შეუძლებელია, სამყაროს უმცირესი ნაწილაკები ჩვეულებრივ სასწორზე აწონო. მაგრამ ფიზიკოსებმა ჭკვიანური ექსპერიმენტით აღმოაჩინეს, რომ ერთი ასეთი ნაწილაკი - კონკრეტულად კი პროტონი - ბევრად უფრო მსუბუქია, ვიდრე ადრე ეგონათ.

პაწაწინა, დადებითად დამუხტული პროტონები ყველგანაა. ისინი ყველა ატომის ბირთვში ბინადრობენ და მზისა და სხვა ვარსკვლავების უმეტეს ნაწილს შეადგენენ. პროტონი იმდენად მცირე მასისაა - კილოგრამის მემილიარდედ-მემილიარდედ-მემილიარდედი - რომ მათი აწონვა ჩვეულებრივი საზომებით შეუძლებელია. თუმცა, უკანასკნელ ათწლეულებში, ფიზიკოსებმა პროტონის უკეთ ასაწონად ელექტრული და მაგნიტური ველები სპეციალურ მოწყობილობაში გააერთიანეს, რომელსაც პენინგის მახე ეწოდება. ექსპერიმენტისას ელექტრული და მაგნიტურ ველები პროტონს იჭერენ, ხოლო მაგნიტური ველი მას წრიულად ამოძრავებს. ბრუნვისას პროტონი ვიბრირებს, ან ოსცილირებს, იმ სიხშირეზე, რომელიც მის მასასთანაა კავშირში. მკვლევრებს მისი მასის გამოთვლა ამ სიხშირეების გაზომვით შეუძლიათ. შემდეგ მას ადარებენ ნახშირბად-12-ის ბირთვს, რომელიც განსაზღვრულია, რომ 12 ატომური მასის ერთეულის ტოლია.

იდეალური არცერთი ექსპერიმენტი არ არის. მაგნიტური ველები დროსა და სივრცეში იცვლება, რაც მცირე გაზომვით ცდომილებებს იწვევს. ამ ფლუქტუაციების ეფექტების შესამცირებლად, მაინცში (გერმანია) მომუშავე ფიზიკოსთა ჯგუფმა, ნახშირბადის ბირთვი და პროტონი სხვადასხვა მახეებში მოათავსა, შემდეგ კი ისინი გამზომველი მახიდან სწრაფად გამოაგდეს და შეაგდეს. ბირთვისა და პროტონის ადგილების გაცვლას აქამდე 30 წუთი სჭირდებოდა, გერმანელმა ფიზიკოსებმა ეს სულ რაღაც 3 წუთში მოახერხეს. შედეგად, ცდომილებების დრო ფაქტობრივად აღარ დატოვეს. ამასთან, მათ თავიანთ მოწყობილობებს მოძრაობის უფრო მეტი დეტექტორი დაუყენეს, რის გამოც გაზომვის სიზუსტემ ტრილიონში 32 ნაწილს მიაღწია.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ მისი მასა 1,007276466583 ატომური მასის ერთეულია. ეს დაახლოებით 30 მემილიარდედი პროცენტით ნაკლებია, ვიდრე წინა ექსპერიმენტების საშუალო შედეგი - საკმაოდ მცირე განსხვავება, რომელიც, რეალურად, სამ სტანდარტიანი დევიაციითაა შესამჩნევი (შედარებისთვის, მეცნიერებისთვის ორ სტანდარტიან დევიაციას საკმარისად მიიჩნევენ, რომ სტატისტიკურად გამართული იყოს).

სვენ სტარმი, მაქს პლანკის ინსტიტუტის ფიზიკოსი და ჯგუფის ლიდერი, არაა დარწმუნებული, თუ რატომ მიიღეს ასეთი მაღალი მასები სხვა მკვლევრებმა და მიაჩნია, რომ ამ ცდომილებას ჯერ-ჯერობით დაფარული მიზეზები აქვს. აქვე ამატებს, რომ მისი ჯგუფის ჩატარებული კვლევა, წინებთან შედარებით, ჰელიუმ-3-ის (ორი პროტონი და ერთი ნეიტრონი) მასის აწონვის უახლეს შედეგებთან უფრო ახლო დგას.

გერმანელები გეგმავენ, რომ შედეგის სიზუსტე, პროტონისა და ნახშირბადის იონის სხვადასხვა მახეებში ერთდროულად გაზომვით, კიდევ უფრო გააუმჯობესონ. ეს ექსპერმენტი მაგნიტური ველის ფლუქტუაციებით გამოწვეულ შეუსაბამობას გამოავლენს. ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი ასევე ეცდება, ანტიპროტონი - პროტონის ნეგატიურად დამუხტული ტყუპისცალი აწონოს. პროტონისა და ანტრიპროტონის მასებს შორის მცირე ცვლილებამაც კი, შესაძლოა, ახსნას, რატომ არსებობს სამყაროში მატერია და რატომაა ანტიმატერია იშვიათი.

სტარმს ასევე სურს, რომ ექსპერიმენტები მკვლევართა სხვა ჯგუფებმაც ჩაატარონ, რათა დარწმუნდეს, რომ მისი გუნდის შედეგებში ფარული ცდომილებები არ არის. „ძალიან ბედნიერი ვიქნები, თუ ექსპერიმენტებს ასეთი სიზუსტით სხვა ჯგუფებიც ჩაატარებენ, რის შედეგადაც ჩვენ შეგვეძლება შევადაროთ შედეგები და დავადგინოთ (იმედი მაქვს), რომ ისინი მცდარი არ არის“, ამბობს ის.