ქალები, რომლებმაც მსოფლიო შეცვალეს
ქალთა უფლებები მრავალი წლის განმავლობაში იგნორირებული იყო, ხოლო მათი ხმა ყველაზე დაბალი, უიმედო და სასოწარკვეთილი. ქალებმა ხანგრძლივი, საინტერესო და წინააღმდეგობრივი გზის გავლის შედეგად, მათი მისამართით არსებული კულტურული ნორმების შეცვლა მოახერხეს - თუმცა არა ბოლომდე.
წარმოგიდგენთ, ქალებს, რომლმაც შეცვალეს მსოფლიო და გახადეს სამყარო უფრო უკეთესი ვიდრე იყო. ცხადია, აქ ყველას ჩამოთვლას ვერ შევძლებ და მხოლოდ მცირე ნაწილის შესახებ მოგითხრობთ.
1. შვედი ანტი-ნაცისტი
ჰოლოკოსტს გადარჩენილი ქალი, რომელიც შვედეთში ნეო ნაცისტების აქციის მონაწილეს თავში ჩანთას ურტყამს. (ფოტო: 1985 წლის 13 აპრილი)
2. მარია კიური
პოლონელი ფიზიკოსი მარი კიური, რომლის შრომები რადიოაქტიურ ნივთიერებათა შესწავლის შესახებ საფუძვლად დაედო ფიზიკისა და ქიმიის ახალ დარგებს. მან პირველმა მოამზადა რადიუმის ეტალონი და ორჯერ გახდა ნობელის პრემიის მფლობელი.
3. მალალა იუსაფზაი
„ავიღოთ ჩვენი წიგნები და კალმები, ისინი ჩვენი ყველაზე ძლიერი იარაღებია. ექსტრემისტებს მუდამ ეშინოდათ და ეშინიათ წიგნების და კალმების. მათ ქალებისაც ეშინიათ.
მე მინდა, რომ განათლება თალიბების, ტერორისტებისა და ექსტრემისტების შვილებმა მიიღონ. ერთ ბავშვს, ერთ მასწავლებელს, ერთ წიგნს და ერთ კალამს შეუძლია შეცვალოს მსოფლიო. განათლება ერთადერთი გამოსავალია. განათლება უპირველესია'' - ეს სიტყვები მალალა იუსაფზაის ეკუთვნის პაკისტანელ აქტივისტსა და ნობელის პრემიის ყველაზე ახალგაზრდა მფლობელს.
მალალა საქვეყნოდ ცნობილი მას შემდეგ გახდა, რაც 2009 წელს, 11 წლის ასაკში "ბიბისის" ბლოგერი გახდა, სადაც "თალიბანის" რეჟიმის პარალელურად საკუთარ ცხოვრებაზე და გოგონების განათლების უფლებებისთვის წერდა. 2009 წელს პაკისტანში თალიბების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ხელისუფლებამ გოგონებისათვის სკოლაში სიარული აკრძალა. 11 წლის მალალამ გადაწყვიტა, დაეცვა თავისი განათლების უფლება, თუმცა მის პროტესტს მძაფრი რეაქცია მოჰყვა.
2012 წელს "თალიბებმა" მისი მოკვლა სცადეს და გოგონა მძიმედ დაჭრეს.
მალალა ახლა დიდ ბრიტანეთში, მშობლებთან ერთად, ცხოვრობს. იქიდანვე აგრძელებს თავის საქმიანობას და ამ სიმამაცისა და შემართებისთვის ასევე მიღებული აქვს ანდრეი სახაროვისა და ანა პოლიტკოვსკაიას სახელობის პრემიები.
2015 წელს დიდ ეკრანებზე იუსაფზაის ისტორიაზე გადაღებული დოკუმენტური ფილმი გამოვიდა - “მან მე მალალა დამარქვა”. ფილმში ის თავდასხმამდე და თავდასხმის შემდეგ პერიოდს იხსენებს. ფილმის რეჟისორს სურს, რომ 18 წლის პაკისტანელი გოგოს ოცნებები გაამხილოს, მალალა კი მხოლოდ ერთი ოცნება აქვს - „მინდა მსოფლიოს ყველა გოგო და ბიჭი სწავლობდეს; სკოლაში თანაკლასელების გვერდით, ჩემს მაგიდასთან ჯდომა და კითხვა ჩემი უფლებაა. ყოველი ადამიანის სახეზე ბედნიერი ღიმილის ხილვაა ჩემი ოცნება”, ამბობს მალალა.
4. კეტრინ სვითზერი
მიუხედავად იმისა, რომ კატრინ სვითზერს საერთოდ არ ჰქონდა უფლება, მან 1967 წელს ბოსტონის მარათონში მაინც მიიღო მონაწილეობა. როცა ორგანიზატორებმა დაინახეს, რომ მარათონში ქალი იღებდა მონაწილეობას, მის შეჩერება სცადეს. თუმცა, კატერინი მაინც აგრძელებდა სირბილს.
ამ ამბიდან 5 წლის შემდეგ ორგანიზატორებმა ქალებს მარათონში მონაწილეობის უფლება მისცეს.
5. ვალენტინა ტერეშკოვა
პირველი ქალი-კოსმონავტი და საბჭოთა კავშირის გმირი. მისი სახელი მთვარის ერთ-ერთ კრატერს დაარქვეს.
6. ამელია ერჰარტი
პირველი ქალი პილოტი, რომელმაც ატლანტის ოკეანე გადაიფრინა, რისთვისაც მფრინავის ჯვრით დააჯილდოვეს. დაწერა რამდენიმე წიგნი საკუთრ ფრენებზე და დიდი როლი ითამაშა ქალი მფრინავების ორგანიზაციის ფორმირებაში. ერთ–ერთ ინტერვიუში ამელია ერჰარტმა განაცხადა: “ქალები მამაკაცების მსგავსად უნდა შევეჭიდოთ შეუძლებელს. ამ ჭიდილში წარუმატებლობა კი სხვისთვის ახალ გამოწვევად უნდა იქცეს".
7. კომაკი კიმურა
იაპონელი სუფრაჟისტი, რომელიც ქალების საარჩევნო უფლების მინიჭებას ითხოვდა. სუფრაჟისტები იყვნენ ქალები, რომლებიც ამ უფლებისთვის იბრძოდნენ. საბოლოოდ, მათ მიენიჭათ საარჩევნო უფლებები, თუმცა მთავარი ბრძოლა ჯერ კიდევ წინ იყო.
8. როზა პარკსი
ამერიკაში ცნობილია როგორც “ადამიანთა უფლებების პირველი ლედი”.
1955 წლის პირველ დეკემბერს, მონტგომერიში ავტობუსით მგზავრობისას, შავკანიანთა უფლებების ცნობილმა დამცველმა, როზა პარკსმა, მძღოლს უარი განუცხადა თეთრკანიანი მგზავრისთვის ადგილის გათავისუფლების მოთხოვნაზე.
როზა პარკსი დააკავეს და ბრალი საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევაში დასდეს. ამ ინციდენტმა შავკანიანთა დიდი საპროტესტო აქცია გამოიწვია, რომელიც ცნობილია როგორც მონტგომერის ავტობუსების ბოიკოტი. პროტესტი საზოგადოებრივ ტრანსპორტში რასისტული სეგრეგაციის წინააღმდეგ იყო მიმართული. მარტინ ლუთერ კინგის ინიციატივით შავკანიანმა მოსახლეობამ საზოგადოებრივ ტრანსპორტს 381 დღიანი ბოიკოტი გამოუცხადა. მისი 100 წლის იუბილეს აღსანიშნად კი შეერთებული შტატების საფოსტო მომსახურებამ როზას პორტრეტის საფოსტო მარკა გამოსცა, 4 თებერვალს კი, მისი დაბადების დღეს, როზა პარკის დღე დღე დააწესა.
9. მოდ ვაგნერი
ტატუს პირველი მხატვარი ქალი. მოდ ვაგნერი, თავდაპირველად, ცირკში აკრობატად მუშაობდა, სადაც, ცნობილი ტატუს ოსტატი გას ვაგნერი გაიცნო - სწორედ მან შეასწავლა ახალგაზრდა გოგონას ტატუს ხელობა, რომლისთვისაც მხოლოდ ნემსი და საღებავი იყო საჭირო. ვაგნერი იყო პირველი ქალი, ვინც ტატუ საკუთარ სხეულზე თავად გაიკეთა, რითაც თანამედროვე ქალებისთვის ნიადაგი შეამზადა. მოდ ვაგნერი 1961 წელს გარდაიცვალა, თუმცა მის მიერ დატოვებული მემკვიდრეობა მომავალი თაობისთვის თავისუფლების ერთგვარი მაგალითი იყო, რადგან მის ეპოქაში ტატუ მხოლოდ მამაკაცების “საქმეს” მიიჩნეოდა, მან კი დაამტკიცა, რომ ეს საქმე ქალსაც ისევე კარგად გამოსდის, როგორც კაცს.
10. ანეტ კელერმანი
გაგიკვირდებათ და, ფოტოზე გამოსახული ანეტ კელერმანი, ამ საცურაო კოსტიუმის გამო “საზოგადოების შეურაცხყოფისა და სითამამის” ბრალდებით დააპატიმრეს.
კელერმანი ფეხების თანდაყოლილი სისუსტის გამო ორგანიზმს ბავშვობიდან ცურვით იძლიერებდა, მოგვიანებით კი არა მხოლოდ პროფესიონალ მოცურავედ იქცა, არამედ სინქრონული ცურვის ერთ-ერთ ფუძემდებლადაც ითვლება.
ის იყო პირველი ქალი, რომელმაც საჯაროდ მოითხოვა, რომ, იმ დროისთვის გავრცელებული პანტალონების ნაცვლად, ქალებს ერთიანი (ერთნაჭრიანი) მოტკეცილი საცურაო კოსტიუმი ცმოდათ.
11. სუ ჩი
მიანმარის ხელისუფლებაში სამხედრო ხუნტის მოსვლის შემდეგ, სუ ჩი, რომელიც ახალი მმართველების ოპოზიცია იყო დააპატიმრეს და შინაპატიმრობა მიუსაჯეს. იგი პოლიტიკური მოძრაობის, “ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის” წევრი იყო. უკანონო ხელისუფლებამ, პატიმრობის ალტერნატივად, მას ქვეყნის დატოვება შესთავაზა. თუმცა მისგან მტკიცე უარი მიიღო. 1990 წელს ხუნტამ არჩევნები ჩაატარა, რომელშიც გამარჯვებული "ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის" გახდა, თუმცა, მიუხედავად ამისა, შეიარაღებულმა ძალებმა მათთვის ხელისუფლების გადაცემაზე უარი თქვეს და არჩევნების შედეგი გააუქმეს.
ამ მოვლენებმა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო და 1991 წელს სუ ჩის ნობელის პრემია გადაეცა მშვიდობის დარგში. პრემიის სახით მიღებული $1,3 მილიონი მან საკუთარი თანამემამულეების ჯანმრთელობასა და განათლებას მოახმარა. აუნ სან სუ ჩი შინაპატიმრობიდან 1995 წლის ივლისში გათავისუფლდა. თუმცა 2000 წლის სექტემბერში პუტჩისტებმა ის კვლავ შინაპატიმრობაში აიყვანეს და მხოლოდ 2002 წლის 6 მაისს, გაეროს შუამავალთა ჩარევით, მას კვლავ დართეს თავისუფლად გადაადგილების ნება.
2003 წლის 30 მაისს, სოფელ დეპაინში, ხუნტის მიერ დაქირავებული შეიარაღებული პირები მის ავტომობილს თავს დაესხნენ. ჩიმ და მისმა მძღოლმა თავს გაქცევით უშველეს, თუმცა ის მალევე დააპატიმრეს და ქალაქ იანგონის ციხეში მოათავსეს. სუ ჩი 2010 წლამდე შინა პატიმრობაში იმყოფებოდა. ამჟამად მიანმარის საგარეო საქმეთა პოსტს იკავებს.
12. პატრისია არკეტი
2015 წელს პატრისია არკეტმა “Boyhood”-ში შესრულებული როლისთვის ოსკარი მიიღო. მსახიობი სიტყვით გამოსვლისას შეეხო თემას, რომელზე ქალები უკვე წლებია ხმამაღლა საუბრობენ - თანაბარი ანაზღაურება ყველას.
ჰოლივუდი, რომელიც სტერეოტიპებს უნდა ამსხვრევდეს, პატრიარქატული სამყაროს ერთ-ერთი დიდი ბუდეა, სადაც ჯერ კიდევ მიმდინარეობს ბრძოლა იმაზე, რომ ქალ და მამაკაც მსახიობებს ერთნაირი ანაზღაურება მისცენ. ამ თემაზე საუბრობენ ისეთი მსახიობები, როგორებიც არიან - მერილ სტრიპი, ჯენიფერ ლოურენსი, ჯულიანა მური, რობინ რაითი და ა.შ.
თანაბარ ანაზღაურებაზე ხმამაღლა საუბარი ჯერ კიდევ 1970 წელს დაიწყო, როდესაც რამდენიმე ქალმა აქცია მოაწყო, რომელზეც სქესის მიხედვით გადანაწილებულ ჰონორარებს აპროტესტებდნენ.
13. ლეოლა კინგი
პირველი ქალი რომელმაც 1918 წელს საგზაო პატრულად დაიწყო მუშაობა.
14. ვანგარი მაატაი
ნობელის მშვიდობის პრემიის პირველი აფრიკელი ქალი ლაურეატი. მაატაი აქტიურად იბრძოდა კენიაში დემოკრატიის განვითარებისათვის.
15. ჰეიდი ლამარი
ჰოლივუდის ოქროს ხანის ერთ-ერთი დიდი ვარსკვლავი. სწორედ მისი დამსახურებაა Wi-fi-ს საშუალებით ახლა ამ სტატიას რომ კითხულობთ, ასე რომ ვინც ამბობს, ყველა მნიშვნელოვანი გამოგონება კაცებს ეკუთვნისო, იმას არ ეღირსოს ვაი-ფაის შევსებული ლოგო არც კომპიუტერზე და არც მობილურზე.
რა თქმა უნდა, ეს არასრული ჩამონათვალია იმ ქალების, რომლებმაც მსოფლიო შეცვალეს. არასრულია იმიტომ, რომ რაც არ უნდა ბევრი დავწეროთ, რაც არ უნდა ბევრი ქალის შესახებ მოვყვეთ, ყოველთვის დარჩება კიდევ უფრო ბევრი, რომელთა ისტორიაც ისტორიამაც დაივიწყა და ჩვენც დაგვავიწყდა.
-
გადახედვაბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე ბასიანი: კანონი სრულად ზღუდავს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებას, აწესებს ცენზურას ფაქტობრივად ყველა სფეროზე
-
-
გადახედვასაქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე საქართველოს 10 საუკეთესო გამოსვლა ევროვიზიაზე
-
გადახედვამასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს მასშტაბური კვლევის თანახმად, ვიაგრა ალცჰაიმერის განვითარების რისკებს 50%-ით ამცირებს
-
გადახედვაახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს ახალი რობოტი ადამიანის სახის გამომეტყველებას იმეორებს
-
-
გადახედვაროგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა როგორ აისახება ყინულის დნობა დღის ხანგრძლივობაზე? — ახალი კვლევა
-
გადახედვავინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით ვინ იქნება Neuralink-ის შემდეგი პაციენტი — რა ვიცით
-
გადახედვა340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა 340 000 ლარზე მეტი ოდენობის თანხის თაღლითურად დაუფლების ფაქტზე, ორ პირს ბრალდება წარედგინა
-
გადახედვაბელას ადგილას, ედვარდს დავშორდებოდი — კრისტენ სტიუარტი ბელას ადგილას, ედვარდს დავშორდებოდი — კრისტენ სტიუარტი
-
გადახედვამამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი მამუკა ხაზარაძე: რეალურად, ვდგავართ ძალიან დიდ გზაჯვარედინზე — ან ევროპა ან რუსეთი
-
-
გადახედვაფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ ფრინველის გრიპი ძროხებში ვრცელდება — რა უნდა ვიცოდეთ
-
გადახედვაახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს ახალი სურათი ჩვენი გალაქტიკის შავი ხვრელის მაგნიტური ველის სტრუქტურას გვიჩვენებს
-
გადახედვა2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს 2023 წელს შემცირდა ქორწინების, განქორწინების და შობადობის მაჩვენებელი — საქსტატი დემოგრაფიულ მაჩვენებლებს აქვეყნებს
-
გადახედვაკვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს კვლევის მიხედვით, თაობიდან თაობამდე ტვინების ზომა იზრდება — რას შეიძლება ნიშნავდეს ეს
-
გადახედვაემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი ემა სტოუნს Poor Things-ის რეჟისორის ახალ ფილმში ვიხილავთ — ნახე ტრეილერი
-
გადახედვაბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები ბაკურიანში, თოვლის მასაში ერთი ადამიანია მოყოლილი — ადგილზე მუშაობენ მაშველები
-
გადახედვაახალგაზრდებმა ზეწოლა არ უნდა იგრძნონ, თუ ადრეულ ასაკში სექსი არ აქვთ — რებელ უილსონი ახალგაზრდებმა ზეწოლა არ უნდა იგრძნონ, თუ ადრეულ ასაკში სექსი არ აქვთ — რებელ უილსონი
-
გადახედვალაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო ლაზარე გრიგორიადისის საქმეზე დასკვნითი სხდომა კვლავ გადაიდო
-
გადახედვა2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ 2026 წელს ასტრონავტები მთვარეზე მცენარეებსაც წაიღებენ
კომენტარები