რუსეთის კიბერაქტივობები - მზარდი საფრთხე საქართველოსათვის
უკანასკნელ ათწლეულში კიბერდომეინი საჰაერო, სახმელეთო, საზღვაო და კოსმოსურის მხარდამხარ დაპირისპირების მეხუთე სივრცედ დამკვიდრდა და იგი სულ უფრო ხშირად გამოიყენება პოლიტიკური თუ სამხედრო მიზნების, გეოპოლიტიკური უპირატესობის მისაღწევად.
არსებული მონაცემებით, ორმოცამდე სახელმწიფოს უკვე გააჩნია კიბერშეტევითი პოტენციალი და წარმატებით ახდენს მის განვითარებას. კიბერელემენტი დღესდღეობით უკვე წარმოადგენს ყველა ომისა და კონფლიქტის მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილს.
საქართველოსთვის, როგორც რუსეთის დაინტერესების მუდმივი ობიექტისთვის, კიბერსივრცის დაცვა მისი ეროვნული უსაფრთხოების და თავდაცვის წინააღმდეგ გამოყენებისაგან პრიორიტეტულ მიმართულებად უნდა იქნას აღიარებული. კრემლი საქართველოს მისი გავლენის სფეროდ მოიაზრებს, რის გამოც ჩვენი ქვეყანა რუსეთის ჰიბრიდული ომის სამიზნეს წარმოადგენს.
როგორი უნდა იყოს საქართველოს სტრატეგიული ხედვა კიბერთავდაცვის განვითარების თვალსაზრისით? ამისათვის პირველ რიგში საჭიროა გაცნობიერებულ იქნას რა საფრთხეებთან შეიძლება მოუწიოს კონფრონტაცია ქვეყნის უსაფრთხოების სისტემას კიბერსივრცეში.
რუსეთის მონაწილეობით მიმდინარე კონფლიქტების ანალიზი ცხადყოფს, რომ იგი კონფლიქტის ტერიტორიებს იყენებს კიბერშეტევითი პოტენციალის გამოსაცდელ ერთგავრ პოლიგონად. ესტონეთის, საქართველოს, უკრაინის კონფლიქტებისას, განსაკუთრებით კი ყირიმის ანექსიის დროს კიბერელემენტის მზარდი ინტენსივობით გამოყენება რუსეთის ბოლოდროინდელი აქტივობებსა და ჰიბრიდული ომის ტაქტიკას ინფორმაციული ოპერაციების, პროვოკაციების, კიბერთავდასხმების სამხედრო ოპერაციებთან სტრატეგიული ინტეგრაციის წარმატებულ მაგალითად წარმოაჩენს.
თუკი 2007 წელს ესტონეთის წინააღმდეგ განხორციელებული კიბერთავდასხმა სამოქალაქო მღელვარების გამოწვევას ისახავდა მიზნად და პოლიტიკურ პროცესებში კიბერელემენტის გამოყენების პირველი მცდელობა იყო, უკვე მომდევნო წელს, რუსეთ-საქართველოს ომში კიბერელემენტის გამოყენება უშუალოდ კონვენციური მოქმედებების კარგად ორგანიზებული თანმხლები პროცესი იყო და საინფორმაციო ვაკუუმის შექმნას, დეზინფორმაციის გავრცელებას და საქართველოსათვის საერთაშორისო მხარდაჭერის არხების გადაკეტვას ემსახურებოდა. უკრაინის კონფლიქტში რუსულმა კიბერშეტევებმა კიდევ უფრო მეტი განვითარება ჰპოვა და გარდა ტრადიციული შედეგებისა, რუსეთმა შეძლო გამოეყენებინა მსხვილი მობილური ოპერატორების შესაძლებლობა აბონენტებზე ფარული მოსმენებისათვის, მათი ადგილმდებარეობის განსაზღვრისა თუ სხვა მონაცემთა მიღებისათვის, რაც გამოყენებულ იქნა, როგორც ფსიქოლოგიური ზემოქმედებისთვის და ინფორმაციის მოხსნისთვის, ასევე საარტილერიო დარტყმისთვის კოორდინატების გადასაცემად ადგილმდებარეობის განსასაზღვრად. გარდა აღნიშნულისა, უკრაინის კონფლიქტში რუსეთმა პირველად განახორციელა თავდასხმა და მწყობრიდან გამოიყვანა უკრაინული ენერგოსისტემა. უკანასკნელი ორი წლის მანძილზე, რუსეთის დესტრუქციული კიბერაქტივობები პოსტსაბჭოთა ქვეყნების არეალს გასცდა და ევროპისა თუ აშშ საარჩევნო პროცესები მრავალჯერ გახდა რუსეთის სამთავრობო სტრუქტურებთან დაკავშირებული ჰაკერების სამიზნე.
რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს კიბერსარდლობა, რომელიც პასუხისმგებელია შემტევი კიბერღონისძიებების ჩატარებაზე, პროპაგანდაზე ორიენტირებულ ქმედებებსა და მოწინააღმდეგის ინდუსტრიის მართვისა და კონტროლის სისტემებში (Industrial Control Systems - ICS) მავნებელი პროგრამული უზრუნველყოფის ჩანერგვაზე, ასევე რუსეთის შეიარაღებულ ძალებში არსებული კომპიუტერული ქსელების ოპერაციებზე სპეციალიზირებული სხვა დანაყოფების კიბერაქტივობები სერიოზული და ყველაზე რელური საფრთხის შემცველია საქართველოსთვის.
ისეთი დაბალტექნოლოგიური თავდასხმებიც კი, როგორიცაა DDoS და Defacement შეტევა, სუსტად დაცული ინფრასტრუქტურის პირობებში შესაძლოა არაპროპორციული ზარალის მიზეზი გახდეს.
ამრიგად, რუსეთის მიერ განხორციელებულმა ან მხარდაჭერილმა კიბერშეტევამ საქართველოში შესაძლოა გამოიწვიოს მნიშვნელოვანი ზარალი და მსხვერპლიც კი.
გარდა სახელისუფლებო თუ ფინანსურ ინსტიტუტებზე პირდაპირი კიბერთავდასხმებისა, რუსეთის მხრიდან კიბერელემენტი „რბილი ძალის“ პოლიტიკის განხორციელებაშიც ფართოდაა გამოყენებული. ყურადსაღებია, რომ კიბერსივრცის ამ კონტექსტში გამოყენება მინიმუმ სამი მიმართულებით ხდება. პირველი, ეს არის პოლიტიკური თუ ეკონომიური არასტაბილურობის განცდის დათესვა მართვადი საკომუნიკაციო სივრცის, სამაუწყებლო არხების თუ სოციალურ ქსელებში დომინირების მეშვეობით; მეორე - პრორუსულ ელიტაზე გავლენის მოხდენა და განწყობის დანერგვა, რომ პრორუსული ძალები შესაძლოა მოხვდნენ პარლამენტში ან სულაც მთავრობის ფორმირებაში მიიღონ მონაწილეობა, პრორუსული პოლიტიკური პარტიების თუ ჯგუფების საინფორმაციო მხარდაჭერის კიბერარხების შექმნით და მესამე - სოციალური ქსელებისა თუ კიბერსივრცის სხვა სეგმენტის გამოყენება ძირგამომთხრელი საქმიანობისთვის, განსაკუთრებით მეზობლებთან ურთიერთობის კონტექსტში, რამაც შესაძლოა დააზიანოს სტრატეგიულ პარტნიორებთან ურთიერთობები და აგრესიის შემთხვევში გაართულოს პოლიტიკური თუ სხვა სახის მხარდაჭერის მიღება.
გარდა რუსეთის მხრიდან კიბერსივრცეში არსებული საფრთხეებისა, დიდია ტერორისტული ორგანიზაციების მხრიდან ისეთი კიბერშეტევის განხორციელების ალბათობა, რომელიც გამოიწვევს ელექტრონული სერვისების და ვებ-გვერდების დროებით, ლოკალურ დაზიანებას. მასობრივი ზიანის ან მსხვერპლის გამომწვევი კიბერშეტევის ორგანიზება და განხორციელება მათი მხრიდან ამ ეტაპზე ნაკლებად სავარაუდოა.
გაცილებით სერიოზული იქნება საფრთხე, თუკი თავიანთი კიბერშესაძლებლობების არსებითად გასაუმჯობესებლად, ტერორისტული ორგანიზაციები ითანამშრომლებენ რომელიმე განვითარებული კიბერშესაძლებლობების მქონე სახელმწიფოსთან. მიუხედავად იმისა, რომ ტერორისტულ ორგანიზაციასთან თანამშრომლობა სახელმწიფოთათვის პოლიტიკური რისკის შემცველია, უკანასკნელ პერიოდში ღია წყაროებსა თუ პარტნიორი სპეცსამსახურების მონაცემებში გაჩნდა არაერთი ტექნიკური დადასტურება იმისა, რომ კიბერტერორისტების მიერ განხორციელებული ყველაზე რეზონანსული თავდასხმა 2015 წელს ფრანგულ სამაუწყებლო კომპანია - TV5Monde-ზე რუსეთის სახელმწიფოს მიერ მხარდაჭერილი კიბერშეტევას წარმოადგენდა “Cyber Chaliphate-ს" საფარქვეშ. აღნიშნულ მოსაზრებას ამყარებს კიბერშეტევის ხელწერა და მავნე კოდებში კირილიცის ელემენტების შემცველობა, რომელიც რუსულ, მთავრობის კონტროლქვეშ მოქმედ ჰაკერულ დაჯგუფება APT28-ს (რუსეთის სპეცსამსახურებთან აფილირებული ორგანიზაცია, რომელიც პასუხისმგებელია საქართველოს, უკრაინის, ევროკავშირის ქვეყნებსა თუ აშშ კიბერსივრცეზე მრავალჯერადი კიბერშპიონაჟისა თუ სხვა კიბერთავდასხმის ფაქტებზე) ხელწერის იდენტურია. დამატებით არგუმენტს ის გარემოებაც წარმოადგენს, რომ შეტევის დრო ემთხვევა ფრანგულ-რუსული ურთიერთობების გაუარესებას (მისტრალის საკითხი, საფრანგეთის იმჟამინდელი პრეზიდენტის უარი მოსკოვში 9 მაისის ღონისძიებებში მონაწილეობის მიღებაზე და სხვა).
ზემოთქმულიდან გამომდინარე, საქართველოს წინაშე მდგარი კიბერსაფრთხეების მასშტაბი მზარდია, როგორც სირთულის, ისე მრავალფეროვნების თვალსაზრისით. საჭიროა განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმოს კიბერაქტორების განზრახვების, შესაძლებლობებისა თუ ღონისძიებების შესახებ ინფორმაციის მოპოვებისა და ანალიზის მექანიზმის ჩამოყალიბებას და ამ მხრივ აქტიური მუშაობის წარმართვას.
ასევე, უაღრესად მნიშვნელოვანია, მოხდეს კიბერშესაძლებლობების ინტეგრირება სხვა სამხედრო ოპერაციებთან. კიბერელემენტს, როგორც ბოლო დროს განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ჰიბრიდული ომის ტაქტიკაში ერთ ერთი საკვანძო ადგილი უჭირავს და სულ უფრო მეტი ამოცანის გადასაჭრელად გამოიყენება. მნიშვნელოვანია ჩვენი ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო წვრთნებში კიბერელემენტის მუდმივი ჩართულობა და საერთაშორისო კიბერსავარჯიშოებში ქართული უწყებების, კერძო სექტორის თუ აკადემიური წრეების მონაწილეობა. ძირითადი სამუშაო ამ მხრივ ჯერ კიდევ გასაწევია და თავად გამოწვევაც, საერთო შეფასებით ინტელექტუალური უფროა, ვიდრე ტექნიკური. დასანერგია მიდგომა, რომ კიბერუსაფრთხოება საერთო პასუხისმგებლობაა და რომ ინფორმაციის გაცვლის, ეფექტური საერთაშორისო თუ უწყებათშორისი თანამშრომლობის გარეშე ქვეყანა ვერ შეძლებს სრულყოფილად შეასრულოს სანდო პარტნიორის როლი კიბერსივრცეში. ამ კონტექსტში უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს მომხმარებლის ცნობიერების ამაღლებისკენ მიმართული ღონისძიებები.
მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო პოტენციალის თვალსაზრისით განსხვავება ჩვენსა და მოწინააღმდეგეს შორის კოლოსალურია, კიბერსივრცე ის არეალია, სადაც პატარა ქვეყანას რეალურად შეუძლია წინააღმდეგობა გაუწიოს აგრესორს და იგი შესაძლოა გახდეს მის ქმედებებზე ასიმეტრიული პასუხის ერთ ერთი წარმატებული ელემენტი ან წინააღმდეგობის მოქმედი ფრონტი.
-
გადახედვაკინოცენტრმა დაფინანსება შეგვიწყვიტა — თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი კინოცენტრმა დაფინანსება შეგვიწყვიტა — თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი
-
გადახედვასააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს სააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს
-
გადახედვაშესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს შესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს
-
გადახედვაოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს! ოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს!
-
გადახედვალაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო ლაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო
-
გადახედვავახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება ვახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება
-
გადახედვარა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა რა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა
-
გადახედვაოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2 ოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2
-
გადახედვაახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება ახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება
-
-
გადახედვატაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს ტაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს
-
გადახედვარატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები რატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები
-
გადახედვასაფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია საფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია
-
გადახედვაოცნება ოფშორებთან დაკავშირებულ კანონს ივანიშვილს არგებს, იზრდება კრიმინალური და რუსული კაპიტალის შემოდინების რისკიც — TI ოცნება ოფშორებთან დაკავშირებულ კანონს ივანიშვილს არგებს, იზრდება კრიმინალური და რუსული კაპიტალის შემოდინების რისკიც — TI
-
გადახედვასადგური, რომელსაც ჩინეთის მთავრობა აშენებს, ინტერნეტმა ჰიგიენურ საფენს მიამსგავსა სადგური, რომელსაც ჩინეთის მთავრობა აშენებს, ინტერნეტმა ჰიგიენურ საფენს მიამსგავსა
-
გადახედვაპარლამენტში გომელაურის მოსმენისას ხმაური იყო — პაპუაშვილმა სალომე სამადაშვილს დარბაზი დაატოვებინა პარლამენტში გომელაურის მოსმენისას ხმაური იყო — პაპუაშვილმა სალომე სამადაშვილს დარბაზი დაატოვებინა
-
გადახედვამოუსმინეთ: ტეილორ სვიფტმა ახალი "ორმაგი" ალბომი გამოუშვა 31 სიმღერით მოუსმინეთ: ტეილორ სვიფტმა ახალი "ორმაგი" ალბომი გამოუშვა 31 სიმღერით
-
გადახედვაევროკავშირს კი არა, ყველანაირ დასავლეთს დაგვავიწყებენ, არც ვიზალიბერალიზაცია შეგვრჩება — რას ამბობს ოპოზიცია ოფშორების კანონზე ევროკავშირს კი არა, ყველანაირ დასავლეთს დაგვავიწყებენ, არც ვიზალიბერალიზაცია შეგვრჩება — რას ამბობს ოპოზიცია ოფშორების კანონზე
-
გადახედვაპარლამენტმა ე.წ. ოფშორების შესახებ კანონი დაამტკიცა პარლამენტმა ე.წ. ოფშორების შესახებ კანონი დაამტკიცა
-
გადახედვავენერას ატმოსფეროდან კოსმოსში ნახშირბადი და ჟანგბადი ჟონავს ვენერას ატმოსფეროდან კოსმოსში ნახშირბადი და ჟანგბადი ჟონავს
-
გადახედვაDRI-ის შეფასებით, რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციაზე, ყველა დაკავებულზე ფიზიკურად იძალადეს DRI-ის შეფასებით, რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციაზე, ყველა დაკავებულზე ფიზიკურად იძალადეს
კომენტარები