ახალი კილოგრამი ოფიციალურად დამტკიცდა და ეს მასიური წარმატებაა
კილოგრამის ახალი განსაზღვრება სამყაროსეულ ქაოსზე კაცობრიობის გამარჯვებაა. გვერწმუნეთ, არ ვაჭარბებთ.
კაცობრიობას კილოგრამის - პლანეტის მასშტაბით გამოყენებული მასის ეტალონის - ახალი განსაზღვრება აქვს.
20 მაისს, მსოფლიო მეტროლოგიის დღეს დანერგილმა ცვლილებამ გაცილებით უხმაუროდ ჩაიარა, ვიდრე იმ სიახლემ, წელიწადი ნაკიანი წამით გძელი რომ გახადა. მართლაც, პრაქტიკულად ეს არაფერზე იმოქმედებს. სააბაზანოს იატაკზე დადგმულ სასწორზე რიცხვები არ შეიცვლება - სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ.
ამის მიუხედავად, ეს მაინც შთამბეჭდავი წარმატებაა: ეს არის კაცობრიობის გამარჯვება იმ ქაოსზე, რომელიც სამყაროში მეფობს.
როდესაც ნოემბერში მეცნიერები ზომებისა და წონების საერთაშორისო კონფერენციაზე ვერსალში შეიკრიბნენ და მხარი დაუჭირეს ცვლილებას, მათ მეტრული სისტემის დამკვიდრებისას დაბადებულ ოცნებას შეასხეს ხორცი. მეტრული სისტემა - რომელიც შემდგომში ერთეულთა განსაზღვრის საერთაშორისო სისტემადაც იქცა - "ყველა დროისა და ყველა ხალხისთვის" უნდა ყოფილიყო განკუთვნილი.
აქამდე კი კილოგრამი ყველა დროისთვის ნამდვილად არ იყო განსაზღვული. ის არასრულყოფილი გახლდათ; ამიერიდან კი სრულყოფილი იქნება.
აქამდე კილოგრამის განმსაზღვრელი პარიზში არსებული მეტალის ნაჭერი იყო
საუკუნეზე მეტია, რაც კილოგრამს ძალიან მარტივი განმარტება აქვს: ეს იყო იმ პლატინა-ირიდიუმის შენადნობის მასა, რომელიც 1989 წლიდან მოყოლებული ზომებისა და წონების საერთაშორისო ბიუროში, საფრანგეთშია განთავსებული.
მას კილოგრამის საერთაშორისო პროტოტიპს, ასევე Big K-ს ან Le Grand K-ს, უწოდებენ და დედამიწის გარშემო მრავალი ასლი მოეპოვება. მათ შორის რამდენიმე სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის საერთაშორისო ინსტიტუტში, მერილენდშია მოთავსებული და წონათა კალიბრირებისთვის და იმაში დასარწმუნებლად იყენებენ, რომ მთელი მსოფლიო ზომათა იდენტურ სისტემას მოიხმარს.
ეს ასლები წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ კილოგრამი კილოგრამის ტოლი იქნება - არ აქვს მნიშვნელობა, თვითმფრინავების მწარმოებელ ქარხანაში იზომება ის თუ შენ მეზობლად გახსნილი სასურსათო მაღაზიის სალაროს ციფრულ სასწორზე. ხოლო მათ გასაგონად, ვინც ფიქრობს, რომ ამერიკაში კილოგრამის ბედი არავის ანაღვლებს, რადგან იქ იმპერიული სისტემის ისეთი ერთეულები გამოიყენება, როგორებიც ფუნტი, ფუტი თუ გალონია, უნდა ითქვას, რომ ეს უკანასკნელებიც ერთეულთა საერთაშორისო სისტემას ეფუძნებიან. ოფიციალურად, ამერიკული 1 ფუნტი განისაზღვრება, როგორც 0.45359237 კილოგრამი.
პრობლემა ის არის, რომ Big K ადამიანის ხელით შექმნილი ობიექტია და, შესაბამისად, არასრულყოფილია. თუ Big K შეიცვლება, ყველაფერი მას უნდა მოერგოს. ეს უკვე მოხდა კიდეც. Big K არ არის მუდმივი და შექმნის დღიდან მან 50 მიკროგრამამდე - დაახლოებით, წამწამის წონა დაკარგა. ნერვების მომშლელი კია, მაგრამ როდესაც Big K მასას კარგავს, ძველი განმარტების თანახმად, ის ისევ ერთ კილოგრამად რჩება.
ეს სულაც არაა კარგი ამბავი. მაშინ უკეთესი ვარიანტი რა არის?
ახალი განმარტება კილოგრამის ღირებულებას ბუნებაში არსებულ ისეთ მუდმივობასთან აკავშირებს, რაც არასდროს და არაფრის დიდებით არ შეიცვლება
მაისის ბოლოდან მოყოლებული კილოგრამი პლანკის მუდმივათი განისაზღვრება.
პლანკის მუდმივა კვანტურ მექანიკაში არსებული კონცეპტია. კვანტური მექანიკა მეცნიერების ის დარგია, რომელიც სამყაროს პაწაწინა კომპონენტების მოქმედებას შეისწავლის. ეს კონცეპტი კი აღწერს იმ პროცესს, რომლის დროსაც მატერიის უმცირესი ნაწილაკები ენერგიას კვანტებად ანუ განცალკევებულ საფეხურებად გამოყოფენ. მარტივად რომ ვთქვათ, პლანკის მუდმივა ის უმცირესი ქმედებაა, რომლის შესრულებაც ელექტრონს შეუძლია.
მნიშვნელოვანი ისაა, რომ პლანკის მუდმივა არასდროს შეიცვლება. ეს კი მას კილოგრამის განსაზღვის ღირსეულ კანდიდატად აქცევს.
იმის ბოლომდე დასაფასებლად, თუ რატომაა აუცილებელი კილოგრამის პლანკის მუდმივათი განსაზღვრა, პირველ რიგში, სხვა ერთეულის განსაზღვრების შეცვლის მაგალითს შევხედოთ. საქმე ისაა, რომ მეტრი - ჩვენს პლანეტაზე მოქმედი სიგრძის ეტალონი - თავის დროზე ასევე გადაკვალიფიცირდა და სინათლის სისწრაფეს მიება.
თავდაპირველად მეტრი საფრანგეთის ზომებისა და წონების საერთაშორისო ბიუროში მოთავსებული პლატინისა და ირიდიუმის შენადნობისგან დამზადებული ძელით განისაზღვრებოდა. შემდეგ ის ხელმეორედ იმგვარად განიმარტა, რომ რადიაციის გარკვეული ტალღის სიგრძის ტოლი გახდა. მაგრამ ამჯერადაც ამგვარი განმარტების პრობლემა მისი უზუსტობა იყო. ის სამყაროს უცვლელ თვისებაზე არ იყო დაფუძნებული.
აი, სინათლის სიჩქარე, მეორე მხრივ კი, უცვლელია. 1983 წლისთვის მეცნიერებს უკვე შეეძლოთ მისი ზუსტად გაზომვა და ის მეტრის სიგრძის დასადგენად გამოიყენეს, რათა ისიც მუდმივი გაეხადათ.
აი, როგორ მოხდა ეს: ხელახლა განსაზღვრული მეტრი სინათლის მიერ ვაკუუმში წამის 1/299,792,458-ში გავლილი მანძილის ტოლი გახდა. არსებითად, მეტრის დეფინიცია უკვე სინათლის სისწრაფის განმარტებაზეა დაშენებული.
ახლა მივუბრუნდეთ პლანკის მუდმივას. გაწერილად ის ასე გამოიყურება: 6.62607015 × 10-34 მ2კგ/წ.
ამ რიცხვის შემადგენელი ერთეულები, შეგვიძლია, განტოლებად აღვიქვათ. მნიშვნელოვანი კი ისაა, რომ კილოგრამი ამ განტოლების ერთეულთა შორის არის. ამ გზით, რადგან პლანკის მუდმივას ღირებულება დადგენილი და მუდმივია, კილოგრამის ღირებულებაც მუდმივი ხდება.
პლანკის მუდმივაში თითოეული ერთეული ბუნების უცვლელი ძალით არის განსაზღვრული. მეტრი სინათლის სისწრაფეზეა მიბმული, ხოლო წამი - ელემენტ ცეზიუმში არსებული ატომების მახასიათებლებზე. და რადგან პლანკის მუდმივას ღირებულება უკვე გაიზომა და დადგინდა, ეს ნიშნავს, რომ კილოგრამის ღირებულებაც გაზომილ-დადგენილია.
პლანკის მუდმივას ღირებულება კი იმიტომ ვიცით,რომ მისი სიზუსტით გაზომვაზე წლების განმავლობაში ვმუშაობდით. ეს საოცრად რთული დავალება იყო: არსებითად, ჩვენ სამყაროში არსებული ყველაზე პატარა რამ უნდა გაგვეზომა. ამას კი ათეულობით წელი და ისეთი რთული და დახვეწილი მოწყობილობის გამოყენება დასჭირდა, როგორიც კიბლის სასწორია.
მაგრამ, როგორც უკვე გითხარით, სანერვიულო არაფერი გაქვთ: ახალი კილოგრამი ძველი კილოგრამის მასის იდენტურია. ეს იმიტომ, რომ მეცნიერებმა პლანკის მუდმივას ღირებულების გასაზომად ძველი კილოგრამი გამოიყენეს.
არსებითად, სწორედ ამ გზით მიება ძველი კილოგრამი პლანკის მუდმივას - ზუსტად ისე, როგორც მეტრის სიგრძე მიება თავის დროზე სინათლის სისწრაფეს.
მაისშივე ახალი განსაზღვრებები მიეწერა ელექტრულ დენს, ტემპერატურასა და ნივთიერების შემცველობას. ისინიც ბუნებაში არსებულ მუდმივებს დაუკავშირდნენ. თუმცა, კილოგრამისგან განსხვავებით, მათი განმარტებები ფიზიკურ ობიექტებზე დაფუძნებული არც ყოფილა. Big K მსგავს ობიექტებს შორის უკანასკნელი გახლდათ.
თუ ამ ყველაფრის გულისყურით წაკითხვა ზედმეტ ტვირთად ჩათვალეთ, მაშინ ამ ცვლილების მთავარ მნიშვნელობაზე მოკლედ გეტყვით: ჩვენ აღარ გვჭირდება აშშ-ს ან საფრანგეთის მთავრობა, ან თუნდაც საერთაშორისო მმართველი ორგანო, იმის სათქმელად, თუ რა არის კილოგრამი. ეს იქნება სამყაროსეული ფუნდამენტური სიმართლე, რომლის გაზომვაც სათანადო აღჭურვილობის მქონე ყველა არსებას შეეძლება.
ამავე თემაზე:
კილოგრამი ცვლილებას განიცდის, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სასწორზე სხვა რიცხვი დაიწერება
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება შაბათ-კვირას როგორი ამინდი იქნება შაბათ-კვირას
-
გადახედვაბჟანიას გადადგომის მოთხოვნით სოხუმში აქტივისტი შიმშილობს ბჟანიას გადადგომის მოთხოვნით სოხუმში აქტივისტი შიმშილობს
-
გადახედვაჯიფსი როუზი ციხის დატოვებიდან 3 თვის შემდეგ განქორწინდა ჯიფსი როუზი ციხის დატოვებიდან 3 თვის შემდეგ განქორწინდა
-
გადახედვათბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრში შრომითი უფლებების დარღვევა გამოვლინდა - კულტურის პროფკავშირი თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრში შრომითი უფლებების დარღვევა გამოვლინდა - კულტურის პროფკავშირი
-
გადახედვავენერაზე სიცოცხლის "საშენი მასალის" არსებობა შესაძლებელია — კვლევა ვენერაზე სიცოცხლის "საშენი მასალის" არსებობა შესაძლებელია — კვლევა
-
გადახედვაფრანგული კომპანიისგან ნაყიდი პირველი სამაშველო ვერტმფრენი H 145 უკვე საქართველოშია ფრანგული კომპანიისგან ნაყიდი პირველი სამაშველო ვერტმფრენი H 145 უკვე საქართველოშია
-
გადახედვაბაკურიანში, ზვავში მოყოლილი ადამიანის სამძებრო-სამაშველო ოპერაცია განახლდა ბაკურიანში, ზვავში მოყოლილი ადამიანის სამძებრო-სამაშველო ოპერაცია განახლდა
-
-
გადახედვაინფოგრაფიკა: პრინციპები, რომელსაც მოსამართლე უნდა ეყრდნობოდეს ინფოგრაფიკა: პრინციპები, რომელსაც მოსამართლე უნდა ეყრდნობოდეს
-
გადახედვაბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე ბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე
-
-
გადახედვასაქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე საქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე
-
გადახედვამასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს მასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს
-
გადახედვაახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს ახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს
-
-
გადახედვაროგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა როგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა
-
გადახედვავინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით ვინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით
-
გადახედვა340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა 340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი მამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი
-
გადახედვაინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი ინტერნეტის სიჩქარე რამდენიმე მილიონჯერ გაზარდეს — როგორ გადაიტანეს წამში 301 ტერაბიტი
-
გადახედვაფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ ფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ
კომენტარები