2020 წლის პირველი სამი თვის განმავლობაში, მსოფლიოს მასშტაბით მინიმუმ 800 ადამიანი გარდაიცვალა კორონავირუსთან დაკავშირებით გავრცელებული ყალბი ამბების გამო. ამის შესახებ მკვლევრები იუწყებიან, რომლებმაც საკუთარი ნაშრომი ტროპიკული მედიცინისა და ჰიგიენის ამერიკულ ჟურნალში გამოაქვეყნეს.

მეცნიერების განცხადებით, სოციალურ ქსელებში გავრცელებული დეზინფორმაციისა და ყალბი ამბების გათვალისწინების გამო, საავადმყოფოში 5 800-მდე ადამიანი მოხვდა. უამრავი მათგანი მეთანოლის სპირტისა და ალკოჰოლზე დამზადებული საწმენდი საშუალებების დალევის გამო გარდაიცვალა.

ერთ-ერთი მასშტაბურად გავრცელებული დეზინფორმაციის მიხედვით, ამ პროდუქტების მიღების შემთხვევაში ადამიანები კორონავირუსისგან განიკურნებოდნენ.

კორონავირუსის პანდემიას მსოფლიოში ინფოდემიაც მოჰყვა — ტერმინი ყალბი ამბების გავრცელებით გამოწვეულ კრიზისს აღნიშნავს. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) მალევე განაცხადა, რომ ინფოდემია ისევე სწრაფად ვრცელდებოდა, როგორც თავად კორონავირუსის ინფექცია და ის მოიცავდა კულტურული სტიგმების, ჭორების, შეთქმულების თეორიების გავრცელებას, რომელსაც საერთო არ ჰქონდა სინამდვილესთან და მეცნიერულ ფაქტებთან. WHO ამბობდა, რომ ინფოდემიის პროცესი ადამიანებს ზიანს აყენებდა და სიკვდილიანობის ზრდას ხელს უწყობდა.

ყალბი ამბები ადამიანებს სიცოცხლის ფასად დაუჯდათ

გავრცელებულ დეზინფორმაციას შორის იყო სარწმუნო სამედიცინო ფაქტად წარმოჩენილი რჩევა, რომლის მიხედვითაც დიდი ოდენობის ნიორის ჭამა, ან ვიტამინების მრავლად მიღება ინფექციისგან იცავდა. ყალბი ამბების ზეგავლენის ქვეშ მყოფმა ადამიანების ნაწილმა კორონავირუსისგან თავდასაცავად ძროხის შარდიც კი დალია.

მკვლევრების თქმით, არასწორი ინფორმაციით ნაკარნახევ ყველა ასეთ ქმედებას სერიოზული გართულებები მოჰყვებოდა.

კვლევის ავტორები აცხადებენ, რომ ინფოდემიასთან ბრძოლა საერთაშორისო გამოცემების, მთავრობისა და სოციალური მედიის პლატფორმების პასუხისმგებლობაა, თუმცა დასძენენ, რომ ტექნოლოგიური კომპანიების პასუხი ამ პრობლემაზე ნელი და არაეფექტური იყო. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში, კანონს, რომელიც ონლაინ ზიანის რეგულაციას ეხება, მინიმუმ რამდენიმე წელი არ მიიღებენ.

BBC-მ გამოძიება ჩაატარა, ესაუბრა ექიმებს, ექსპერტებს, მსხვერპლებს და მათ მიერ მოთხრობილი გამოცდილებებით გამოარკვია, რომ კონკრეტულ თავდასხმებს, დანაშაულებებს და კრიმინალს, რომელმაც გარდაცვალება გამოიწვია, კავშირი ჰქონდა კორონავირუსის გარშემო გავრცელებულ დეზინფორმაციასთან.

ინტერნეტში დატრიალებულმა ცრუ ინფრომაციამ და ჭორებმა ირანში მასობრივი მოწამვლა და თავდასხმები გამოიწვია. ტელეკომუნიკაციის ინჟინრები მუქარისა და თავდასხმის ობიექტებად იქცნენ, ინგლისსა და სხვა ქვეყნებში ცეცხლი წაუკიდეს სატელეფონო ანძებს. ძალადობა დეზინფორმაციამ წაახალისა, ყალბი ამბებიდან ერთ-ერთი იყო ისიც, რომ კორონავირუსი 5G-ით ვრცელდებოდა.

თაღლითებს "ხელს უწყობს" სოციალური მედიაც, სადაც ისინი ვითომდა ვირუსისგან თავდასაცავ, სინამდვილეში კი არაეფექტურ პროდუქტებს ყიდიან, მათ შორის "ჯადოსნურ მინერალს", რომელიც, სინამდვილეში გაზავებული ქლორია.

COVID-19-თან დაკავშირებული კონსპირაციის საფრთხე

სატესტო ვაქცინების გამოჩენისთანავე, არსებობს საფრთხე, რომ ვაქცინების მოწინააღმდეგეები სოციალური მედიის პლატფორმას საკუთარი კამპანიებისთვის გამოიყენებენ და ადამიანებს დაარწმუნებენ, რომ ვირუსისგან თავი არ დაიცვან.

იმის მიუხედავად, რომ სოციალური მედიების კომპანიები ვაქცინებთან დაკავშირებულ დეზინფორმაციას აღნიშვნებს ამატებენ, ან პლატფორმიდან შლიან, ამერიკაში ჩატარებულმა ბოლო კვლევებმა აჩვენა, რომ მოქალაქეთა 28%-ს სჯერა გავრცელებული შეთქმულების თეორიების. ერთ-ერთი ასეთია ის, რომ ბილ გეიტსს სურს ვაქცინა გამოიყენოს ადამიანების დასაჩიპად.

ექიმები ამბობენ, რომ კორონავირუსის ეფექტური ვაქცინის შექმნისა და გამოყენება/გავრცელების პროცესს დეზინფორმაციამ შეიძლება ხელი შეუშალოს.

სტატია მოამზადა On.ge-მ აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის ფარგლებში. მასალის დამზადება შესაძლებელი გახდა ამერიკელი ხალხის მხარდაჭერის შედეგად ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია On.ge. ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს EWMI-ს, USAID-ის ან/და ამერიკის შეერთებული შტატების შეხედულებებს.

თუ გინდა, რომ ნამდვილი და ყალბი ამბები ერთმანეთისგან მარტივად განასხვავო და დეზინფორმაციისგან სხვებიც დაიცვა, შემოგვიერთდი ჯგუფში – ერთად ვებრძოლოთ დეზინფორმაციას.