1960-იან წლებში აპოლოს მისიებმა არა მხოლოდ ამერიკელები დასვეს მთვარეზე, არამედ ჩვენი თანამგზავრის შესახებ ფასდაუდებელი ინფორმაცია მოგვაწოდეს.

როგორც მეცნიერებაში ხშირად ხდება ხოლმე, აპოლოს მისიამ გარკვეულ კითხვებზე პასუხების გაცემის პარალელურად, უამრავი ახალი კითხვა გააჩინა. ერთ-ერთ ასეთ საიდუმლოს ფარდა ახლახან აეხადა.

1971 და 1972 წელს აპოლოს მე-15 და მე-17 მისიის დროს ასტრონავტებმა მთვარის ზედაპირის ქვეშ ორი ტემპერატურული სენსორი დაამონტაჟეს. აპოლოს პროგრამა 1972 წელს დასრულდა, თუმცა ეს სენსორები ინფორმაციას მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში, 1971 წლიდან 1977 წლამდე იწერდნენ.

1974 წელს მთვარის ზედაპირის ქვეშ ტემპერატურა -16.8 ცელსიუსიდან -15.7 ცელსიუსამდე გაიზარდა. მას შემდეგ ათწლეულებია, მეცნიერები ამ უეცარი ცვლილების გამომწვევი მიზეზების ახსნას ცდილობენ. მდგომარეობა გააუარესა იმ ფაქტმაც, რომ დაიკარგა 1975-1977 წლებში ჩაწერილი ტემპერატურების ვიდეოფირები.

მთვარის ზედაპირზე სენსორების დამონტაჟების პროცესი

მთვარის ზედაპირზე სენსორების დამონტაჟების პროცესი

ფოტო: NASA

ბოლო რვა წლის განმავლობაში მკვლევარები აქტიურად მუშაობდნენ მონაცემების გაშიფვრაზე. კვლევის შედეგები და ის აღდგენილი ინფორმაცია, რომელიც აქამდე საჯარო არ იყო, ახლა უკვე ყველასათვის ხელმისაწვდომია.

კვლევის ავტორი უოლტერ კიფერი ამბობს, რომ აპოლოს მთვარის ტემპერატურული ექსპერიმენტის მიზანი იყო, გაერკვიათ, თუ რა სისწრაფით კარგავს მთვარე სითბურ ენერგიას.

"თერმული ენერგიის დაკარგვაზე დაკვირვება მნიშვნელოვანია, რადგან სწორედ ამით ისაზღვრება მთვარის შინაგანი გეოლოგიური აქტივობა. მაგალითისთვის, დედამიწიდან გამოყოფილი თერმული ენერგია განსაზღვრავს, თუ რა სიჩქარით იმოძრავებს ტექტონიკური ფილები და როგორ ჩამოყალიბდება მთები, ან რა სიხშირით მოხდება მიწისძვრები და ვულკანური ამოფრქვევები", - ამბობს ის.

აპოლო 17-ის მისიის ხელმძღვანელი იუჯინ ცერნანი მთვარეზე გადასაადგილებელ მანქანას მართავს

აპოლო 17-ის მისიის ხელმძღვანელი იუჯინ ცერნანი მთვარეზე გადასაადგილებელ მანქანას მართავს

ფოტო: NASA

სენსორებიდან ინფორმაციის ჩაწერის შემდეგ მასალა ანალიზისა და შენახვისთვის აპოლოს მეცნიერებს გადაეცათ, თუმცა 1975-1977 წლის ფაილები რატომღაც ადგილზე არ იყო.

"ეს გაურკვევლობა ამდენ ხანს იმიტომ გაგრძელდა, რომ მასზე უბრალოდ არავინ მუშაობდა. ნასამ ძველი დაკარგული მასალების აღდგენა 2010 წელს გადაწყვიტა და ჩვენც სწორედ ამ დროს დავიწყეთ ამ საკითხზე მუშაობა", - აცხადებს ერთ-ერთი მეცნიერი. ძველი ვიდეოკასეტებიდან მასალის თანამედროვე ფორმატში გადმოტანას წლები დასჭირდა.

საბოლოოდ, მეცნიერებმა სენსორებიდან მიღებულ მთელ ინფორმაციას ერთ ადგილას მოუყარეს თავი, გაშიფრეს და გაანალიზეს. აღმოჩნდა, რომ ტემპერატურის მატება ჯერ მთვარის ზედაპირზე დაფიქსირდა და შემდეგ ნელ-ნელა სიღრმეში გავრცელდა. აშკარა იყო, რომ ეს ფაქტი მომხდარის ერთ კონკრეტულ ვერსიას ადასტურებდა.

ფოტო: NASA

აღმოჩნდა, რომ მთვარის ზედაპირზე ასეთი ტიპის დათბობის გამოწვევა მხოლოდ ადამიანებს შეეძლოთ. მთვარეზე გადაადგილებისა და სხვადასხვა ტექნიკის დამონტაჟებისას მათ ზედაპირზე არსებული ქვიშა მიმოფანტეს და ამით არსებული ბალანსი დაარღვიეს. სურათების ანალიზმა აჩვენეს, რომ ადგილები, რომლებზეც ასტრონავტებმა ფეხით თუ როვერებით იარეს, ჩამუქდა. მუქმა არეებმა კი მზისგან მეტი სითბო შთანთქეს, რამაც ტემპერატურის აწევა გამოიწვია. ეს ეფექტი სწორედ იმ ადგილებში შეიმჩნეოდა, სადაც ასტრონავტებმა დიდი დრო დაჰყვეს. ამ ზონების გარეთ კი ასტრონავტებს მთვარის ზედაპირის ტემპერატურაზე გავლენა არ ჰქონიათ.

ეს ღირებული ინფორმაციაა, რომელიც მომავალი მისიების დაგეგმვისათვის გამოგვადგება.

"სხვადასხვა მოწყობილობების და სენსორების დამონტაჟებისას ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ შესაძლოა მონაცემების გაზომვისას მასში უზუსტობების წყარო ჩვენ თვითონვე ვიყოთ", - ამბობს ტეხასის ტექნიკური უნივესიტეტის მეცნიერი საიჩი საგიარა.