COVID-19-ის გაკვეთილები — რა კავშირია გარემოს დაცვასა და ეპიდემიების გავრცელებას შორის
სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა "მწვანე ალტერნატივას" ვებგვერდზე
2004 წელს გამოქვეყნდა გაეროს ანგარიში, უფრო უსაფრთხო მსოფლიო: ჩვენი საერთო პასუხისმგებლობა, რომელზეც დაახლოებით 5 წელი 1500 მეცნიერი მუშაობდა. მისი მიზანი მსოფლიო მშვიდობის საფრთხეების დადგენა და მათთან ბრძოლის გზების განსაზღვრა იყო. დოკუმენტში გამოკვეთილი გლობალური საფრთხეების 6 მიზეზთა შორის იყო სიღარიბე, ინფექციური დაავადებები და გარემოს დეგრადაცია.
ამ სამმა ურთიერთდაკავშირებულმა პრობლემამ წინა დეკადებში ათობით მილიონი ადამიანი შეიწირა, დაასუსტა სახელმწიფოები და ომების პროვოცირებაც კი გამოიწვია. ანგარიშის ავტორები ჯერ კიდევ 16 წლის წინ გვაფრთხილებდნენ, რა სერიოზული შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს სახელმწიფოების უყურადღებობამ გარემოსდაცვითი პრობლემების მიმართ.
გაეროს ანგარიშში მოყვანილია ეპიდემიების შემთხვევები (შიდსი, ტუბერკულოზი), რომლებმაც მილიონობით ადამიანი მოკლა და გაანალიზებულია მათ წინააღმდეგ ბრძოლის გამოცდილება. შიდსთან ბრძოლის ღონისძიებები შოკისმომგვრელად დაგვიანებულად, ხოლო გამოყოფილი ფულადი რესურსები სამარცხვინოდ მცირედ შეფასდა, რაც იმით აიხსნა, რომ უპირველესად საფრთხე აფრიკას და არა მდიდარ ქვეყნებს შეეხო. დადებითად შეფასდა საერთაშორისო ორგანიზაციების ძალისხმევა და ქვეყნებს შორის თანამშრომლობა SARS-თან ბრძოლაში, რომელიც 3 თვის განმავლობაში 30 ქვეყანაში გავრცელდა (8 ათასი ადამიანი დაავადდა და 774 დაიღუპა).
დოკუმენტში გლობალური კრიზისის მთავარ გამომწვევ მიზეზებად დასახელდა: გარემოსდაცვით პრობლემების არასათანადო გათვალისწინება უსაფრთხოების, განვითარებისა და ჰუმანიტარულ სტრატეგიებში; ქვეყნების მხრიდან გარემოს დაცვის მიმართ უყურადღებობა და კანონის აღსრულების ხარვეზები; გარემოსდაცვითი მრავალმხრივი ხელშეკრულებების შეუსრულებლობა. გარემოსდაცვითი მმართველობის პრობლემებზე გამახვილებულია ყურადღება იმავე პერიოდში გამოქვეყნებულ გაეროს სხვა ფუნდამენტურ ანგარიშშიც, სადაც ვკითხულობთ, რომ გარემოს დეგრადაციას განაპირობებს ქვეყნების მთავრობების შეცდომები და გარემოსდაცვითი რეგულაციების სისუსტე. კერძოდ, მთავრობები უგულებელყოფენ გარემოს დაცვის პრობლემებს და არ ასახავენ მათ კანონმდებლობაში. ხშირ შემთხვევაში, კანონი არსებობს, მაგრამ კანონის აღსრულების დონე ძალზე დაბალია.
კორონავირუსი, რომელიც ცნობილი იყო ღამურებში, შუალედური ცხოველების გავლით გადავიდა ადამიანზე და მუტაციის შემდეგ დაიწყო ადამიანიდან ადამიანზე გადაცემა — ისევე როგორც ეს მოხდა ებოლას, სარსის, ნიპაჰისა და მარბურგის შემთხვევაში. უფრო ადრე შიდსის ვირუსი შიმპანზედან, ინფლუენზა — გარეული ფრინველებიდან, ხოლო ლასას ცხელება მღრღნელებიდან გადაეცა ადამიანს.
დაავადებებს, რომლებიც ცხოველებიდან ადამიანს გადაეცემა, ზოონოზური დაავადებები ეწოდება. მეცნიერები ამბობენ, რომ პრობლემას წარმოადგენენ არა ცხოველები, არამედ ჩვენ — ადამიანები. გარეული ცხოველები ყოველთვის იყვნენ ვირუსის მატარებლები.
ტყეებისა და სხვა ეკოსისტემების განადგურება, ურბანიზაცია, სოფლის მეურნეობის ინტენსიფიკაცია, ნადირობა და გლობალური ვაჭრობა ცოცხალი ცხოველებით ან მათი ნაწილებით (გართობის, საკვებად და ნაკეთობების სახით გამოყენების მიზნით, რაც მილიარდობით დოლარის ბრუნვას უკავშირდება) უფრო და უფრო ამჭიდროვებს ადამიანების კონტაქტს გარეულ ცხოველებთან. ეს კი შესაძლებლობას აძლევს ვირუსებს, რომ დააინფიცირონ ადამიანები.
ადამიანის ინფექციური დაავადებების 70% ზოონოზური წარმოშობისაა, ხოლო ბუნებაში თითქმის 1,7 მილიონი შეუსწავლელი ვირუსი არსებობს, რომელთა ნაწილი ასევე შეიძლება გადავიდეს ადამიანზე და მორიგი ეპიდემია გამოიწვიოს. პათოგენების რეზერვუარს, ძირითადად, მღრღნელები და ღამურები წარმოადგენენ. მღრღნელები დედამიწაზე არსებული ძუძუმწოვრების ნახევარს შეადგენენ, ღამურები — მეოთხედს.
სავარაუდოა, რომ გამოჩნდებიან ახალი ინფექციური დაავადებებიც და შესაძლოა, ძველებიც ხელახლა აფეთქდნენ. მეცნიერები გამოთქვამენ ვარაუდს, რომ კორონავირუსის პანდემია შეიძლება მივიღოთ, როგორც სასიკვდილო გაფრთხილება, საიდანაც სათანადო გაკვეთილი უნდა გამოვიტანოთ: ცხოველებს, ველურ ბუნებას უნდა შევხედოთ, როგორც პარტნიორებს, რომელთა სიცოცხლე, ჯანმრთელობა და საბინადრო გარემო უნდა შენარჩუნდეს, რათა თავიდან ავიცილოთ ახალი ინფექციების მომავალი გლობალური აფეთქება.
გარდა ნადირობისა, ცხოველებით ვაჭრობისა და მათი საბინადრო გარემოს განადგურებისა, არის სხვა გარემოსდაცვითი პრობლემებიც, რომლებმაც, სავარაუდოდ, ხელი შეუწყვეს ახალი კორონავირუსის გავრცელებას და დაავადებულთა სიკვდილიანობის ზრდას: ჰაერის სამრეწველო დაბინძურება, რომელიც გულსისხლძარღვთა და სუნთქვის სისტემებს აზიანებს, სწორედ ამ ფაქტორთა შორისაა.
საერთაშორისო გარემოსდაცვითი ორგანიზაციები მოგვიწოდებენ, რომ მომავალში მეტი ყურადღება მივაქციოთ გარემოსდაცვით საკითხებს; აქცენტი გადავიტანოთ კლიმატის ცვლილების შეჩერებასა და მწვანე ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული ეკონომიკის განვითარებაზე, შევინარჩუნოთ ბუნებრივი ეკოსისტემები და სახეობები; დიდ წარმატებად არ ჩავთვალოთ, რომ კორონა-კრიზისის შედეგად გაჩერებული ეკონომიკის გამო, ცალკეულ ქვეყნებში ჰაერის ხარისხი გაუმჯობესდა. წარმოებისა და მოხმარების სისტემების ფუნდამენტური ცვლილებების გარეშე, ამგვარი ეკონომიკური კრიზისებით გამოწვეული ემისიების შემცირება მოკლევადიანი იქნება.
სტატია მოამზადა "მწვანე ალტერნატივამ" ფონდი "ღია საზოგადოება — საქართველოს" მხარდაჭერით. გამოთქმული მოსაზრებები გამოხატავს "მწვანე ალტერნატივას" პოზიციას და არ შეიძლება განხილულ იქნეს ფონდი "ღია საზოგადოება — საქართველოს" შეხედულებათა ამსახველად.
-
გადახედვაბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე ბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე
-
-
გადახედვასაქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე საქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე
-
გადახედვამედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ მედიაკოალიცია სამართალდამცავ უწყებებს მოუწოდებს, ჟურნალისტ ნატო გოგელიას სახლში შეღწევისა და ქონების დაზიანების ფაქტი დროულად გამოიძიონ
-
გადახედვაროგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა როგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა
-
გადახედვავინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით ვინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით
-
გადახედვა340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა 340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი მამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი
-
გადახედვაინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი ინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი
-
-
გადახედვაფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ ფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ
-
-
გადახედვაახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს ახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს
-
გადახედვა2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს 2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს
-
გადახედვაკვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს კვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს
-
გადახედვაემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი ემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი
-
გადახედვაბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები ბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები
-
გადახედვალაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო ლაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო
-
გადახედვა2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ 2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ
-
გადახედვაBlack Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ Black Sea Arena-ზე Scorpions და OneRepublic მაისში კონცერტებს გამართავენ
-
გადახედვააზერბაიჯანი ევროკავშირისა და აშშ-ის სომხეთთან დაგეგმილი შეხვედრის გამო აღშფოთებულია აზერბაიჯანი ევროკავშირისა და აშშ-ის სომხეთთან დაგეგმილი შეხვედრის გამო აღშფოთებულია
კომენტარები