის თქმის საშუალებად იქცა, ზოგიერთმა ფილმმა კი საბჭოთა კონტექსტის გამო შეიძინა პოლიტიკური განაცხადის წონა.
ამ სტატიაში ოთარ იოსელიანის ქართული პერიოდის ფილმების ანტისაბჭოთა ნარატივებს გაეცნობით.
1. საკუთარი თავის ძიება ანუ "არაფრის კეთება" — იყო შაშვი მგალობელი (1970)
იყო შაშვი მგალობელი ახალგაზრდა ბიჭზე გვიყვება, რომელიც ვერც საქმეს უდებს გულს, ვერც გარშემომყოფთა წესებს ერგება და დღეებს ხეტიალით და წვრილმანი ამბებით კლავს. მუსიკის წერა უნდა და ეგეც არ გამოსდის, რადგან გარემო ცარიელია და მისგან არც მოტივაციის და არც ინსპირაციის გამოწურვა არ გამოდის, ორკესტრში მუშაობს, მაგრამ ეგეც არაფრად მიაჩნია და ამასობაში, ნაცნობები საბჭოთა საზოგადოების მოსაწონ გზებს ნახულობენ, საქმიანობის სფეროს ირჩევენ, ქორწინდებიან. მგალობელი შაშვი კი თვითძიების გზას ადგას, თუმცა არ გამოსდის, რადგან გარემო მსგავსი ძიებებისთვის არ არის შექმნილი. ფილმი მშრომელთა კლასის საპირისპირო იდეებს აქცევს ფოკუსში და ამით ანტისაბჭოთა განაცხადს ქმნის, ინდივიდუალური გზის ჩვენებით, "არაფრის კეთების" დაფარულ დეტალებს აშიშვლებს და საბჭოთა სისტემაში ინდივიდის გაქრობის ამბავს ყვება.
2. ერთიანი, "დიადი" ერის უტოპიური იდეა — პასტორალი (1975)
ფილმ პასტორალის სიუჟეტი ქალაქის და სოფლის შეპირისპირების და ორი სხვადასხვა რიტმის ურთიერთქმედებით იქმნება. მუსიკალური კვარტეტი რეპეტიციებისთვის სოფლად მიდის და იქ მცხოვრებთა მისწრაფებებს ვერ ერგება. სოფლის მკვიდრთა წვრილმანი რიტუალები, ტრადიციული მუსიკის ყოველდღიურ რეალობაში არსებობა, რომელიც ვიწრო სოციუმისთვის არის სახასიათო და ერთიანი მშრომელთა კლასის პორტრეტის ჩარჩოს სცდება, ყველაზე უკეთ ამბობს, რომ შეუძლებელია შეიქმნას ერთიანი, "დიადი" ერის იდეით გულანთებული საზოგადოება, რომლის ყველა ელემენტს კონკრეტული, კარგად განსაზღვრული როლი აქვს.
3. საბჭოთა სისტემა, როგორც მასობრივი წარმოების მანქანა, რომელიც ხარისხს ანადგურებს — გიორგობისთვე (1966)
ოთარ იოსელიანის პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმის, გიორგობისთვის სიუჟეტი ღვინის ქარხნის ირგვლივ ვითარდება და გეგმის შესასრულებლად უხარისხო ღვინის ჩამოსხმის წინააღმდეგ წასულ ნიკოზე გვიყვება. ნიკოს პერსონაჟი ქარხნის, საბჭოთა "გეგმის შესრულების" იდეის და შესაბამისად მთელი სისტემის წინააღმდეგ მიდის, მარტივი, თუმცა უმნიშვნელოვანესი იდეით, დაიცვას ღვინის ხარისხი. იმის გარდა, რომ ფილმი კონკრეტული ისტორიით ზოგადად საბჭოთა სისტემის მასობრივი წარმოების გეგმის გამო ყველაფრის გაუფასურებაზე ყვება, იმასაც ამბობს, რომ ამ სისტემაში ჩაბმული ადამიანები თვითონ არიან მანკიერნი, უსაფრთხოების გამო მაამებლობას არ ერიდებიან, თუმცა სულაც არ მოსწონთ სისტემა, რომელიც ნელ-ნელა ანადგურებს ყველაფერს, რაც ღირებულია.
4. ოჯახური იდილიის მიღმა დიდი პრობლემები იმალება — აკვარელი (1958)
ოთარ იოსელიანის პირველი ფილმი, მოკლემეტრაჟიანი აკვარელი 10 წუთში ახერხებს იმის თქმას, რომ ამბები, რომელიც ხალხამდე ისე მიდის, როგორც ოჯახური იდილია, სოფლად ცხოვრების მშვიდი ელფერი და ერთგვარი ზღაპარი, რეალურად ბევრად მნიშვნელოვან პრობლემებს იტევს, ფილმში ასეთი პრობლემა უკიდურესი სიღარიბე და თვითგადარჩენისთვის ბრძოლაა. მსგავსი ისტორიების მოყოლა საბჭოთა სისტემის იდეას ძირს უთხრის, რადგან ააშკარავებს იმ დეტალებს, რომლებიც კარგად გაპრიალებული ზედაპირის მიღმა იმალება. აკვარელში პროპაგანდისტული ხელოვნების ბუნებაც კარგად ჩანს, რომელიც ყოველივეს შელამაზებას ისახავს მიზნად. აღსანიშნავია, რომ ფილმი სოფიკო ჭიაურელის მეორე კინოროლია.
5. საბჭოთა ამბების არმოყოლაც ანტისაბჭოთა განაცხადია — საპოვნელა (1959)
ოთარ იოსელიანის მეორე ფილმიც მოკლემეტრაჟიანი იყო. საპოვნელა ყვავილებზე გვიყვება და მიხა მამულაშვილზე, მებაღე-დეკორატორზე, რომელმაც მთელი ცხოვრება ყვავილებს მიუძღვნა, ფილმს ფონად ფოლკლორული მუსიკა გასდევს და ერთ მომენტში ეკლესიის ზარის ხმასაც გაიგონებთ, მაგრამ ვერაფერს გაიგებთ იმაზე, რაც ყვავილების მიღმაა. დროში გაყინულ იდილიას არაფერი არღვევს, მხოლოდ სიფაქიზე და ადამიანის შინაგანი სამყაროს ნატიფი ბუნების წინ წამოწევა. ეს ფილმი უარს ამბობს ტრაფარეტბზე, დიდ ამბებზე, სათქმელზე, რომელიც სისტემას აქვს და მცირე დეტალებით ანტისაბჭოთა განწყობის შექმნას ახერხებს.
-
გადახედვათბილისი პრაიდი: რაც მტრობას დაუნგრევია, სიყვარულს უშენებია! თბილისი პრაიდი: რაც მტრობას დაუნგრევია, სიყვარულს უშენებია!
-
გადახედვამთვარეზე თავდაყირა დამჯდარი იაპონური აპარატი მეორე ღამესაც გადაურჩა მთვარეზე თავდაყირა დამჯდარი იაპონური აპარატი მეორე ღამესაც გადაურჩა
-
გადახედვადააკავეს სამართალდამცავი, რომელიც ცოლზე ფიზიკურად ძალადობდა, მათ შორის — არასრულწლოვანის თანდასწრებითაც დააკავეს სამართალდამცავი, რომელიც ცოლზე ფიზიკურად ძალადობდა, მათ შორის — არასრულწლოვანის თანდასწრებითაც
-
გადახედვა1500 წლის წინანდელი დნმ-ის წყალობით ჩინეთის იმპერატორის გარეგნობა გამოავლინეს 1500 წლის წინანდელი დნმ-ის წყალობით ჩინეთის იმპერატორის გარეგნობა გამოავლინეს
-
გადახედვამეცნიერებმა ორი მამრისგან ჯანმრთელი თაგვები გამოიყვანეს და ეს მდედრის დნმ-ის გარეშე მეცნიერებმა ორი მამრისგან ჯანმრთელი თაგვები გამოიყვანეს და ეს მდედრის დნმ-ის გარეშე
-
გადახედვაკობახიძე: ბატონ ბიძინა ივანიშვილთან მაქვს რეგულარული სატელეფონო კომუნიკაცია კობახიძე: ბატონ ბიძინა ივანიშვილთან მაქვს რეგულარული სატელეფონო კომუნიკაცია
-
გადახედვაისტორიაში პირველად, პაპმა ფეხთბანვის რიტუალი მხოლოდ ქალების მონაწილეობით ჩაატარა ისტორიაში პირველად, პაპმა ფეხთბანვის რიტუალი მხოლოდ ქალების მონაწილეობით ჩაატარა
-
გადახედვასუს-მა, ქრთამის აღების ფაქტზე, ჯანდაცვის სამინისტროს სსიპ-ის 3 ყოფილი თანამშრომელი დააკავა სუს-მა, ქრთამის აღების ფაქტზე, ჯანდაცვის სამინისტროს სსიპ-ის 3 ყოფილი თანამშრომელი დააკავა
-
-
გადახედვაბეთჰოვენის დნმ-ში განსაკუთრებული მუსიკალური ნიჭი არ გამოვლინდა — რას ნიშნავს ეს ბეთჰოვენის დნმ-ში განსაკუთრებული მუსიკალური ნიჭი არ გამოვლინდა — რას ნიშნავს ეს
-
გადახედვაOn.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც მაშინ უნდა გააკეთო, როცა მოწყენილი ხარ On.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც მაშინ უნდა გააკეთო, როცა მოწყენილი ხარ
-
გადახედვაGeorgian Airways, ევრო 2024-ზე დასწრების მსურველებისთვის, გერმანიის მიმართულებით, პირდაპირ ფრენებს შეასრულებს Georgian Airways, ევრო 2024-ზე დასწრების მსურველებისთვის, გერმანიის მიმართულებით, პირდაპირ ფრენებს შეასრულებს
-
გადახედვაკალაძე მელიასა და გვარამიაზე: ბოროტების და რადიკალიზმის ადგილი ქართულ პოლიტიკაში არ არის კალაძე მელიასა და გვარამიაზე: ბოროტების და რადიკალიზმის ადგილი ქართულ პოლიტიკაში არ არის
-
გადახედვაორსულების დიეტა ნაყოფის სახის მახასიათებლებზე მოქმედებს — კვლევა ორსულების დიეტა ნაყოფის სახის მახასიათებლებზე მოქმედებს — კვლევა
-
გადახედვაComcom-მა დათვალა, რამდენმა ადამიანმა უყურა საქართველო-საბერძნეთის მატჩს პირველ არხზე Comcom-მა დათვალა, რამდენმა ადამიანმა უყურა საქართველო-საბერძნეთის მატჩს პირველ არხზე
-
გადახედვანახეთ: როგორ ჩანს დედამიწაზე სეზონების ცვლილება კოსმოსიდან ნახეთ: როგორ ჩანს დედამიწაზე სეზონების ცვლილება კოსმოსიდან
-
გადახედვასომხეთში სოლოვიოვის პროპაგანდისტული გადაცემების ტრანსლირება აიკრძალა სომხეთში სოლოვიოვის პროპაგანდისტული გადაცემების ტრანსლირება აიკრძალა
-
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება შაბათ-კვირას როგორი ამინდი იქნება შაბათ-კვირას
-
გადახედვაბჟანიას გადადგომის მოთხოვნით სოხუმში აქტივისტი შიმშილობს ბჟანიას გადადგომის მოთხოვნით სოხუმში აქტივისტი შიმშილობს
-
გადახედვაჯიფსი როუზი ციხის დატოვებიდან 3 თვის შემდეგ განქორწინდა ჯიფსი როუზი ციხის დატოვებიდან 3 თვის შემდეგ განქორწინდა
კომენტარები